Lesbók Morgunblaðsins - 22.12.2007, Blaðsíða 6

6 SATURDAY 22. DECEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
lesbók
Eftir Ásgeir H Ingólfsson
asgeirhi@mbl.is
Rian Johnson stimplaði sig ræki-lega inn í indí-senuna í fyrra
með Brick, þar sem hann færði
Möltufálkann sannfærandi inn í
bandarískan framhaldsskóla með
femme fatale og sjálfskipuðum
einkaspæjara skólalóðarinnar sem
lék tveimur skjöldum. Nú er hann
kominn á stærra leiksvið með The
Brothers Bloom,
en bræðurnir
blómstrandi eru
svikahrappar og
hlutverkaskiptin
eru þannig að sá
eldri, leikinn af
Mark Ruffalo,
skrifar svikamyll-
una og sá yngri,
leikinn af Adrien
Brody, fram-
kvæmir hana. Og hér er vitaskuld
tálkvendi líka, leikin af hinni gull-
fallegu Rachel Weisz. Myndin er
tekin vítt og breitt í Austur-Evrópu í
yfirgefnum köstulum og á fornum
torgum, enda nauðsynlegt að svika-
myllur líti fallega út.
  
Rússneski leikstjórinn TimurBekmanbetov sló í gegn með
Næturvaktinni og Dagvaktinni (en
sú síðarnefnda mætti nú alveg fara
að skila sér í íslensk bíó), þar sem
ekki er þverfótað fyrir rússneskum
goðsagnaverum í Moskvu nútímans.
Og nú er hann
kominn til Holly-
wood til þess að
leikstýra Wan-
ted, sem fjallar
um leigumorð-
ingja í þjónustu
sjáenda. Hlut-
verk þessara
leigumorðingja er
ekki að drepa for-
seta eða neitt
álíka smávægilegt, þeir sjá um að
drepa þá sem þarf að drepa til þess
að jafnvægi sjálfs alheimsins sé ekki
raskað – en það eru sumsé sjáend-
urnir sem segja til um hverjir ógni
því jafnvægi. Allt hljómar þetta eins
og skemmtileg blanda af Minority
Report og The Matrix og leikhóp-
urinn er ekki af verri endanum.
James McAvoy heldur áfram hrað-
ferð sinni upp á stjörnuhimininn
sem Wesley Gibson, sem hættir í ró-
legri skrifstofuvinnu til þess að
ganga til liðs við leigumorðingjaregl-
una, en í henni eru einnig Morgan
Freeman og Angelina Jolie, sem ný-
lega lék einmitt launmorðingja í Mr.
and Mrs. Smith.
  
Fyrir 12 árþúsundum örkuðumammútar um ísbreiður ver-
aldarinnar og tígrisdýr þóttu ekki
merkileg ef þau voru ekki með tenn-
ur á stærð við sverð. Þessar tvær
dýrategundir hafa hingað til verið
vannýttar kvikmyndastjörnur en nú
fá þær svo sann-
arlega að njóta
sín í 10.000 BC.
Myndinni er leik-
stýrt af Roland
Emmerich,
manninum á bak
við Independence
Day og The Day
After Tomorrow. Myndin fjallar um
hóp mammútaveiðara sem eru eltir
af þrælaveiðurum um leið og þeir
elta uppi mammútana – og þegar
þeir ná einni stúlkunni í þrælabúðir
sínar þá er auðvitað ungur og ást-
fanginn piltur sem eltir þá til þess að
frelsa fornaldarmeyjuna. En fólk fer
vitaskuld á myndina til þess að sjá
sverðtígrisdýr og mammúta, ekki til
þess að hafa áhyggjur af söguþræð-
inum. Það eru viðtekin sannindi í
brellubransanum að fátt sé erfiðara
að teikna í tölvum en feld og vatn –
þannig að þegar Emmerich datt í
hug að láta einn sverðtígurinn fá sér
sundsprett fjölgaði gráu hárunum
töluvert á brellumeisturunum – en
það var ekki fyrr en eftir átján mán-
aða vinnu við að þróa tölvuteiknuð
fornaldardýr sem byrjað var á hefð-
bundnum tökum.
KVIKMYNDIR
Rachel Weisz
10.000 BC
James McAvoy
Eftir Gunnar Theodór Eggertsson
gunnaregg@gmail.com
Allir sem halda jólin hátíðleg á annaðborð eiga sínar uppáhaldsjólamyndir.Klassíkerar líkt og It’s A WonderfulLife (1946) eða Miracle on 34th
Street (1947) skjóta upp kollinum á hverju ári
á einhverri sjónvarpsstöðinni á meðan kvik-
myndahúsin flagga nýjustu stórmyndunum yfir
hátíðirnar. Árlega reynir hver samsteypan á
fætur annarri að hitta á rétta uppskrift til að
senda frá sér reglulega góða jólamynd, en
þeim fer þó fækkandi – man einhver eftir sein-
ustu góðu jólamyndinni? Þarf ekki að fara
mörg ár aftur í tímann? Eða kannski eru einu
góðu jólamyndirnar þær sem maður ólst upp
við sjálfur. Í mínum huga ráða Gizmo, Eddi
klippikrumla, Francis Xavier Cross og Jack
Skellington ríkjum í heimi jólakvikmynda (og
mögulega John McClane). Það getur vel verið
að Tim Allen verði ímynd jólanna fyrir kom-
andi kynslóðir, ásamt Will Ferrell, Vince
Vaughn og Harry Potter.
Þær eru ófáar jólamyndirnar sem gleymast
fljótt – sumar eiga það vissulega skilið, aðrar
ekki endilega. Innan um þær slæmu stórmynd-
ir sem allir þekkja leynast smærri molar sem
vert er að vekja athygli á. Margir eru eflaust
enn að reyna að gleyma ríkisstjóranum Arnold
Schwarzenegger í Jingle All The Way (1996),
en hversu margir hafa séð hitt vöðvafjallið –
Hulk Hogan – í Santa With Muscles, sem kom
út sama ár? Ég missti blessunarlega af þeirri
gleði, en ímynda mér engu að síður að það
væri þess virði að þefa hana uppi, einfaldlega
til að hlæja aðeins. Það sama má segja um eina
frægustu jóla-B-mynd allra tíma: Santa Claus
Conquers The Martians (1964). Þar segir frá
börnum á Mars sem eru háð jarðneskum sjón-
varpsútsendingum og hafa fengið æði fyrir
jólasveininum. Marsbúarnir halda því í herför
til jarðarinnar til að ræna sveinka og flytja
heim með sér. Þetta er ein skrítnasta jólamynd
sem fest hefur verið á filmu og þrátt fyrir að
vera erfið áhorfs á köflum er hún eflaust skárri
en flest það sem kemur í bíó þessi jól. Auk
þess státar hún af einu skemmtilegasta titillagi
kvikmyndatónlistarsögunnar.
Hryllingsgeirinn hlýtur þó að teljast furðu-
legasta og áhugaverðasta svæði jóla-B-
myndanna. Fjöldi leikstjóra hefur mjólkað jóla-
kúna í von um að skapa sniðugar hryllings-
myndir, sem snúast oftar en ekki um morðóða
jólasveina. Þar má til dæmis nefna Christmas
Evil (1980), Don’t Open Till Christmas (1984),
Santa Claws (1996) og Santa’s Slay (2005).
Frægastur allra hryllingssveinka er hins vegar
morðinginn í Silent Night, Deadly Night (1984)
– mynd sem olli miklum látum í Bandaríkj-
unum á sínum tíma vegna auglýsinga sem
sýndu jólasvein vopnaðan exi að skríða niður
skorsteininn. Hún gat af sér fjórar framhalds-
myndir og heyrst hefur að endurgerð sé vænt-
anleg. Annar frægur jólahryllir er Black
Christmas (1974, endurgerð 2006), nokkurs
konar forveri hnífstungu-bylgjunnar sem fór á
fullt nokkrum árum síðar. Margir telja þessa
lítt þekktu mynd til bestu hryllingsmynda átt-
unda áratugarins. Tvær aðrar morðingjamynd-
ir sem skarta þekktum hátíðarfígúrum í aðal-
hlutverkum (þó ekki jólasveininum) er við hæfi
að nefna að lokum. Báðar snúast þær um rað-
morðingja sem endurfæðast í nýju gervi (ekki
ósvipað Chucky í Child’s Play-seríunni). Í Jack
Frost (1996) mætir brjálæðingur aftur til leiks
sem lifandi snjókarl og hyggur á hefndir
(framhaldsmyndin Jack Frost 2: Revenge of
the Mutant Killer Snowman kom út 2000). En
enginn slær þó Gary Busey við í hlutverki sínu
sem The Gingerdead Man (2005) – morðingja
sem lifnar við sem piparkökudrengur. Er ég sá
eini sem fær vatn í munninn?
Gleðileg B-mynda-jól!
SJÓNARHORN »Hryllingsgeirinn hlýtur þó að teljast furðulegasta og áhugaverð-
asta svæði jóla-B-myndanna. Fjöldi leikstjóra hefur mjólkað jóla-
kúna í von um að skapa sniðugar hryllingsmyndir, sem snúast oftar
en ekki um morðóða jólasveina.
Eftir Sæbjörn Valdimarsson
saebjorn@heimsnet.is
H
vernig má það vera að ódýr, og í
dag hálfvandræðaleg B-mynd
eigi enn sitt pláss í huganum?
The Omega Man var sýnd í
gamla Austurbæjarbíói fyrir
aldarþriðjungi og það er ennþá
ljómi yfir minningunni. Svarið er einfalt, framtíð-
artryllar um ragnarök þar sem heimurinn er á
heljarþröm eru jafnan forvitnilegir og æsilegir,
ætli áhorfendum þyki það ekki notalegt inn við
beinið að sjá að ástandið eins og það er í dag er
aðeins barnaleikur miðað við ósköpin sem geta
gerst og vofa yfir okkur.
Því er gamla myndin hans Charltons Hestons
rifjuð upp í I Am Legend, hressustu jólamynd-
inni í ár, en myndin er endurgerð hennar, og
Will Smith er kominn í ból Hestons. Í stuttu
máli er nýja myndin A-mynd, mörgum gæða-
flokkum ofar, og leiðir hugann að umfjöllunar-
efninu, einmana eftirlifendum heimstortímingar.
Sem betur fer eru vesalings mennirnir sjaldn-
ast aleinir, það fjölgar gjarnan í hópnum þegar
líður á sýningartímann. Hvort félagsskapurinn
er alltaf eftirsóknarverður er önnur spurning.
Þrátt fyrir að umfjöllunarefnið sé seiðmagnað
fer því fjarri að heimsendamyndir séu allar
minnisstæðar en í tilefni þess hversu vel hefur
tekist að endurgera og betrumbæta The Omega
Man er ekki úr vegi að rifja upp þær minn-
isstæðustu síðustu áratugina.
The Omega Man (1971) er sjálfkjörin til að
vera fremst í flokki. Hún er byggð á vís-
indaskáldsögunni I Am Legend eftir Richard
Matheson, sem var reyndar kvikmynduð
skömmu eftir útgáfu bókarinnar undir nafninu
The Last Man on Earth (’64). Sú nálgun virðist
hafa lent í glatkistunni. Í The Omega Man
þraukar Heston einn í New York eftir pláguf-
araldur, en kemst á snoðir um hóp kuflklæddra
vera, e.k. sértrúarsöfnuð afmyndaðra eftirlif-
enda. Þar er um að ræða heimspekilega sinn-
aðar, pasturslitlar dúkkulísur í samanburði við
afstyrmin í 2007-útgáfu Smiths og leikstjórans/
handritshöfundarins Francis Lawrence. Minn-
isstæðasta atriði The Omega Man er þegar He-
ston sargar af sér útlim, en þá setti hroll að bíó-
gestum við Snorrabrautina.
Apaplánetan –
Planet of the Apes (’69, ’01)
Útgáfa Schaffners toppar flestar þessar myndir.
Geimfarinn Heston kemst af ásamt áhöfn sinni,
sem vaknar af kælisvefni, en enginn veit eftir
hve langan tíma né á hvaða reikistjörnu þeir
hafa brotlent. Hræðilegur sannleikurinn kemur í
ljós í einu magnaðasta og minnisstæðasta loka-
atriði kvikmyndasögunnar. Til allrar óhamingju
var leitað til Tims Burtons þegar myndin var
endurgerð um síðustu aldamót, þessi óvéfengj-
anlegi snillingur reyndist ekki rétti maðurinn í
starfið. Að hugsa sér hvað Lawrence hefði getað
gert, að ekki sé minnst á Peter Jackson.
28 Days Later (’02)
Í einni hrikalegustu mynd síðari ára vinnur
Danny Boyle úr frumsömdu handriti Alex Gar-
lands, sem hefur takmarkaða trú á mannkyninu í
táknrænni hrollvekju um hver við erum þegar á
hólminn er komið, þrátt fyrir alla „siðmenn-
inguna“. Hann hefur tekið þann kostinn að velja
í örfá hlutverkin unga og kraftmikla leikara.
Sagan er lengst af óhugnanleg, einföld og kraft-
mikil, brellurnar valda því að maður tekst á loft í
sætinu og boðskapurinn er skýr og óvæginn.
28 Weeks Later (’07)
Juan Carlos Fresnadillo nýtir sér snjallar hug-
myndir Garlands og vinnur úr þeim aftur-
gönguhroll án þess að taka feilspor. Handritið er
þétt og vel skrifað, leikurinn góður, kvikmynda-
taka og tónlist áhrifamikil, en fyrst og fremst
tekst myndinni að framkalla þrúgandi heimsend-
asýn og djúpstæðan hrylling sem snýst um eitt-
hvað annað en að velta sér upp úr kvalarfullum
dauðdögum. Þá er rammpólitískur undirtexti of-
inn inn í myndmál og frásögn (og að því leyti má
greina áhugaverð tengsl milli 28 dögum síðar og
28 vikum síðar.)
Mad Max 2 (’82)
Betri framhaldsmyndin af þeim tveimur sem
gerðar voru. Yfirbragðið og andrúmsloftið er
eins og eftir kjarnorkustyrjöld þar sem barist er
um hvern bensíndropa. Miller heldur uppi hraðri
framvindu og spennu- og bílaatriðin mörkuðu
tímamót. Trylltur óþokkalýður á hvers kyns far-
artækjum ræðst á olíuhreinsunarstöð lítils sam-
félags og enginn nema Gibson er til varnar.
Þessi mynd öðrum fremur tryggði hann í sessi
sem eina af stórstjörnum samtímans.
Ekki á morgun heldur hinn –
The Day After Tomorrow (’04)
Hækkandi hitastig, eyðing ósónlagsins, bráðn-
andi jökulhvel á heimskautssvæðunum og önnur
óáran í veðurfarsbreytingum eru helstu vanda-
mál mannkynsins og verða í nánustu framtíð,
hvað sem líður samkomulagi þjóðarleiðtoga um
losun gróðurhúsalofttegunda á Balí í síðustu
viku. The Day After Tomorrow er hvorki ýkja
merkileg né vísindaleg en hún vekur í það
minnsta athygli bíógesta á vánni sem vofir yfir. Í
myndinni, sem er þétt afþreying með flottum
brellum, fer reyndar á annan veg. Þar skellur á
okkur ísöld, nánast óforvarandis, og Dennis
Quaid fer fyrir hópi vísindamanna sem reyna að
bjarga því sem bjargað verður.
Nokkur víti til varnaðar
Hér að ofan er rjóminn af þeim mörgu heims-
endamyndum sem gerðar hafa verið síðustu ára-
tugina. Þær eru sjálfsagt mun fleiri af þessum
toga sem ber að varast eins og heitan eldinn og
er ekki úr vegi að geta nokkurra þeirra.
Það ríkti mikil spenna í kvikmyndaheiminum
þegar meistari Robert Altman hóaði í fjórar, al-
þjóðlegar stórstjörnur; Paul Newman, Bibi And-
erson, Fernando Rey og Vittorio Gassman, auk
Ninu von Pallandt, til að leika í Quintet (’79).
Þau eru ein örfárra sem berjast við að halda líf-
tórunni á ísöld sem allt er að drepa. Þau eru í
teningaspili þar sem einn stendur uppi sem sig-
urvegari – með dágóðar kjötbirgðir í verðlaun.
Quintet er ein versta mynd leikstjórans af
nokkrum slökum.
Waterworld er önnur skelfilega illa gerð og
leiðinleg heimsendamynd með Kevin Costner og
Dennis Hopper. Jörðin er komin undir vatn, það
sem upp úr stendur er löngu gleymt, sem betur
fer.
Kevin Costner kom einnig við sögu í The Post-
man, rándýrri en jafnframt auðgleymdri og af-
spyrnulélegri heimssýn eftir kjarnorkustyrjöld.
Heimsendamyndir eru vandmeðfarnar eins og
allt annað, og veldur hver á heldur.
Einn í heiminum
Will Smith er ekki sá eini sem hefur lifað af
dómsdag í kvikmynd. Hér eru rifjaðar upp
nokkrar af þeim mörgu heimsendamyndum sem
gerðar hafa verið síðustu áratugina, góðar og
slæmar.
I Am Legend Hressasta jólamyndin í ár, er end-
urgerð The Omega Man með Charlton Heston í
aðalhlutverki. Í stuttu máli er nýja myndin A-
mynd með Will Smith í fararbroddi.