Lesbók Morgunblaðsins - 29.12.2007, Blaðsíða 2

2 LAUGARDAGUR 29. DESEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
lesbók
Eftir Sigurbjörgu Þrastardóttur
sith@mbl.is
!
Hvernig stendur á því að Eirík-
ur Fjalar er með kombakk
núna? Árið 2007? Hvernig at-
vikast það að Gísli á Uppsölum
er mættur í sjónvarpsauglýs-
ingar einmitt núna? Og hvað er
málið með hraunglösin frá iit-
tala, voru þau ekki löngu komin
úr tísku?
Svar: Þetta er árið sem allt fór í mónó
aftur. Það er engin önnur skýring og hún
hljómar svona: Partíið sem við vorum í
og hefur tryllt okkur um árabil með
ánægjuvog og væntingavísitölu og
heimakokkum og fellihýsum, partíið sem
hefur líka verið fjölmiðlasirkús, glamúr
og eitt endalaust tal um frelsi, er sprung-
ið. Offorsið sprakk framan í okkur – eða í
það minnsta – óttinn við að það myndi
springa framan í okkur magnaðist svo að
við hnipruðum okkur skyndilega saman,
ekki ósvipað og gæinn í auglýsingunni
sem drepur rómantísku kertaljósin með
handslökkvitæki. Við urðum hrædd.
Þetta er ekkert skrýtið. Hvernig á lítil
þjóð í dreifbýli að höndla allt sem gengið
hefur á, og allt sem okkur hefur verið
hótað að gæti gengið á? Þeir sem gefa
endalaust í, hljóta fyrr en síðar að fara
fram af brún. Þegar milljarðamæring-
arnir sáu pappírshlutina sína falla, þegar
forsætisráðherra fór að vara við húsa-
kaupum, þegar Séð&heyrt fór að þynn-
ast, leit hver í sinn barm og hugsaði:
Þetta er búið. Einungis Geir Ólafsson var
bjartsýnn og söng: Þetta er lífið. En við
hlustuðum náttúrlega ekki á hann því við
fundum að eitthvað var ekki lengur í lagi.
Og vegna þess að allt var betra einu
sinni, fórum við að horfa í bakspegilinn.
Fyrirtæki fengu nöfn eins og Saltfélagið
(ekkert meira Group), nýjustu tækni var
snúið til upphafsins (Jesús tók upp 3G
síma, það var notalegt), Torfusamtökin
gengu ljósum logum (að gefnu tilefni) og
rithöfundar fóru að rifja upp námsárin á
7. áratugnum og heimilislíf á 9. áratugn-
um. Þeir fóru að leita í sögur frá því seint
á tuttugustu öld því við erum farin að
sakna þeirrar aldar eftir æsinginn í al-
damótapartíinu sem hefur staðið í sjö ár.
Sjö feit ár. Koma nú sjö mögur ár? Ég
veit það ekki, mig hefur ekki dreymt
neinar kýr. En talandi um kýr, ævisaga
Guðna landbúnaðarráðherra seldist eins
og heitar lummur og sú líking er við hæfi,
það er frásögn af uppvexti við einhæft
mataræði og ást á hinu hnyttna – menn
kalla Guðna landbúnaðarráðherra eins
og hann sé það enn og hann er aftur kom-
inn í tísku því nostalgían heimtar það.
Ísland í mónó. Er það bara góð fyr-
irsögn? Nja, tökum fleiri dæmi. Þegar
Ríkissjónvarpið eykur úrval íslenskrar
dagskrárgerðar og ýtir úr vör þremur
nýjum þáttum er þeim stýrt af sama fólki
og stýrir þeim þáttum sem fyrir eru. Var
það fólk ekki í fullu starfi? Eru í alvör-
unni bara til fimm góðir fjölmiðlamenn á
Íslandi? Auðvitað er ekki öllum gefið að
stjórna spurningaleikjum, ekki heldur
umræðuþáttum, en það er ekki laust við
að fjölbreytnina skorti. Við lifum á tím-
um lúmskrar fábreytni. Að vísu sýndi
Steingrímur Eyfjörð huldukind í Fen-
eyjum og minnti á að hér eru fleiri en við
sjáum, að þjóðin er margbrotin og
skuggar stjákla að baki. Við erum ekki í
mónó á meðan við varðveitum huldufólk-
ið. En samt hömumst við ennþá við að
gata fjöllin, sprengja klettana, hvað það á
eftir að kalla yfir okkur vitum við ekki,
það er vandi að vita hvað gerist og af því
heimurinn snýst svona hratt höldum við
okkur í tekkhúsgögnin sem við höfum
ekki tímt að henda, við höngum í sixtís-
ljósakrónunum, við vitum ekki hvað ger-
ist, en á meðan Eiríkur Fjalar tekur
kunnuglegt sóló er eins og allt sé betra,
eins og allt verði gott, það er ofboðslega
æðislega gaman oft á jólum, syngur Ei-
ríkur og það hlýtur að vera satt fyrst
hann segir það.
Ísland
í mónó
Eftir Önnu Kristínu Jónsdóttur
anna.kristin.jonsdottir@gmail.com
M
ig minnir að í jólaboðum
bernsku minnar hafi ég á
hverju ári spurt frænd-
systkin mín um hvað þau
væru búin að lesa margar
jólabækur. Þetta var
kannski frekar ósanngjörn spurning á jóla-
dag. Samt mátti alveg gera ráð fyrir því að
kveldi jóladags að maður væri búinn að lesa
svo sem eins og eina bók, jafnvel tvær.
Spurningin snerist í raun um það hve lengi
maður vakti og heilbrigður metingur gekk út
á það að vaka sem lengst. Á gamlársdag var
svo gert ráð fyrir því að maður væri langt
kominn með þær jólabækur sem höfðu komið
í hús það árið. Svona var þetta framundir tví-
tugt og líklega aðeins framyfir það. Sjálfgefið
að maður læsi fimm til sex bækur yfir hátíð-
irnar. Á þessum árum kom ég inn í bókabúð-
ir á aðventu, leit yfir borðið, sem svignaði
undan bókum ársins, og var þess fullviss að
ég myndi lesa lungann af þeim. Það var auð-
vitað tálsýn, aldrei las maður nú nema
nokkrar skáldsögur og þá það sem kom í
pökkum til fjölskyldumeðlimanna. Nú er ég
ekki einu sinni viss um að ég komist fram úr
þeim bókum sem mér berast sjálfri frá hug-
ulsömum gefendum. Það er ekki lengur lagt
upp í lestrarmaraþon á jólanótt, en samt er
enn spurt í jólaboðunum, nú heldur varfærn-
islega „eruð þið byrjuð að lesa eitthvað?“ Jú,
flestir eru byrjaðir að kíkja í eitthvað. Enn
hef ég engan hitt, sem ekki fékk bók í jóla-
gjöf, en flestir þeir eldri játa að þeir séu ekki
nema rétt byrjaðir að líta í þær. Sumir eiga
enn eftir að lesa eitthvað sem kom í hús í
fyrra, jafnvel hitteðfyrra, en það kemur
áreiðanlega að því, einhvern tíma. Saga Þór-
arins Eldjárns um Hvítárvallabaróninn var
búin að vera í hillunni fyrir ofan rúmið mitt í
tæplega þrjú ár þegar ég loksins las hana og
hún var ekkert verri fyrir það. Ég kepptist
alveg jafnmikið við að segja fólki frá því að
ég væri búin með hana í vetur eins og ég
hamaðist við að segja frændfólki mínu frá því
forðum daga að ég væri búin að lesa allar
bækurnar, sem ég hafði fengið í jólagjöf.
Á aðventunni styrkja Íslendingar sjálfs-
mynd sína af bókaþjóðinni þar sem allir eru
fluglæsir. Þetta gerist yfirleitt í samfellu frá
því um miðjan nóvember í aðdraganda Dags
íslenskrar tungu og lýkur svo á Þorláks-
messukvöld. Þá lítur maður inn í troðfulla
bókabúð, þumlungast þar meðfram stöflunum
og kaupir síðustu jólagjafirnar rétt fyrir ell-
efu. Bókaþjóðin lét það ekkert trufla sig að
ráði, þegar sagt var frá því snemma í desem-
ber að íslenskir grunnskólanemendur hefðu
ekki komið neitt sérstaklega vel út í
Pisakönnuninni alræmdu. Lesskilningi hafði
víst hrakað frá því fyrir sjö árum og það
voru menntamálaráðherra vonbrigði. Sjálf-
styrking bókaþjóðarinnar heldur samt áfram
þrátt fyrir þessa hnökra og ekki væri það
heldur ráðlegt að við hættum bara öll að lesa
bækur við þessar fréttir.
Sjálfstyrkingin fer að miklu leyti fram í
bókabúðunum á aðventunni en ekki síður
með því að fletta bókatíðindunum og lesa,
horfa og hlusta á eitthvað af öllu því sem
sagt er í fjölmiðlum um nýju bækurnar. Þar
er allt fullt af umsögnum og bókadómum og
svo ágætum viðtölum við höfunda nýútkom-
inna bóka, að ógleymdum auglýsingunum.
Auglýsingaslagurinn er harður og lýsing-
arorðin lítt spöruð sem von er, það þarf jú að
selja þessar bækur. Þeim er ætlað að sann-
færa okkur, ekki bara sem væntanlega les-
endur, heldur ekki síður sem gjafakaup-
endur, um að bókin sem við horfum á sé
magnþrungin, seiðmögnuð, kraumandi fynd-
in, æsispennandi, falleg, einlæg, nýstárleg,
gráglettin, hrífandi og áhrifarík. Hún muni
gleðja eða hræra hvern þann sem les. Oft
hefur maður nú býsnast yfir þessu áhlaupi.
Væri ekki betra að hafa þetta minna og jafn-
ara er tautað, en meina menn það nokkuð?
Höfum við ekki flest sætt okkur við það fyrir
löngu að þennan þátt þjóðlífsins tökum við
með trukki og dýfu í örfáar vikur á ári
hverju? Og það var ekki laust við að ég væri
bara ánægð með auglýsingaflóðið, þegar ég
rakst á útlendan kunningja í bókabúð rétt
fyrir jól. Sá hefur búið á landinu í nokkur ár.
Hann sagðist reyndar enn furða sig á því
þegar sjónvarpsauglýsingar um bækur færu
að birtast fyrir jólin, því ætti hann ekki að
venjast úr heimahögunum. Þó að honum
hefði í fyrstu þótt svolítið kyndugt að sjá bók
birtast á skjánum undir dramatískum lestri,
þá sýndi það bara hvað bækur væru Íslend-
ingum mikilvægar. Auglýsingarnar hefðu líka
haft sín áhrif og maðurinn var kominn inn í
búðina til að kaupa bók handa konunni sinni í
jólagjöf.
Ég er bara búin að lesa eina af jólabók-
unum sem komu í hús á aðfangadagskvöld.
Hvað ertu búin að lesa
margar jólabækur?
Að selja bækur „Þar er allt fullt af umsögnum og bókadómum og svo ágætum viðtölum við höfunda nýútkominna bóka, að ógleymdum auglýs-
ingunum. Auglýsingaslagurinn er harður og lýsingarorðin lítt spöruð sem von er, það þarf jú að selja þessar bækur.“
FJÖLMIÐLAR » Sjálfstyrkingin fer að miklu
leyti fram í bókabúðunum á
aðventunni en ekki síður með
því að fletta bókatíðindunum
og lesa, horfa og hlusta á eitt-
hvað af öllu því sem sagt er í
fjölmiðlum um nýju bækurnar.
Lesbók Morgunblaðsins Hádegismóum 2, 110 Reykjavík, sími 5691100, Útgefandi Árvakur hf. Ritstjórnarfulltrúi Þröstur Helgason, throstur@mbl.is Auglýs-
ingar sími 5691111 netfang augl@mbl.is Bréfsími 5691110 Prentun Prentsmiðja Morgunblaðsins