Lesbók Morgunblaðsins - 27.10.2007, Síða 4

Lesbók Morgunblaðsins - 27.10.2007, Síða 4
4 LAUGARDAGUR 27. OKTÓBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ lesbók Eftir Auði Jónsdóttur audur@jonsdottir.com E r bókamessan í Frankfurt ekki eins og gamla Heimilissýn- ingin?“ spyr Hermann Stef- ánsson rithöfundur þar sem við sitjum fjórir kollegar á katalónskum matsölustað og skeggræðum möguleikann á að Ísland verði gestaþjóð á bókamessunni árið 2011. Hann hnippir í mig sem fór á síðustu bókamessuna ásamt hinum tveimur rithöfundunum, Óttari M. Norðfjörð og Þórarni Leifssyni. Til Frankfurt fórum við viðbúin vonbrigðum og því kom bókamessan þægilega á óvart. Í stað þess að minnast viðvarana um að höfund- ar lyppuðust niður þarna og útgefendum þætti vera þeirra álíka óþægileg og mannpaddan Gregor þótti í húsi fjölskyldu sinnar, þá hrist- um við fljótlega af okkur sjokkið við að mæta hundruðum þúsunda útgefenda og umboðs- manna. Um stund fann ég þó til samkenndar með stráknum sem faldi sig á nornaþingi í sög- unni Nornirnar eftir Roald Dahl – en sem bet- ur fer breyttumst við ekki í mýs eins og hann heldur þræddum hnarreist gangana. Kannski er nær lagi að líkja bókamessunni við tískuhátíð en heimilissýningu því þar eru augsýnilega trend í gangi sem útgefendur skima eftir eins og gráðug hjarðdýr: Hvar er heitasta spennusagan í ár? Hvar er nýi Potter- inn? Hvaða stjarna gaf út safaríkustu ævisög- una? Þó er tískulíkingin heldur mikil einföldun því þarna má einnig finna útgefendur sem lifa á því að brjóta lögmálin fyrir utan alla þá far- sælu forleggjara sem daðra jafnt við hjarðlífi og fagurkerafýsn. Svo nú byrja ég að svara Hermanni: Auðvit- að er bókamessan í Frankfurt á sinn hátt heimilissýning, enda takmark útgefenda að koma sem flestum bókum inn á sem flest heimili – rétt eins og húsgagnaframleiðendur reyna að selja allt frá Lazyboy-stólum að egg- inu hans Arne Jakobsen. Á móti kemur að bækur eru líkari fólki en stólar – skapaðar úr hugmyndum, fræðum, draumum, vonum, gagnrýni, tilfinningum, hugsjónum og leik – og því ógjörningur að afgreiða á nóinu þennan undarlega stað, einna líkastan flugvelli, þar sem árlega er vílað og dílað með það sem hæst skal bera í bóka- og heimsumræðunni. Í raun- inni er bókamessan frekar heili alþjóða- samfélagsins en heimilissýning. Í innviðum heilans Téður alþjóðaheili minnir um margt á atriði úr kvikmyndinni All you wanted to know about sex eftir Woody Allen þar sem sýnd er starf- semi í stjórnstöð heilans til að undirbúa óþekktan náunga undir kynmök. Þarna eru veggirnir hvítir. Óendanlega langir gangar með beinum rúllustigum liggja á milli gígan- tískra álma sem hafa að geyma mismunandi lönd, málsvæði og heimsálfur í líki bása. Á göngunum og í básunum minnir fólkið á synd- andi heilafrumur þar sem það geysist áfram í svarbláum jakkafötum til samráðs um hvaða sæðisfruma sé vænlegust til að synda áfram að egginu og springa út sem metsöluhöfundur. Hins vegar þóttumst við fljótlega uppgötva að þrátt fyrir vísindaskáldsögulegar umbúðirnar væru líflegheit í mannlegum samskiptum væn- legust til vinnings, líkt og á öðrum markaðs- torgum. Þannig fór Óttar M. Norðfjörð ekki erindis- leysu með bókina sína, Hnífur Abrahams. „Að fara til Frankfurt var í senn það besta og versta sem ég hef gert á rithöfundarferlinum,“ segir hann. „Stundum er betra að skrifa bara í litla kjallaranum heima á Íslandi, óafvitandi af samkeppninni úti í heimi. Á hinn bóginn hafði ég lúmskt gaman af að tala um bækur í þrjá daga, ekki út frá fagurfræðilegu gildi heldur fjölda prentaðra eintaka, blaðsíðutali og um- fjöllunarefni í hnotskurn, enda er þetta ekki staðurinn til að njóta bóka. Kannski er óðs manns æði að fara til Frankfurt í von um að selja óútkomna bók. En það er samt mögu- leiki, það er á hreinu. Maður þarf bara að þora að gera sig að fífli, enda ætlunin jú að pranga bókinni sinni upp á aðra. Þannig samskipti eru til grundvallar á hátíðinni – að selja og kaupa. Ég bjóst ekki við neinu, enda svartsýnn að eðl- isfari. En í lokin voru þrjú forlög í Skandinavíu mjög áhugasöm um bókina; í þessum töluðu orðum eru þau með hana í frekari lestri. Þá fékk ég mjög góð viðbrögð frá finnsku forlagi og öðru þýsku – og heyri vonandi frá þeim síð- ar. Mér gekk því betur en ég þorði að vona, nokkuð sem sýnir að rithöfundur getur vel fengið eitthvað út úr því að mæta á messuna.“ Í sama streng tekur Þórarinn Leifsson sem kom barnabókinni sinni, Leyndarmálið hans pabba, til frekari skoðunar hjá forlögum í Bandaríkjunum, Kanada og Skandinavíu með því að svífa á forleggjara og bjóða þeim lag- legan bækling. Nokkuð sem er stór þáttur í bókamessunni: Að fá erlenda forleggjara til að kynna sér sem flestar bækur. Samhugur og undirbúningsvinna Kynningargildið fyrir gestaþjóð felst að stórum hluta í athyglinni sem hún hlýtur inni á sjálfri messunni. Á svæði Katalóníu, sem var gestaþjóðin í ár, voru stöðugir blaðamanna- fundir, þrátt fyrir að innbyrðis væringar fyrir messuna hafi skaðað getuna til að nýta hlut- verkið til fullnustu. Við rithöfundarnir fjórir erum svo hungraðir í upplýsingar um þetta að við gleymum matnum þegar ég fiska farsíma upp úr kvenveskinu og hringi í Hólmfríði Matthíasdóttur, útgáfustjóra Máls og menn- ingar, sem starfaði lengi hjá forlaginu RBA í Barcelona og hefur mikla reynslu af erlendri réttindasölu. Hún uppfræðir okkur fúslega og segir ein- drægni mikilvæga í þessu samhengi: „Ef Ís- land verður gestaþjóð ættum við að sameinast öll sem að þessu komum – rithöfundar, ráða- menn, útgefendur og aðrir – um að nýta okkur þetta tækifæri eftir bestu getu til að koma bókmenntum okkar og menningu á framfæri. Katalóníumenn flöskuðu á því að láta innanrík- isdeilur sínar varpa skugga á hátíðina þegar þeir fóru að þrasa um hvort spænskumælandi rithöfundar Katalóníu ættu að vera með eður ei; við getum lært af þeirra mistökum og sýnt samhug í undirbúningi og allri þátttöku í þess- ari kynningu,“ segir hún. Næst er bjallað í Halldór Guðmundsson í öðrum farsíma svo ég hef þau Hólmfríði hvort í sínu eyranu. Halldór hefur oftsinnis farið á bókamessuna, bæði sem útgefandi og rithöf- undur, og segir árangurinn velta mikið á und- irbúningnum: „Þetta má ekki bara snúast um viðburði á messunni sjálfri, heldur um góðan aðdraganda þar sem mikil áhersla er lögð á þýðingar og útgáfur, því það eru bækurnar sem blífa. Jafnframt er þetta einstakt tækifæri til kynningar á íslenskum listum, ekki síst sjónlistum og tónlist, með margvíslegum við- burðum áður en á sýninguna er komið og auð- vitað í sýningarhöllinni sjálfri.“ Halldór bendir á að góð samvinna útgef- enda, höfunda, þýðenda og áhugasamra er- lendra útgefenda sé lykillinn að góðum ár- angri: „Reynslan hefur sýnt að það er hægt að gera þetta bæði vel og illa. Katalóníumönnum tókst til dæmis ekki alveg nógu vel upp í ár, af ýmsum ástæðum. Í mínum huga eru Hollend- ingar, sem voru heiðursgestir fyrir röskum áratug, góð fyrirmynd – því framganga þeirra varð til þess að koma af stað öflugri þýðinga- bylgju þar sem hollenskir höfundar og bók- menntir frá Niðurlöndum eignuðust góða út- gefendur víða um heim.“ Menningarútrás Kynningin sem gestaþjóðin fær hlýtur að vera fengur fyrir þjóðir sem hafa fámennt mál- svæði að kynna, líkt og Ísland og Katalónía. Hólmfríður tekur undir það: „Sýningin í Frankfurt var sérstaklega mikilvæg fyrir Katalóníubúa sem liður í viðleitni þeirra til að koma Katalóníu á kortið og sérstakri menn- ingu hennar sem hefur aldalanga sögu, bók- menntahefð og eigið mál. Þeir vildu aðskilja Katalóníu frá Spáni í huga almennings. Segja má að það hafi tekist. Katalónskar bókmenntir hafa fengið sérstaka kynningu í bókabúðum um allt Þýskaland og búið var að þýða á sjötta tug katalónskra bóka áður en bókasýningin hófst. Eins hafa nokkur þýsk forlög gefið út eigin bækur um bókmenntir, sögu og menn- ingu Katalóníu.“ En hvaða gildi hefur gestaþjóðarhlutverkið almennt? „Það er ómetanleg kynning fyrir menningu viðkomandi lands, ekki einungis í Þýskalandi heldur á alþjóðlegum vettvangi,“ segir Hólm- fríður. „Tíu þúsund blaðamenn sækja sýn- inguna og fjallað er um hana á menningar- síðum allra helstu fjölmiðla heims. Íslendingar fengju með þessu einstakt tækifæri til að kynna sig sem skapandi og kraftmikla menn- ingarþjóð; þjóð sem þrátt fyrir smæð hefur af ýmsu að miðla. Svo ber að hafa í huga að Þýskaland er mik- ilvægt fyrir útrás íslenskra bókmennta. Það er Til hvers að vera í brenni Bókamessan í Frankfurt er ekki staðurinn til að njóta bóka heldur kaupa þær og selja. Er mikilvægt fyrir Íslendinga að hljóta þann sess að vera gestaþjóð árið 2011? spyr grein- arhöfundur um leið og hún lýsir upplifun rit- höfunda af bókamessunni. » „Þegar bókmenntir eiga í hlut eru hvorki til stórþjóðir né smáþjóðir. Sjálfstraustið skiptir mestu bæði fyrir höfunda og þýðendur,“ segir Halldór. „Ég minni á hin sígildu orð Thors Vilhjálmssonar þegar hann var spurður hversu margir byggju eiginlega í Reykjavík: Svona um það bil jafnmargir og í Flórens á tímum Dantes. Við eigum alls kostar á messunni ef þetta er viðhorfið.“ Íslenski básinn „Allt frá árinu 1995 hefur áhugi á norrænum bókmenntum aukist mjög á messunni og fjölmargir af þeim hundruðum útgáfu- samninga sem gerðir hafa verið fyrir hönd íslenskra höfunda síðasta áratuginn eiga rætur að rekja til starfs sem þar er unnið,“ segir Halldór.

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.