Lesbók Morgunblaðsins - 18.08.2007, Blaðsíða 10

10 LAUGARDAGUR 18. ÁGÚST 2007 MORGUNBLAÐIÐ
lesbók
Eftir Þröst Helgason
throstur@mbl.is
W
oody Allen er
búinn að finna
sér nýja konu.
Scarlett Joh-
ansson hefur
leikið aðal-
hlutverkið í síðustu tveimur mynd-
um hans, Match Point (2005) og
Scoop (2006). Sú síðarnefnda er
beinlínis skrifuð fyrir hana.
Allen tók ástfóstri við stúlkuna
við tökur á fyrri myndinni og skal
engan undra. Johansson hefur verið
líkt við Marilyn Monroe, nema hvað
hún hefur leikhæfileika.
Í Match Point er Johansson sann-
kallað tálkvendi og satt að segja
gerólík flestum kvenpersónum sem
Allen hefur skrifað enda myndin
svolítið sér á parti í höfundarverki
hans. En í Scoop er Johansson í
hlutverki sem kemur kunnuglega
fyrir sjónir. Þar er hún í raun og
veru í hlutverki fyrrverandi kvenna
Allens, Diane Keaton og þó kannski
miklu frekar Miu Farrow. Joh-
ansson er með slegið hárið í mynd-
inni, stór gleraugu og klæðist víðum
kjólum eins og Farrow gerði til
dæmis í hlutverki Annie Hall í sam-
nefndri mynd – og reyndar í dag-
legu lífi einnig.
Sondra Pransky er blaðamaður –
eða tilvonandi blaðamaður – eins og
Keaton í hlutverki Marie Wilkie í
Manhattan (1979) en Allen hefur
ekki jafn mikinn áhuga á flóknu
heilabúi Pranskys og Wilkies. Þeim
mun uppteknari er hann af kyn-
þokka Johansson því að þótt hann
klæði hana mussulega þá býr hann
sér tækifæri til þess að afklæða
hana líka.
Það er ekkert nýtt að Allen fjalli
um eigið líf í kvikmyndum sínum og
það er ekkert nýtt að hann vísi með
einhverjum hætti til kvennanna í lífi
sínu en þessar tvær myndir, sem
hann hefur gert með Scarlet Joh-
ansson, eru óvenjulegar að ýmsu
öðru leyti.
Tveir möguleikar og
báðir jafn slæmir
Match Point er tvímælalaust besta
kvikmynd Woody Allens um árabil
og raunar er hún fyrsta myndin
hans sem skilar hagnaði í Banda-
ríkjunum í nítján ár. Að minnsta
kosti er hún besta mynd eftir hann
það sem af er öldinni.
Og líklega er hún betri en De-
constructing Harry (1997) og betri
en Everyone Says I Love You
(1996) og Mighty Aphrodite (1995)
en þetta eru þó myndir sem hann
þarf ekki að skammast sín fyrir en
það verður ekki sagt um flestar
myndir hans síðustu sex, sjö ár.
Annars var tíundi áratugurinn
ekki tími stórverka hjá Allen þó að
ég sjálfur haldi reyndar talsvert upp
á Husbands and Wives (1992). En
sú mynd sem er sennilega einna
helst hægt að bera Match Point
saman við að gæðum er Crimes and
Misdemeanors (1989) og hún er
reyndar meðal mestu snilldarverka
Allens ásamt Hannah and Her Sis-
ters (1986), Manhattan (1979) og
Annie Hall (1977).
Og reyndar má finna þematískan
skyldleika með Match Point og
Crimes and Misdemeanors.
Báðar myndirnar fjalla um mann
sem grípur til óyndislegra úrræða
þegar hann er á góðri leið með að
klúðra hjónabandinu með framhjá-
haldi. Í báðum tilfellum komast
mennirnir upp með ódæðið. Og báð-
ar myndirnar eru eins konar stef við
Glæp og refsingu eftir Fjodor Do-
stojevskí: Stundum verður að fórna
hinum saklausa til þess að ná sínu
fram, segir Chris Wilton, hinn kræfi
framhjáhaldari undir lok Match Po-
int, og vitnar í sögu Dostojevskís
sem hann sést lesa fyrr í myndinni.
Í lok Crimes and Misdemeanors
(nafn myndarinnar er eins konar út-
úrsnúningur á bókartitli Dostoj-
evskís) segir Judah Rosenthal, sem
er alveg jafn kræfur framhjáhald-
ari, kvikmyndaleikstjóranum Clif-
ford Stern, sem Allen leikur, sögu
sem myndi henta til kvikmyndunar
en plottið er byggt á framhjáhaldi
hans sjálfs og afleiðingum þess og
er því hið sama og í Crimes and
Misdemeanors. Sagan vekur spurn-
ingar um val á milli tveggja mögu-
leika sem eru báðir slæmir, að
leggja gott hjónaband í rúst eða
fremja hræðilegan glæp til bjargar
þessu hjónabandi, fórna sakleysinu
til þess að ná sínu fram.
Þegar Stern veltir fyrir sér sorg-
legum endalokum slíkrar sögu þá
segir Rosenthal að þeir sem vilji
sögu með hamingjuríkum endi verði
að horfa á Hollywoodmynd.
Með Match Point hefur Allen
kannski ekki færst nær Hollywood
en myndin er nær því að falla í flokk
meginstraumsmynda en flestar aðr-
ar mynda hans. Og það ekki vegna
þess að endirinn er hamingjuríkur –
sem hann er ekki – heldur einfald-
lega vegna þess að handritið er svo-
lítið þesslegt og að auki er Match
Point ein fárra mynda Allens þar
sem hann leikur ekki sjálfur og er
heldur ekki leikinn af einhverjum
öðrum. Í þeim myndum sem hann
leikur ekki sjálfur hefur hann nefni-
lega stundum lagt það fyrir aðal-
leikarann að leika karakter sem lík-
ist sér. Eftirminnilegastur í því
hlutverki er Kenneth Brannagh í
Celebrity (1998).
Fjarvera Allens í Match Point
gerir hana ólíka flestum ef ekki öll-
um öðrum myndum hans. Áhorf-
andi, sem ekki þekkir þeim mun
betur til verka Allens, gæti hæglega
horft á myndina til enda án þess að
tengja hana við Allen. Án tauga-
veiklunar Allens og farsakennds
leiks hans verður andrúmið í mynd-
inni allt annað en við eigum að venj-
ast í Allen-mynd. Það dettur enginn
um húsgögnin, það vandræðast eng-
inn og stamar í návist fallegs kven-
manns, það er enginn hjá sálgrein-
anda, það vitnar enginn í Groucho
Marx eða Strindberg. Fyrir vikið
verður dramatíkin meiri og þyngri.
Fyndni Allens og önnur höfund-
areinkenni blasa þó við ef vel er að
gáð.
Og val Allens á leikurum er líka
annars eðlis en oft áður, ekki síst
hvað varðar Scarlett Johansson.
Það er ekki síst hún sem setur svip
á myndina. Hún leikur allt öðruvísi
konu en Allen er vanur að hafa í
myndum sínum. Hún er kannski al-
veg jafn þjökuð af komplexum og
aðrar konur Allens en nærvera
hennar á tjaldinu er svo hlaðin kyn-
þokka að annað eins hefur ekki sést.
Einn gagnrýnandi sagði um leik
hennar að jafnvel þegar hún brysti í
móðursýkisköst, sem konur Allens
þurfa allar að glíma við, þá heldur
Johansson reisn sinni og frumkrafti.
Hættur að leika ástsjúka karla?
Fyrir tíu árum eða jafnvel fimm ár-
um hefði Allen sjálfur leikið hlut-
verk Chris Wiltons í Match Point og
velt sér um í rúminu með Joh-
ansson. Sem betur fer stóðst hann
mátið. Myndin hefði ekki gengið
upp með Allen, sem var þá nýorðinn
sjötugur, í hlutverki tennisleikara
sem dregur Johansson á tálar.
Og þótt Allen leiki í Scoop þá
stenst hann freistinguna þar líka.
Hann leikur vissulega á móti Joh-
ansson en ekki elskhuga hennar og
ekki einu sinni vonbiðil. Hann leikur
gamlan töframann sem augljóslega
hefur ekkert annað í huga en að
hjálpa stúlkunni og er sakleysið
uppmálað. Þetta er algerlega ný
rulla fyrir Allen og honum ferst hún
ágætlega úr hendi. Þessi töframað-
ur hefði þó alveg mátt missa sín í
myndinni, hann er þar líklega bara
vegna þess að Allen langaði til að
leika á móti Johansson.
Myndin hefst með mjög allen-
ískum hætti. Þekktur blaðamaður,
Joe Strombel, er nýlátinn og siglir
yfir fljótið Styx til undirheima. Á
bát Karons ferjumanns hittir hann
konu sem segist hafa verið byrlað
eitur vegna þess að hún komst að
því hver fjöldamorðinginn væri sem
hefði herjað á Lundúnabúa. Blaða-
maðurinn ákveður að stökkva fyrir
borð og synda aftur til baka yfir
fljótið til þess að ná þessu síðasta
skúbbi sínu. En hann þarf aðstoð.
Og þar kemur töframaðurinn Sid
Waterman (leikinn af Allen) til
skjalanna. Og Sondra Pransky nemi
í blaðamennsku. Hún lætur hafa sig
út í það að taka þátt í atriði á
skemmtun Watermans þar sem
hann lætur hana hverfa inni í skáp.
Á meðan hún stendur inni í skápn-
um birtist afturgangan Strombel og
segir henni frá skúbbinu. Morðing-
inn er nefnilega enginn jón jónsson
heldur Peter Lyman sem er mynd-
arlegur og moldríkur sonur Lymans
nokkurs lávarðar. Síðan hverfur
Strombel og Pransky, sem langar
mikið til þess að verða góður blaða-
maður, tekur til við að rannsaka
málið með hjálp taugaveiklaðs
töframannsins.
Þetta er auðvitað ekki merkilegur
söguþráður en gengur upp. Allen
kann vel til verka við að segja ein-
mitt svona sögur á hvíta tjaldinu,
sögur sem verða eiginlega bara til
vegna þess að hann getur ekki verið
án þess að segja sögur.
Það er þó fyrst og fremst Joh-
ansson sem heldur myndinni uppi.
Hún er í mynd svo að segja allan
sýningartímann – og ekkert að því!
Líklega er Allen nú hættur að
leika ástsjúka karla sem eru á eftir
yngri konum en í þeim efnum er þó
engu að treysta. Aðdáendur Allens
hljóta þó að vonast til þess að næstu
myndir hans verði meira í ætt við
Match Point en Scoop.
Woody og Scarlett
Scarlett Johansson er nýja konan í
kvikmyndalífi Woody Allens. Tvær
nýjustu myndir hans, Match Point
og Scoop, skarta þessari stúlku sem
líkt hefur verið við Marilyn
Monroe. Það er ekkert nýtt að All-
en taki ástfóstri við ungar leik-
konur en myndirnar tvær marka
ákveðin þáttaskil í ferli hans.
Scarlett í Match Point „Hún leikur allt öðruvísi konu en Allen er vanur að hafa í myndum sínum. Hún er kannski alveg jafn þjökuð af komplexum og aðr-
ar konur Allens en nærvera hennar á tjaldinu er svo hlaðin kynþokka að annað eins hefur ekki sést.“ Hér er Scarlett ásamt Jonathan Rhys Meyers.
Woody og Scarlett í Scoop Woody lítur eftir stúlkunni eins og hann væri
pabbi hennar. Það er þroskaskref hjá leikstjóranum.
Í HNOTSKURN
»Match Point er fyrsta mynd Allens sem tekin er að öllu leyti í Bret-landi.
»Match Point er lengsta mynd Allens til þessa, 124 mínútur.
»Kate Winslet átti upphaflega að leika hlutverk Nolu Rice í Match Po-int en hún hætti við til þess að eyða tíma með fjölskyldu sinni.
»Sid Waterman, leikinn af Allen, endurtekur þessi orð í sífellu í Scoop:„I love you, really. With all due respect, you’re a beautiful person.
You’re a credit to your race.“
»Um sjálfan sig segir Waterman: „I was born of the hebrew persua-sion, but converted to narcissism.“
»Og Allen er samur við sig þegar Waterman segir: „I don’t need towork out. My anxiety acts as aerobics.“