Lesbók Morgunblaðsins - 04.08.2007, Blaðsíða 9

Haraldur prins í minna húsi. Stórt tjald fyrir
veisluhöld var á flötinni hjá Geysi, ekki langt frá
sjálfum skálarbarminum.
Daginn eftir, eða 4. ágúst, gaus Geysir loks fyr-
ir konung eftir að hundrað pund af Marseille-
sápu höfðu verið sett í hann og þótti hinum er-
lendu gestum það tignarleg sjón. Eftir gosið flutti
Þorvaldur Thoroddsen fyrirlestur um hin ýmsu
náttúruundur Íslands.
Klukkan eitt þennan sama dag var blásið til
brottferðar að Gullfossi og haldið af stað á góðum
spretti. Eftir rúma klukkustundarferð kom kon-
ungsfylgdin að fossinum enda stutt leið frá Geysi
að Gullfossi. Vegurinn að fossinum var aðeins
mjóir troðningar eftir hesta og farið var yfir
Tungufljót á bráðabirgðabrú.
Eftir að hafa skoðað Gullfoss lá leiðin aftur að
Geysi. Þar áttu menn að hvíla sig vel áður en lagt
væri í langt ferðalag næsta dag suður á bóginn að
Þjórsárbrú.
Búfjársýning við Þjórsárbrú
Þegar konungur var að kveðja hverasvæðið að
morgni 5. ágúst gaus Strokkur skyndilega eftir
11 ára dvala og þóttu mönnum það mjög merki-
leg tíðindi.
Leiðin lá yfir nýja brú á Hvítá og eftir eystri
bakka árinnar um nýruddan veg meðfram hæða-
drögum. Frá Geysi að Þjórsárbrú átti að fara á
einum degi, lengsta áfanga ferðalagsins. Frá
Þjórsárbrú liggur síðan þjóðbraut vestur til
Reykjavíkur en þá leið skyldi konungsfylgdin
fara síðasta dag ferðarinnar.
Á leiðinni átti að skoða sveitabæi og kynnast
búskaparháttum bænda við akuryrkju og kvik-
fjárrækt á einu mesta landbúnaðarsvæði Íslands.
Bærinn Skipholt var meðal annars skoðaður en
hann var nýtísku sveitabær með reisulegum
timburhúsum. Heldur þótti hinum erlendu ferða-
mönnum íslenskur landbúnaður skammt á veg
kominn. Sömuleiðis þótti sérstakt í meira lagi að
plógar, herfi, rakstrarvélar og önnur álíka hjálp-
artæki voru óþekkt hugtök í kolli ýmissa bænda.
Mánudagskvöldið 5. ágúst komu konungur og
fylgdarlið að Þjórsárbrú. Þar stóð stór tjaldborg
en fjöldi bænda hafði stefnt þangað á konungs-
fund og jafnframt til að skoða búfjársýningu sem
halda átti næsta dag. Á sýningunni fékk kon-
ungur að skoða sauðfé, nautpening og hesta auk
þess sem íslensk smjörframleiðsla var kynnt fyr-
ir honum.
Þegar lagt var stað til Reykjavíkur eftir hádegi
6. ágúst riðu konungur og Hannes Hafstein í far-
arbroddi hlið við hlið. Þegar fylkingar fóru yfir
hengibrúna á Þjórsá þurfti að gæta varúðar en
svo hleyptu menn á sprett eftir rennisléttum
þjóðvegi sem lá beint í vestur í áttina til Reykja-
víkur. Stefnan var tekin á Ingólfsfjall. Eftir
tveggja stunda ferð kom konungsfylgdin að
brúnni á Ölfusá við Selfoss. Gist var á bökkum
Ölfusár við Arnarbæli.
Daginn eftir var lagt á Hellisheiði. Áð var á
Kolviðarhóli en frá honum til Reykjavíkur er
fimm klukkustunda reið. Á Kolviðarhóli hélt
Friðrik VIII. ræðu þar sem hann sagði meðal
annars: „Látum þessa ferð tengja fast band milli
hinnar íslenzku og hinnar dönsku þjóðar og mín!
Markmið mitt er sannleikur og réttlæti báðum
ríkjum mínum til handa.“ Orð konungs um „bæði
ríkin sín“ vöktu mikla athygli meðal Dana og Ís-
lendinga. Eftir heimkomuna til Danmerkur tók
forsætisráðherra málið upp og hótaði að fara frá
völdum nema konungur ómerkti orð sín. Kon-
ungur varð við því og sagðist hafa mismælt sig,
hann hafi ætlað að segja „bæði löndin mín“.
Aftur í Reykjavík
Reykvíkingar tóku vel á móti konungi og föru-
neyti hans þegar hann kom aftur til bæjarins
miðvikudaginn 7. ágúst eftir viku ferðalag um
landið. Sægur karla og kvenna á hestbaki slóst í
för með konungsfylgdinni síðasta spölinn. Það
má segja að ferðamennirnir hafi litið út eins og
flakkaralýður því sumir þeirra voru að nokkru
leyti óþekkjanlegir af völdum ryks og óhreininda
eftir langa reið.
Daginn eftir komuna til Reykjavíkur fór kon-
ungur í skoðunarferð í dómkirkjuna, ýmsa spítala
bæjarins og hegningarhúsið. Á síðastnefnda
staðnum náðaði hann unga stúlku, Jónu Ágústu
Jónsdóttur, sem hafði fyrirfarið barni sínu og átti
að fara að afplána 4 ára betrunarvist. Að lokum
var farið í heimsókn til elsta íbúa Reykjavíkur,
Páls Melsteð, 95 ára að aldri. Gladdi þessi virð-
ingarvottur gamla manninn svo mjög að hann
kyssti hönd konungs hvað eftir annað.
Dansveislan í barnaskólahúsinu um kvöldið
var aðalviðburður dagsins. Ungu stúlkurnar í
Reykjavík höfðu hlakkað til hennar mánuðum
saman svo og allir þeir sem gátu ekki á annan
hátt komist í námunda við hans hátign. Þegar
konungur kom til fagnaðarins í fylgd með Har-
aldi prinsi var fyrir í veglegum veislusal mikil
þröng af kvenfólki í skrautlegum þjóðbúningum
og karlmönnum í kjólfötum eða einkennisbún-
ingi.
Loks rann upp síðasti dagur Reykjavík-
urdvalar konungs, föstudagurinn 9. ágúst. Í síð-
asta veislufagnaðinum áður en Friðrik VIII. yf-
irgaf bæinn hélt hann ræðu þar sem hann bað
viðstadda að minnast þingmannafararinnar árið
áður. Með henni hefðu myndast meiri tengsl milli
Íslendinga og Dana en mörg undanfarin ár hefðu
megnað að skapa. Konungur sagði einnig:
Að svo tókst til um betri kynni, þakka ég þrem-
ur merkisatburðum, en það eru alþing-
ismannaförin til Danmerkur, lagning sæsímans
til Seyðisfjarðar og loks heimsókn ríkisþing-
manna og mín til Íslands nú í ár. Það er von mín
innileg, að þessir samfundir efli möguleika á sam-
starfi í sambandslaganefndinni, sem sett var á
laggirnar til að ryðja úr vegi hugsanlegum mis-
skilningi og búa í haginn fyrir framtíðina. Megi
störf sambandslaganefndarinnar verða mínu ást-
kæra Íslandi og ríkisheildinni til blessunar. Ís-
land lifi!
Vestfirðir og norður með landi
Íslandsheimsókn konungs var ekki lokið þótt
hann yfirgæfi Reykjavík. Á leiðinni heim til Dan-
merkur ætlaði hann að koma við á Ísafirði, Ak-
ureyri og Seyðisfirði.
Konungsskipið Birma, farkostur ríkisþing-
manna, Atlanta og fylgdarskipin tvö, Hekla og
Geysir, tóku stefnuna á Snæfellsjökul, síðan út
yfir Breiðafjörð til Vestfjarðakjálkans. Þegar
komið var að Önundarfirði var ákveðið að njóta
þar næðis um nóttina. Varpaði konungsflotinn
síðan akkerum á góðu skipalægi fyrir framan
Flateyrarkauptún. Konung langaði til að skoða
þorpið og fór hann í land ásamt Hannesi Hafstein
sem fylgdi konungi sem fyrr. Gengu þeir saman
um þorpið og skoðuðu meðal annars minjar um
hvalveiðar Norðmanna frá staðnum.
Konungsflotinn kom til Ísafjarðar fyrri part
sunnudagsins 11. ágúst. Ísfirðingar komu til móts
við flotann á meira en 80 bátum, nýmáluðum og
tandurhreinum með fálkamerki í framstafni og
danska fánann aftur á. Þar sem sumrin voru einn
mesti annatími sjómanna á Íslandsmiðum þótti
hinum tignu gestum sérstaklega vænt um þenn-
an virðingarvott.
Ísfirðingar tóku konungi með kostum og kynj-
um. Á Ísafirði snérist allt um saltfisk og verkun
hans og skoðaði konungur m.a. saltfisksverk-
unarstöð Ásgeirs Ásgeirssonar.
Daginn eftir kvaddi konungur Ísafjörð og skip-
in brunuðu norður Grænlandshaf. Eftir að þau
höfðu farið hjá Hornbjargi var stefnan tekin í
austur til Eyjafjarðar og Akureyrar.
Þriðjudaginn 13. ágúst varpaði konungsflotinn
akkerum á Akureyrarhöfn og í viðhafnarskyni
hleyptu herskipin af fallbyssum sínum.
Móttökuhátíðin á Akureyri heppnaðist mjög
vel og var sennilega sú allra hátíðlegasta í Ís-
landsförinni. Það má segja að ungdómurinn hafi
boðið konung velkominn til Akureyrar. Hinir
tignu gestir gengu milli raða barna í hvítum bún-
ingum sem lagðir voru rauðu eða bláu skrauti.
Við innganginn á Góðtemplarahúsinu tóku 20
ungar stúlkur í þjóðbúningi á móti konungi. Eftir
móttökuathöfnina var konungi boðið í útreiðartúr
inn eftir Eyjafirði. Við Hrafnagil var efnt til há-
tíðarsamkomu og voru þar saman komin rúmlega
þúsund manns með hesta sína. Þegar konungur
og ríkisþingmenn komu til bæjarins að aflokinni
Hrafnagilsferð fóru þeir beint á skipsfjöl.
Á leiðinni frá Akureyri sigldi konungsflotinn
norður fyrir heimskautsbaug og var því fagnað
með húrrahrópum og fallbyssuskotum. Stuttu
seinna sigldu skipin norður fyrir Melrakkasléttu.
Aðeins átti að nota einn dag til heimsókna á
Austfjörðum. Hann var nýttur til að fara í land á
Seyðisfirði en þangað höfðu Austfirðingar fjöl-
mennt að hitta konung. Þar var gestunum gerð
höfðingleg móttaka, líkt og á Ísafirði og Ak-
ureyri.
Fimmtudaginn 15. ágúst fór konungsflotinn
frá Seyðisfirði, síðasta viðkomustaðnum á Ís-
landi. Nokkrar stundir liðu áður en skipin létu úr
höfn. Hannes Hafstein fór síðastur allra Íslend-
inga frá borði. Honum fylgdu húrrahróp til heilla
sem konungur hóf sjálfur. Síðan sigu skipin af
stað út úr firðinum og tóku stefnuna til Dan-
merkur. Á leiðinni var þó ákveðið að hafa stutta
viðkomu á Sognsæ í Noregi.
Meira en tveggja vikna Íslandsheimsókn Frið-
riks VIII. Danakonungs var lokið.
 Guðjón Friðriksson. Ég elska þig stormur. Ævisaga Hannesar
Hafstein. Reykjavík 2005.
Helgi Skúli Kjartansson. Ísland á 20. öld. Reykjavík 2002.
Kristján Albertsson. Hannes Hafstein. Æfisaga. 2. bindi. Reykja-
vík 1985.
Svenn Poulsen og Holger Rosenberg. Íslandsferðin. Reykjavík
1958.
Örn H. Bjarnason. Konungskoman árið 1907. Heima er bezt
53. árg., 3. tbl., mars 2003, bls. 122-127.
http://heimastjorn.is/heimastjornartiminn/thingmannaforin-
og-konungskoman/
VIII. Danakonungs árið 1907
til Þingvalla sem skörtuðu sínu fegursta. Þegar konungur reið niður Almannagjá höfðu fylkingar Dana og Íslendinga skipað sér í óslitna röð hægra
ftir fylgdi nífalt húrra.
Höfundur er sagnfræðingur.
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 4. ÁGÚST 2007 9