Lesbók Morgunblaðsins - 18.08.2007, Blaðsíða 2

2 LAUGARDAGUR 18. ÁGÚST 2007 MORGUNBLAÐIÐ
lesbók
Eftir Ian Watson
www.ianwatson.org
!
Mér hefur fundist dálítið súrt að
fylgjast með umræðunni um lækk-
anir á sköttum og gjöldum und-
anfarna daga. Ég gæti vel hugsað
mér að styðja lækkun áfengisgjalda
og gæða mér á ítölskum kinda-
mjólkurosti öðru hverju. Mér finnst
líka skynsamlegt að tekjuskatts-
prósentan verði ekki hærri en svo að hún
hamli frumkvöðlastarfsemi. En mér finnst
samt annað verkefni hafa forgang - aðgengi
Íslendinga að þekkingu í gegnum bækur.
Notuð bók, sem seld er fyrir 100 kr. í
Bandaríkjunum kostar 1183 kr. um
leið og hún kemst í hendur neytenda á Ís-
landi. Sendingarkostnaður nemur 585 kr., ís-
lenskur virðisaukaskattur 48 kr., og toll-
meðferðargjald Íslandspósts 450 kr. Við
þetta bætist það að þurfa að gera sér ferð í
pósthúsið. Tollmeðferðargjaldið er innheimt
eingöngu til þess að dekka kostnað þess að
innheimta hverfandi lítinn virðisaukaskatt.
Ef neytandinn er svo óheppinn að bókin komi
með DHL (og stundum fær hann ekki að
velja), þá borgar hann 980 kr. tollmeðferð-
argjald; hjá UPS 1200 kr.
Í Noregi eru allir pakkar, þar sem verð-
mæti pakkans án sendingarkostnaðar er
minna en NOK 200 (2.150 kr.), undanþegnir
tollum og virðisaukaskatti. Þar bera bækur
engan virðisaukaskatt og koma gjaldfrjálst
inn í landið óháð verðmæti. Í Sviss er kerfið
þannig byggt upp að sé samanlagður tollur
og virðisaukaskattur á innfluttum pakka
lægri en CHF 5 (260 kr.) þá er hann ekki inn-
heimtur. Virðisaukaskattur á bókum í Sviss
er aðeins 2,4% þannig að bækur sem kosta
allt að 10.800 kr. eru gjaldfrjálsar. Í öðrum
Evrópulöndum gilda reglur Evrópusam-
bandsins og samkvæmt þeim eru pakkar sem
innihalda verðmæti undir 22 evrum (1.870
kr.) undanþegnir virðisaukaskatti, og í sum-
um löndum (Bretlandi, Írlandi, og Póllandi)
bera bækur engan virðisaukaskatt, hvað sem
þær kosta.
Ísland er eina landið í Evrópu sem inn-
heimtir virðisaukaskatt á litlum bókasend-
ingum frá útlöndum. Hugsaðu aðeins um
þetta. Þetta er ótrúleg staðreynd. Stjórnvöld
á þessari eyju, sem er langt frá öðrum lönd-
um, eru þau einu sem ekki greiða leið þeirra
íbúa sem vilja panta þekkingu frá útlöndum.
Undanþága á virðisaukaskatti á litlum
pökkum (hugtakið heitir „low value consign-
ment relief“ á ensku), svipuð og í Noregi eða
Sviss, myndi hafa hverfandi lítil áhrif á
tekjur íslenska ríkisins. Hún gæti jafnvel
sparað peninga - það getur ekki verið svo
mikill samfélagslegur gróði sem fylgir inn-
heimtu þessara 48 króna. Það eru líka aðrar
mögulegar lausnir sem gætu haft jákvæðari
áhrif.
Annað sem þarf að skoða betur eru toll-
meðferðargjöldin. Fram til ársins 2001 var
alþjóðlegt verðþak á þeim (ca. 260 kr.) en nú
má miða þau við kostnað. Það er spurning
hvort það er gert hér. Mjög athyglisvert er
að á Bretlandi er tollmeðferðargjald DHL til
einstaklinga aðeins 160 kr. Íslensk toll-
meðferðargjöld hafa hækkað gríðarlega síð-
an 2001 og það skýrir að hluta til hvers vegna
fólk kvartar sífellt meira undan þeim kostn-
aði við bókapantanir. Gjöldin er hins vegar
ekki hægt að finna á vefsíðum DHL eða
UPS, eins og ætti að vera, en þær upplýs-
ingar er hins vegar hægt að fá hjá starfsfólki
fyrirtækjanna.
Ég hef fjallað um þetta mál annars staðar
á ítarlegan hátt. Af reynslu minni úr háskóla-
starfi þá vil ég ítreka að það er mikil sam-
keppni í þekkingariðnaði og öflun í öllum
löndum í kringum okkur. Það er mikilvægt
að Íslendingar fylgi þeim fremstu á því sviði.
Til þess að laða að nemendur, kennara, vís-
indamenn, fyrirtæki og stuðla að nýsköpun
að Íslandi þá er betra aðgengi að þekkingu í
formi bóka eitt af grundvallaratriðunum. Er
það ekki mikilvægara en að auðvelda fólki að
fara á fyllerí?
Frelsum
bækurnar
fyrst
UPPHRÓPUN
Eftir Kristján B. Jónasson
kbjonasson@gmail.com
Ý
mis teikn eru um að „hið svo-
nefnda blogg“ sem Morg-
unblaðið rekur og blandar við
fréttaveitu sína á Netinu sé í
nokkru afhaldi hjá forvíg-
ismönnum blaðsins. Þannig
hefur mbl.is verið mikið í mun að halda sæti
sínu sem vinsælasti fréttavefur landsins í mæl-
ingum og nú hafa með stuttu millibili birst
tveir leiðarar í Morgunblaðinu sem draga fram
kosti netvæðingar fyrir samfélagið allt, hins
„opna samfélags.“ Það má lengi rekja sundur
hvað býr í orðinu „opið“ og þeim draumalands-
tón sem það inniber, sú var tíðin að „opin verk“
(í merkingunni listaverk) áttu að hrista heim-
inn til nýs skilnings á sjálfum sér; meira að
segja Umberto Eco komst fyrst til frægðar
fyrir bók sína um „opna verkið.“ En nú um
stundir er „opnunin“ stafræn. Hún er í fyrsta
lagi pólitísk draumsýn um óheftan aðgang að
upplýsingum sem hvort eð er má finna á staf-
rænu sniði en aðeins á lokuðum kerfum. Eins
og leiðarahöfundur Morgunblaðisins reifar í
erindi sínu hinn 13. ágúst síðastliðinn, er kom-
inn tími til að íslenskar sveitastjórnir nýti sér
netið í meira mæli. Tæknin er til staðar. Nú er
að hleypa almenningi í bókhaldið. Í öðru lagi
þýðir „opnunin“ að hvers konar stífni við að
miðla höfundarréttarvörðu efni með stafræn-
um leiðum verði afnumin, gáttirnar verði „opn-
aðar.“ Sterk undiralda er meðal netverja í
þessa átt og jafnvel innan Evrópusambandsins
eru að verki kraftar sem virðast ætla að knýja
fram að öll hugverk sem sambandið styrkir
verði „opin,“ æði oft í fullkomnu trássi við höf-
unda og útgefendur. Við sem erum sannfærð
um að framtíð frjálsrar tjáningar í markaðs-
samfélagi felist í því að áfram verði eign-
arréttur á hugverkum, erum skeptísk á þessa
þróun, en það breytir því ekki að þarna er
þrýstingurinn. Þeir sem nú fást við fjölmiðlun
og útgáfu verða að lesa í þessi kort. Morg-
unblaðið eyddi gríðarlegum fjármunum, kröft-
um og tíma í að netvæðast. Nú telja margir að
verið sé að uppskera. Þarna sé starfandi sterk
fréttaveita með víðlendu umræðukerfi sem
jafnframt er mikilvægur auglýsingamiðill.
Og nú er verið að taka frekari skref í átt að
því að tengja þá sem fréttirnar skrifa á mbl.is
(og mættu hugsa oftar: „hvernig segir maður
þetta á íslensku?“) við notendur og bloggara.
Nú getur maður prjónað við fréttir og sent inn
eigin myndir af atburðum. Svo sía þeir á rit-
stjórninni úr það sem vert er að birtast. Á
þetta er ekki komin mikil reynsla en Morg-
unblaðið kynnti hugmyndafræðina í leiðara
hinn 9. ágúst og þar var tæpt á því að góð
reynsla hefði hlotist af „hinu svonefnda
bloggi“ á blog.is. Einn traustasti bloggari
þessa lands, Salvör Gissurardóttir, hristi haus-
inn á bloggi sínu yfir þessu hátimbraða orða-
lagi og benti á hið augljósa. Þrátt fyrir að
mbl.is hafi veðjað á stafræna framtíð miðlunar
virðist sjálfsmyndin enn prentsvört. Þetta sést
raunar ekki aðeins á orðalagi eins og þessu,
heldur líka á því hvernig Morgunblaðið tekur á
sjálfsmyndarspursmálinu mikla. Þar er alls
ekki átt við sjálfsmynd blaðsins. Þar er átt við
hinar margbreytilegu sjálfsmyndir blogg-
aranna, ekki síst þær sem eru „ekki raunveru-
legar,“ hvað sem orðið „raunverulegur“ þýðir
nú í hinum stafræna heimi.
Nú er nýafstaðinn mikill stormur á blog.is
sem þegar þetta er ritað hefur verið þagað um
í prentheimum. Bolur nokkur Bolsson, sem
var augljóslega flippbloggari, stormaði inn á
Moggabloggið, teikaði hverja einustu frétt á
mbl.is (algerlega kerfisbundið, hann sagði
skoðun sína á ÖLLUM fréttum) þusaði þar
einhverja innantóma vitleysu og tókst á viku
að verða að vinsælasta bloggara þessa „um-
ræðuvettvangs þjóðarinnar,“ eins og Morg-
unblaðið kýs sjálft að kalla blog.is. Þá afhjúp-
aði dengsi sig, í ljós kom að kjötveran átti sér
annað greni í stafræna skóginum, bloggaði líka
hjá samkeppnisaðilanum visir.is, var auk þess
blaðamaður á Fréttablaðinu og raunar til-
nefndur til Blaðamannaverðlauna Íslands nú í
vetur fyrir skrif sín um mismunun í fjár-
framlagi til kvenna- og karladeilda í fótbolta.
Afleiðingin var að ójöfnuðurinn var leiðréttur.
Maðurinn heitir Henry Birgir Gunnarsson og
hann settist óðar upp í stríðsvagn sinn, ók með
herfangið um aðalgötur netsins og undir sig-
urboga Baugsmiðlanna, hæðandi Mogga-
bloggið og fréttakommentin. Hann hafði eins
og hann segir sjálfur (http://blogg.visir.is/
henry - sótt 14.08.2007) gert tilraun og hún
heppnast betur en hann hafði nokkurn tíma
þorað að vona: „Ég hef sýnt vel fram á fáran-
leika Moggabloggsins. Fréttatengdu bloggin
eru óþolandi, of áberandi í fréttunum en virka
og skila heimsóknum. Einhverra hluta vegna
sækir Bolurinn í þessi blogg og það er ljóst að
engu breytir hversu ómerkilegt bloggið er.
Fólk vill augljóslega alltaf lesa þó svo viðkom-
andi fari í taugarnar á þeim [sic].“
Hvernig bregst mbl.is eða blog.is við þessu?
Eins og Henry rekur sjálfur voru viðbrögðin
taugaveiklunarleg og fálmkennd. At-
hugasemdir teknar út af síðunni og henni lok-
að, að minnsta kosti tímabundið. Álíka atburð-
ir urðu reyndar í vor þegar Hrólfur nokkur
Guðmundsson, sem lengi hafði rifið kjaft á
blogginu, reyndist vera „and-sjálf“ kjötvera
sem hafði annað sjálf heima við. Utan á hann
hengdist undarleg rödd Emils nokkurs sem
blog.is lokaði á og varð tilefni mikilla skrifa
meðal bloggara um hvort slíkt mætti eða ei:
Það varð smá lokun í „opna samfélaginu.“
Raunar má Bolur eiga það að skoðanir hans
voru á engan hátt særandi eða dónalegar,
raunar öfugt við það sem margt fólk lætur sér
um munn fara þegar það bregst við fréttum á
mbl.is. Þar er stundum svo mikill kjaftháttur
að mann rekur í rogastans. En við erum jú í
„opnu“ umhverfi.
Þegar Morgunblaðið rekur þessa þróun í
sínum flaggdálkum er ætíð gert ráð fyrir sam-
fellu sjálfsverunnar. Að fólk hafi ekki áhuga á
að skipta sér upp í deildir og vera með búktal.
Fyrir fram er gert ráð fyrir því að þeir sem
ræða saman séu upplýstar skynsemisverur
sem vilja taka þátt í málefnalegri samræðu um
hag þjóðfélagsins. En eins og dæmin sanna þá
er þetta ekki svona. Takmarkanir „opna“ sam-
félagsins virðast mestar þegar því lýstur sam-
an við trúðana, bullarana, klikkhausana, öfga-
fólkið og brjálæðingana. Hvar eiga vondir að
vera í „opna samfélaginu?“
Þegar Bolurinn fær mál
Morgunblaðið/ÞÖK
Bolurinn og bloggið „Ég hef sýnt vel fram á fáranleika Moggabloggsins. Fréttatengdu bloggin eru óþolandi, of áberandi í fréttunum en virka
og skila heimsóknum. Einhverra hluta vegna sækir Bolurinn í þessi blogg og það er ljóst að engu breytir hversu ómerkilegt bloggið er. Fólk
vill augljóslega alltaf lesa þó svo viðkomandi fari í taugarnar á þeim [sic].“
FJÖLMIÐLAR » Þegar Morgunblaðið rekur
þessa þróun í sínum flagg-
dálkum er ætíð gert ráð fyrir
samfellu sjálfsverunnar. Að
fólk hafi ekki áhuga á að skipta
sér upp í deildir og vera með
búktal. Fyrir fram er gert ráð
fyrir því að þeir sem ræða
saman séu upplýstar skynsem-
isverur sem vilja taka þátt í
málefnalegri samræðu um hag
þjóðfélagsins. En eins og
dæmin sanna þá er þetta ekki
svona.
Lesbók Morgunblaðsins Hádegismóum 2, 110 Reykjavík, sími 5691100, Útgefandi Árvakur hf. Ritstjórnarfulltrúi Þröstur Helgason, throstur@mbl.is Auglýs-
ingar sími 5691111 netfang augl@mbl.is Bréfsími 5691110 Prentun Prentsmiðja Morgunblaðsins