Morgunblaðið - 05.07.2008, Blaðsíða 19

skilning á öðru fólki, sjálfri mér og
lífinu. Ég ber virðingu fyrir lífinu,
öllu lífi. Kannski er þetta eins og
með ljósið og skuggann, sorgina og
gleðina, lífið og dauðann, það verð-
ur að hafa eitthvert mótvægi til að
geta gert sér grein fyrir samheng-
inu og meta það sem er jákvætt.
Þá er ég ekki að segja að dauðinn
sé alltaf neikvæður, hann er eðli-
legur hluti af lífinu og maður áttar
sig á því þegar maður er í návist
hans. Sú nánd færir manni þroska,
víðsýni og virðingu fyrir fólki.“
Hvernig verndarðu þig gagnvart
því að taka hluti sem þú sérð í
starfi ekki of mikið inn á þig?
„Það getur verið erfitt og aldrei
er hægt að brynja sig alveg og það
er heldur ekki gott að vera of var-
inn. Þegar ég var læknanemi var
til siðs að nemar kryfðu lík, nú er
það fremur sjaldan að lík eru kruf-
in. Mér brá þegar líkið sem ég átti
að kryfja var af litlum fimm ára
dreng sem ég hafði annast á
barnadeildinni. Hann var með hvít-
blæði. Í dag læknast langflest börn
sem fá hvítblæði en þessi litli
drengur dó úr sjúkdómnum. Það
fékk mjög á mig að hann skyldi
deyja en ég hugsaði með mér að
ég hefði þekkt hann lifandi og
myndi kryfja hann af virðingu og
hlýju gagnvart honum.
Sorgin grípur mann gagnvart
dauðanum, að minnsta kosti í hvert
sinn sem ung manneskja deyr, en
manni lærist visst æðruleysi. Sorg-
in er hluti af lífinu. Maður skilur
ekki lífið ef maður hefur ekki rými
fyrir sorgina. Og það er erfiðara að
setja sig í spor annarra ef maður
getur ekki tekið þátt í sorg þeirra.“
Áverkinn í sálinni
Þú varst um tíma yfirlæknir
neyðarmóttöku vegna nauðgunar á
slysa og bráðamóttöku Landspít-
alans. Það hefur örugglega ekki
verið auðvelt starf.
„Þar sá ég hversu illa mann-
eskjur geta farið með aðra mann-
eskju. Í Neyðarmóttökuna kemur
fólk á öllum aldri en langflestir
sem leita þangað eru ungar konur,
sem eru að byrja lífið. Það er mjög
vont veganesti út í lífið að vera
beittur ofbeldi. Þeir sem besta
þekkingu hafa á þeirri streitu sem
hlýst af miklum áföllum segja að ef
önnur manneskja brýtur gegn þér
með þessum hætti og veldur þér
djúpum harmi þá sé það verra áfall
en hlýst af stórslysum eða nátt-
úruhamförum. Þú missir trú á öðr-
um manneskjum. Kynferðislegt of-
beldi hefur djúp áhrif á
sjálfsmyndina og sjálfsvirðinguna
og veldur miklum skaða sem ekki
er sýnilegur. Líkamstjónið sem
hlýst af því er alvarlegt en oft
minni háttar miðað við hversu
áverkinn í sálinni getur verið djúp-
ur.“
Varðstu ekki stundum reið þegar
þú sást hvað fólk leyfir sér að gera
annarri manneskju?
„Jú, maður verður það en þá
þarf maður líka að leita orsakanna.
Hvað er það í menningu okkar sem
fær karla til að hegða sér á þennan
hátt? Hvernig ölum við upp börnin
okkar og hvaða gildi innrætum við
þeim? Hver er karlmennsku-
ímyndin á okkar dögum? Hvernig
höfum við áhrif á hana? Við verð-
um að spyrja okkur þessara spurn-
inga. Um daginn var ég að horfa á
mynd um Karþagó í sjónvarpinu,
ég horfði líka á mynd um Hinrik
VIII og grimmdina sem þá ríkti,
og daglega fæ ég fréttir af Íraks-
stríðinu og ástandinu í Afganistan
og ég hugsa: Breytist veröldin
virkilega svona lítið, erum við
virkilega sífellt að meiða annað
fólk?“
Eiga kynferðisafbrotamenn eitt-
hvað sameiginlegt?
„Það hafa ekki verið gerðar
mjög margar rannsóknir á ger-
endum. Fólk sem beitir aðra of-
beldi á við augljósan vanda að
glíma. Kynferðislegt ofbeldi er
fyrst og fremst valdbeiting gagn-
vart annarri manneskju. Þar er
kynfæri notað sem vopn til að upp-
hefja sig og beita aðra manneskju
valdi. Það að einhver velji þá leið
til að upphefja sig er grunnvand-
inn. Gerendurnir geta verið af öllu
tagi. Það er enginn einn þjóð-
flokkur eða menn í rykfrökkum
sem eru sýnilegir gerendur.“
Hver er besta forvörnin?
„Í fyrsta lagi að hlúa vel að
börnum í uppeldi, sýna þeim virð-
ingu og væntumþykju, hlýju og
stuðning. Það er lykilatriði í því að
byggja upp góða einstaklinga með
sjálfsvirðingu. Síðan á að opna um-
ræðuna og ræða í skólum við ung-
linga um kynlíf, jafnrétti, virðingu
fyrir öðrum og sjálfum sér og
hvernig megi ekki hegða sér. Þetta
á ekki bara að ræða við stúlkurnar
heldur einnig við drengina. Kyn-
ferðislegt ofbeldi tengist mjög
skemmtunum um helgar þar sem
áfengisneysla og önnur neysla á sér
stað og er örugglega of mikil hjá of
mörgum ungum einstaklingum. Of-
beldi er oft beitt þegar stúlkurnar
eru ofurölvi og vita ekki hvað er að
gerast. Umræða um þessi mál og
nauðsyn þess að draga úr neyslu
myndi strax hafa jákvæð áhrif.
Það ríkir ákveðið markaleysi og
hömluleysi vegna þessa hraða takts
sem er í samfélagi okkar og sömu-
leiðis agaleysi. Vinnudagurinn er
langur og það bitnar á fjölskyldu-
lífi. En þetta agaleysi, markaleysi
og hömluleysi sem er ákveðinn
veikleiki í samfélaginu, einkum
meðal ungs fólks, er líka á vissan
hátt styrkleiki okkar sem þjóðar.
Það sem er veikleiki á einu sviði
getur orðið að styrkleika á öðru
sviði. Þess vegna getum við gert
alls konar hluti sem agaðri þjóðir
láta sér ekki detta í hug að reyna.
Og gerum það með glæsibrag. Eins
og til dæmis að halda Leiðtoga-
fundinn án fyrirvara og kæla hraun
sem rennur.“
Kvennabarátta er
eilífðarviðfangsefni
Þú varst einn af stofnendum
Kvennalistans. Funduð þið fyrir
fordómum í byrjun?
„Fordómarnir hafa örugglega
verið þó nokkrir. Fulltrúar stjórn-
málaflokkanna sem fyrir voru
skildu lítið í þessu. Mjög margir
þeirra bönkuðu í okkur og buðu
okkur í sinn flokk og sögðust vera
með baráttumál okkar á stefnu-
skránni. En þeir minntust ekki á að
þau mál voru mjög neðarlega á
lista. Svo voru þeir líka með laus
sæti á framboðslistum en þau voru
líka mjög neðarlega. Þegar þessi
boð dugðu ekki þá reyndu þeir að
gera grín að okkur. Og þegar það
dugði ekki þá reyndu þeir að láta
eins og við værum ekki til. En svo
þurftu þeir að keppa við okkur og
þá settu þeir sínar konur ofar á
lista og stefnumálin svolítið ofar.“
Hafa markmið Kvennalistans
náðst?
„Við höfum náð mörgum áföng-
um. Neyðarmóttakan er einn
þeirra, nokkuð sem er áþreifanlegt.
Það er kannski erfiðara að festa
hendur á mörgum öðrum áföngum.
Tilkoma Kvennalistans átti ekki
síst þátt í að byggja upp sjálfs-
traust og styrk kvenna úti í sam-
félaginu. Markmiðið var einmitt að
virkja konur og þjóðfélagið til auk-
innar vitundar um mikilvægi kven-
frelsis. Hver og ein manneskja
glímir við það á hverjum degi að
tryggja réttindi sín og konur berj-
ast fyrir sínum réttindum. Ég hitti
mjög oft konur sem hafa sótt styrk
og kraft í kvennabaráttuna og um-
ræðuna sem varð þegar Kvenna-
listinn var á dögum. Þannig náði
Kvennalistinn markmiði sínu og ég
lít á Kvennalistann sem áfanga á
langri leið. En kvennabarátta er ei-
lífðarviðfangsefni. Það er mikilvægt
að láta ekki fenna í sporin og
gleyma ekki því sem gert hefur
verið. Mikilvægast er að baráttan
haldi áfram og vitund okkar eflist
um mikilvægi þess að samfélagið
hagnast á því að allir þegnar njóti
fyllstu réttinda, séu jafnir, geti
blómstrað, látið það rætast sem í
þeim býr og gert það sem þá
dreymir um.“
Þú fórst í forsetaframboð á sín-
um tíma en Ólafur Ragnar Gríms-
son var kjörinn forseti. Sérðu eftir
því að hafa farið í þetta framboð?
„Nei, ég sé ekki eftir því. Ég var
hvött til að bjóða mig fram og
ákvað að láta slag standa. Ég vildi
fylgja eftir og koma áleiðis ýmsum
lífsgildum og hugsjónum sem ég
trúi á. Í kosningabaráttunni kynnt-
ist ég stórum hópi fólks um allt
land sem ég þekkti ekki áður og
fékk innsýn í þjóðfélagið sem ég
hefði annars ekki fengið. Þetta var
dýrmæt lífsreynsla og mjög
skemmtilegur tími.“
Er ekki leiðinlegt að tapa?
„Það er ekki endilega leiðinlegt
að tapa. Þvert á móti getur verið
þroskandi að tapa. Það eru svo
margar leiðir í lífinu og engu er
lokið þótt maður nái ekki öllum
áföngum. Ég er mjög ánægð þar
sem ég er í dag og sátt við öll úr-
slit í mínu lífi.“ Morgunblaðið/Golli
Þegar ég horfði yfir salinn þá hugsaði ég með mér að ef öll
þessi samtök hættu starfsemi sinni myndu þau sannarlega
verða sýnileg. Þá myndu stjórnvöld og aðrir sjá hversu gríð-
arlega mikilvægt starf þau vinna til að tryggja velferð í samfélaginu og
létta þannig mjög á hinu opinbera.
»
að tapa
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 5. JÚLÍ 2008 19