Morgunblaðið - 07.01.2008, Qupperneq 19

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 7. JANÚAR 2008 19
EFTIR að hafa séð og lesið
greinar um frumvarp til laga um
breytingu ýmissa lagaákvæða sem
varða sölu áfengis og tóbaks vil ég
taka undir með þeim sem mótmæla
því að sala áfengis verði leyfð í
matvöruverslunum. Vitnað hefur
verið í margar rannsóknir og sýnt
fram á hvað áfengi
tengist oft afbrotum,
slysum og ýmsum erf-
iðleikum í lífi fólks.
Því vil ég miðla hér
upplýsingum úr rann-
sókn sem ég vinn að,
en ekki er búið að
gefa út skýrslu um
rannsóknina. Ung-
menni eiga ekki að
þurfa að horfa á
áfengisflöskur í mat-
vöruverslunum, freist-
ast til að kaupa eða
prófa þennan drykk
með ýmsum klækjum
sem ungviði getur
þótt spennandi að tak-
ast á við í barnaskap
sínum. Eftirlit hefur
engan vegin virkað
hér á landi og ótrúleg-
ur fjöldi ungmenna
hefur drukkið áfengi
hér á landi eins og hér
er sýnt fram á.
Rannsóknasetur í
barna- og fjöl-
skylduvernd við Háskóla Íslands
er að vinna að rannsókn um for-
varnir, vímuefnaneyslu og aðgengi
að fíkniefnum meðal 18-20 ára ung-
menna, sambærilegri og höfundur
vann að árið 2004. Þátttakendur
voru spurðir hvenær þeir hefðu
fyrst drukkið áfengi, fyrst orðið
drukknir og hve gamlir þeir voru
þegar þeir fyrst notuðu hass eða
maríjúana. Niðurstöður byggjast á
símakönnun sem framkvæmd var
af Félagsvísindastofnun Háskóla
Íslands í lok ársins 2007. Tekið var
1.200 manna úrtak meðal fólks á
aldrinum 18-20 ára af öllu landinu
og er svarhlutfall 68% eða 811 ein-
staklingar.
Sjá mynd 1.
Myndin sýnir að við 16 ára aldur
eru margir unglingar búnir að
bragða áfengi. Af þeim 95% svar-
enda sem höfðu einhvern tímann
drukkið áfengi um ævina eru um
50% búnir að prófa það á grunn-
skólaaldri (15 ára eða yngri), um
43% hafa reynt í fyrsta sinn á aldr-
inum 16 eða 17 ára (sjá töflu 1).
Niðurstöður eru nokk-
uð svipaðar hvað varð-
ar það að verða drukk-
in í fyrsta sinn en um
40% svarenda höfðu
reynt það á grunn-
skólaaldri. Hvað varð-
ar hass/maríjúana-
neyslu er aldur þeirra
28% svarenda sem
höfðu prófað hass eða
maríjúana nokkru
hærri en þrátt fyrir
það höfðu um 20%
reynt það á grunn-
skólaaldri en um 51%
sögðust fyrst hafa not-
að þessi fíkniefni á
aldrinum 16-17 ára
(Sjá töflu 1).
Niðurstöður sýna
jafnframt að um 60%
18-20 ára ungmenna
hafa verið boðin fíkni-
efni hér á landi sem er
álíka hátt hlutfall og
árið 2004. Þannig virð-
ist aðgengi að fíkni-
efnum vera auðvelt
hér á landi. Þegar kannað er að
hvaða marki svarendur þekkja til
þess hvernig þeir geta nálgast
fíkniefni sögðust um 38% þekkja
mjög eða frekar vel til þess (Sjá
töflu 2). Framboðið af fíkniefnum
er ef til vill meira en eftirspurnin
hjá unga fólkinu?
Niðurstöður hér benda til að
töluverður hópur hefur drukkið
áfengi eða notað hass/maríjúana
strax á grunnskólaaldri, þó sjá
megi að margir byrji neyslu
seinna. Það er ekki á þetta bætandi
ef aðgengi að áfengi verður betra
sem leiðir að öllum líkindum til
aukinnar áfengisdrykkju og jafnvel
fíkniefnaneyslu meðal ungmenna.
Því er ekki rétt að vera með óhefta
dreifingu og sölu áfengis eins og á
við um nauðsynjavörur heimila.
Það á nú ekki að vera erfitt fyrir
fullorðið fólk að keyra við í vínbúð.
Ef sporna á við vímuefnaneyslu
með forvörnum þarf að fjármagna
rannsóknir þannig að hægt sé að
kanna að hvaða marki meðferð-
arúrræði og forvarnir skila árangri
og til að finna vænlegar leiðir til
árangurs.
Aðgengi að vímuefnum
Jóhanna Rósa Arnardóttir
er á móti sölu áfengis í
matvöruverslunum
» Það er ekkirétt að vera
með óhefta
dreifingu og
sölu áfengis eins
og á við um
nauðsynjavörur
heimila.
Jóhanna Rósa
Arnardóttir
Höfundur er forstöðumaður
Rannsóknaseturs í barna- og
fjölskylduvernd
Aldur Drakk fyrstáfengi %
Fyrst
drukkin/n %
Fyrsta hass/
maríjúana neysla %
15 ára og yngri 51 40 20
16-17 ára 43 50 51
18-20 ára 7 11 28
Fjöldi svarenda 753 738 227
Fjöldi Hlutfall Gilt hlutfall
Mjög vel 120 15 15
Frekar vel 184 23 23
Hvorki vel né illa 52 6 7
Frekar illa 156 19 20
Mjög illa 281 35 35
Alls 793 98 100
Veit ekki, neitar að svara 18 2
Samtals 811 100
G
+
, 
-
(
.- +
, 

-
(
/
+
0-
(1 '
1 6 H
B


6


/  B H 6 66 6 6 6 6 6 6 6B 6H Tafla 2. Þekkir þú vel eða illa til þess hvernig hægt er að verða sér úti um
fíkniefni hér á landi?
Tafla 1. Aldur svarenda þegar þeir drukku áfengi í fyrsta sinn, urðu drukkn-
ir í fyrsta sinn eða notuðu hass/maríjúana í fyrsta sinn. Uppsöfnuð tíðni.
Mynd 1.
Á NÝJU ári er mér efst í huga
velferð og heilsa almennings í land-
inu. Hvert stefnir þjóðfélag okkar í
velferðarmálum? Hugsum við
nægjanlega vel um þá sem þurfa á
almannakerfinu að
halda? Mikil þörf er á
tiltekt í bæði heil-
brigðiskerfinu sem og
í kerfi félagsmála.
Horfi ég með þó nokk-
urri tilhlökkun til
nýrra ráðherra og
þeirra breytinga sem
mér sýnist að séu í
farvatninu. Mikið er
rætt um öldrunarmál
og hefur málaflokk-
urinn verið í miðdepli í
umræðunni und-
anfarið og er það vel.
Talað er um að efla heimahjúkrun
svo aldraðir geti verið heima sem
lengst því það sé jú vilji þeirra, hef-
ur skilningur á þessu aukist til
muna að mínu viti og hlakka ég til
að sjá hversu mikil aukning verður
á þeim fjármunum sem varið verð-
ur í verkið. Ég geri því ráð fyrir að
ætlunin sé að stórefla hjúkrunina
og því verði aukinn verulega fjöldi
stöðugilda hjúkrunarfræðinga á
nýju ári. Sem yfirhjúkrunarfræð-
ingur í heilsugæslu hlýt ég að horfa
með bjartsýni á komandi ár þar
sem nú loks á að mæta þörfinni á
þeim vettvangi. Þó læðist að mér
örlítill kvíði sem tengist vanda-
málum við mönnun. Afar mikil eft-
irspurn er eftir hjúkrunarfræð-
ingum, bæði á almennum markaði
sem og í opinbera geiranum.
Hjúkrunarfræðingar búa yfir yf-
irgripsmikilli menntun og sérstakri
reynslu sem sóst er
eftir á öllum víg-
stöðvum svo slagurinn
um gott fólk er harð-
ur. Staðreyndin er því
miður sú að hjúkr-
unarfræðingar færast í
auknum mæli frá
hjúkrunarstörfum yfir
í önnur störf í einka-
geiranum þar sem þeir
eru metnir að verð-
leikum. Hjúkr-
unarfræðingar eru alls
ekki eina stéttin sem
svona er komið fyrir
og ber að taka þennan vanda alvar-
lega og leita allra leiða til að leysa
hann með farsælum hætti hið
fyrsta.
Ég get ekki betur séð en krafan
um hjúkrun aukist og að stefna
stjórnvalda leggi enn meiri áherslu
á hana nú en áður. Því hlýtur að
teljast eðlilegt að ætla að raunveru-
legur vilji sé til staðar hjá ráða-
mönnum til að bregðast við og bæta
starfsumhverfi hjúkrunarfræðinga.
Makmið stjórnvalda á að miðast að
því að gera það sem þarf til að fá
þá sem farnir eru til annarra starfa
til baka í hjúkrun sem og að halda
þeim sem fyrir eru. Ætlun okkar
sem lærðum hjúkrunarfræði hlýtur
alltaf að hafa verið sú að starfa við
það sem menntun okkar stóð til. Að
starfa við hjúkrun er áhugavert,
ögrandi og gefandi þar sem mik-
ilvægi viðamikillar þekkingar er
nauðsyn. Hjúkrunarfræðingar
þurfa að vera þeim hæfileikum
gæddir að geta tekið þátt í stöð-
ugum breytingum í mjög hröðu og
tæknivæddu umhverfi. Það er al-
gjört grundvallaratriði að kunna
góð skil á íslenskri tungu til að
forðast mistök sem gætu haft af-
drifaríkar afleiðingar fyrir veika
skjólstæðinga okkar. Því er ekki
möguleiki að leita til annarra landa
eftir aðstoð erlendra hjúkr-
unarfræðinga til að leysa mann-
ekluvanda okkar á Íslandi.
Nú ríður á að nýr heilbrigð-
isráðherra sýni það í verki að störf
hjúkrunarfræðinga séu mikils met-
in og komi með myndarlegum hætti
að leiðréttingu kjara þeirra.
Hugrenningar hjúkrunar-
fræðings á nýju ári
Unnur Þormóðsdóttir skrifar
um heilbrigðismál »Nú ríður á að nýrheilbrigðisráðherra
sýni það í verki að störf
hjúkrunarfræðinga séu
mikils metin.
Unnur Þormóðsdóttir
Höfundur er formaður kjaranefndar
Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga.
SÍONISMINN, stefna sem varð
til með gyðingum um heimflutning
gyðinga til Palestínu og stofnun
ríkis þeirra þar, varð til á of-
anverðri 19. öld og tóku þá gyð-
ingar að flytjast til
Palestínu og kaupa
þar jarðir. Breskur
stjórnmálamaður,
Lord Balfour, lýsti
því yfir að gyðingar
ættu að fá að stofna
ríki gyðinga í Palest-
ínu en Arabar mót-
mæltu og brugðust
við með því að krefj-
ast þess að innflutn-
ingur gyðinga til Pal-
estínu yrði stöðvaður.
Bretar reyndu mála-
miðlun sem fólst í því
að stofna sjálfstætt
ríki í Palestínu þar sem Arabar
yrðu í meirihluta. En henni var
hafnað af báðum málsaðilum. Mik-
ill straumur gyðinga til Palestínu
á meðan á heimsstyrjöldinni síðari
stóð og eftir stríðið breytti hlut-
föllum þjóðflokkanna gyðingum í
hag. Á meðan á heimsstyrjöldinni
síðari stóð kusu margir gyðingar í
Palestínu að ganga í lið með Bret-
um og börðust með
þeim í eyðimerk-
urstríðinu í Norður-
Afríku gegn Þjóð-
verjum og Ítölum.
Þar hlutu þeir ómet-
anlega reynslu og
kunnáttu í hernaði
sem kom þeim að
góðum notum síðar í
baráttunni við Araba,
sem kusu að leiða
styrjöldina hjá sér.
Þegar þessir gyð-
ingahermenn komu
heim að stríðinu
loknu hófu þeir að leiða skæru-
hernað gyðinga gegn Aröbum og
reyndar einnig gegn Bretum sem
þeir töldu að stæðu í vegi fyrir
áformum þeirra. Helstu skæru-
liðasveitir gyðinga voru Haganah,
varnarsamtök gyðinga gegn her-
skáum Aröbum og Irgun Zvai
Leumi, hryðjuverkasamtök sem
m.a. gerðu kröfu til landsvæða
austan Jordan-ár sem tilheyrt
höfðu ríki gyðinga til forna, en til-
heyra nú Jórdaníu og Sýrlandi.
Irgun voru harðir í horn að taka
og svifust einskis í baráttu sinni.
Bretar reyndu af veikum mætti að
halda aftur af hinum stríðandi
fylkingum en höfðu hvorki getu né
vilja til að beita sér að fullu.
Skæruliðar gyðinga unnu mörg
óhæfuverk sem í dag yrðu flokkuð
sem hryðjuverk. Frægust þessara
grimmdarverka þeirra er árásin á
höfuðstöðvar Breta, King David-
hótelið, sem þeir sprengdu í loft
upp og þar lét fjöldi manna líf sitt.
Þeir stjórnuðu einnig árásum gyð-
inga á þorp Araba sem ætlaðar
voru til þess að hrekja þá af landi
sem gyðingarnir ætluðu sér að
innlima í hið nýja Ísraelsríki.
Fjöldi Araba var þannig hrakinn
frá jörðum sínum og máttu þeir
flýja land eða verða drepnir ella.
Margir af þessu hryðjuverka-
mönnum gyðinga urðu leiðtogar
Ísraelsríkis síðar meir, m.a. Shar-
on. Þeir voru því engu betri en
Yasser Arafat sem stjórnaði
hryðjuverkum palestínsku upp-
reisnarmannanna í PLO og Al
Fatah síðar. Þessum átökum lauk
með því að Bretar gáfust upp og
yfirgáfu landið. Árið 1947 sam-
þykktu Sameinuðu þjóðirnar, Ís-
land þar á meðal, að landinu yrði
skipt á milli gyðinga og Araba.
Gyðingar samþykktu en Arabar
ekki. Ísraelsríki hið nýja var
stofnað á u.þ.b. helmingi land-
svæðis Palestínu árið 1948. Araba-
ríkin hófu þá árás á Ísrael og
hugðust brjóta gyðingana á bak
aftur og útrýma hinu nýstofnaða
ríki þeirra. En gyðingum, sem
nutu samúðar umheimsins vegna
helfarar nasista á hendur þeim í
heimsstyrjöldinni síðari og fengu
mikla hernaðaraðstoð frá Banda-
ríkjunum, tókst að sigra Arabana
og auka við þau landsvæði sem
þeim hafði verið úthlutað af SÞ.
Allar götur síðan hafa verið átök
milli Araba og gyðinga (Ísraela) í
landinu og fimm styrjaldir hafa
verið háðar á milli þessara aðila
fram á þennan dag. Auk þess hafa
Ísraelar tvívegis ráðist inn í Líb-
anon til þess að reyna að uppræta
skæruliðasveitir Araba (Palest-
ínumanna og annarra).
Landið helga,
stjórn Breta og
stofnun Ísraelsríkis
Hermann Þórðarson
fjallar um átök Palestínu-
manna og Ísraela
Hermann J.E.
Þórðarson
»Margir af þessumhryðjuverkamönn-
um gyðinga urðu leið-
togar Ísraelsríkis síðar
meir, m.a. Sharon.
Höfundur er fyrrverandi
flugumferðarstjóri.