Fréttablaðið - 21.04.2009, Blaðsíða 12

12 21. apríl 2009 ÞRIÐJUDAGUR
Útgjöld ríkisins árið 2009 verða
tæplega 556 milljarðar króna. Á
móti koma rúmlega 400 milljarðar
í tekjur. Það verður því verkefni
næstu ríkisstjórnar að loka rúm-
lega 150 milljarða króna fjár-
lagagati á næsta kjörtímabili.
Samkvæmt áætlun Alþjóðagjald-
eyrissjóðsins (AGS) verður niður-
skurðurinn 35 til 55 milljarðar árið
2010, en margir halda því fram að
miðað við stærð verkefnisins þurfi
að ganga enn lengra. Miðað við
væntanlega hagþróun næstu ára
liggur fyrir að stjórnvöld eiga tvo
kosti til að brúa fjárlagahallann
sem þau standa frammi fyrir.
Skattahækkanir
Steingrímur J. Sigfússon fjármála-
ráðherra sagði í viðtali við Frétta-
blaðið fyrir landsfund Vinstri
grænna í lok mars að blönduð
leið niðurskurðar og tekjuöflunar
með skattahækkunum væri eina
færa leiðin til að loka fjárlaga-
gatinu á næstu tveimur til þrem-
ur árum. Steingrímur sagði síðar
á opnum fundi fjárlaganefndar í
byrjun apríl að tillögur í skatta-
málum yrðu kynntar þegar tekju-
og gjaldahliðar fjárlaga næsta árs
yrðu ræddar í sumar.
Vinstri græn eru eini stjórn-
málaflokkurinn sem hefur geng-
ið fram fyrir skjöldu og viður-
kennt fyrir sjálfum sér og öðrum
að skattahækkanir þurfi að fara
saman við niðurskurð í ríkisbú-
skapnum. Þetta hafa fulltrúar
þeirra kynnt sem blandaða leið.
Í viðtali Fréttablaðsins við fjár-
málaráðherra kallaði hann eftir
hugmyndum um hvernig leysa
mætti hinn gríðarlega vanda sem
fram undan er með öðrum hætti.
Hann bauð líka upp á svar við
eigin spurningu þegar hann sagði:
„Ég held að sú leið sé ekki til.“
Stefna Vinstri grænna er skýr.
Í kosningaáherslum flokksins
kemur fram að dreifa skuli skatta-
byrðinni með réttlátum hætti og
nota beri skattkerfið markvisst til
tekjuöflunar með þrepaskiptum
tekjuskatti eða álagi á há laun. Tvö
ný hátekjuskattþrep áætlar Stein-
grímur að gefi ríkissjóði allt að
fjóra milljarða í auknar tekjur.
Kosningaáherslur flokksins gera
jafnframt ráð fyrir hækkun fjár-
magnstekjuskatts; tryggja á lágan
virðisaukaskatt á nauðsynjavörum
en slíkum skatti á munaðarvarn-
ing verði haldið hærri, samkvæmt
stefnu.
Borgarahreyfingin er þeirrar
skoðunar að hækkun á háar tekj-
ur komi til greina og eins megi
leggja hærri virðisaukaskatt á
valda vöruflokka.
Kemur ekki til greina
Sjálfstæðisflokkurinn útilokar
hins vegar skattahækkanir með
öllu með þeim rökum að ekki sé
fyrirséð hver áhrif skattahækkana
verði við þær aðstæður sem ríki
í efnahagslífinu. Hætt sé við að
skattahækkanir leiði til enn frek-
ari samdráttar sem muni þrengja
skattstofna og mögulega draga úr
heildarskatttekjum á endanum.
Í landsfundarályktun segir: Við
skattleggjum okkur ekki út úr
kreppunni. Þar er lofað að Sjálf-
stæðisflokkurinn muni beita sér
af fullum þunga gegn endurupp-
töku eignaskatts og hátekjuskatts.
Eignaskattur sé ósanngjarn og
komi einkum illa við eldra fólk.
Frekari hækkun skatta væri til-
ræði við kaupmátt almennings
og myndi gera honum erfiðara að
komast í gegnum efnahagsþreng-
ingarnar sem nú séu hafnar. Sjálf-
stæðisflokkurinn hvetur sveitarfé-
lög sérstaklega til þess að standa
gegn hækkun skatta.
Lýðræðishreyfingin hefur
afdráttarlaust lýst því yfir að frek-
ari skatta sé ekki hægt að sækja til
þrautpíndra heimila í landinu.
Fátt um svör
Samfylkingin hefur ekki svarað
því afdráttarlaust hver afstaða
hennar sé til hækkunar skatta.
Hvað hátekjuskatt varðar verði
slík gjöld aðeins sett á sem neyð-
arúrræði, flokkurinn leggst gegn
hækkun tekjuskatts en tekur fram
að ef til slíks komi verði persónu-
afsláttur að hækka á móti til að
tryggja að hinir tekjulægri beri
ekki skarðan hlut frá borði.
Framsóknarflokkurinn segir
að markmiðið sé að þær tekjur
sem þurfi til lágmarksframfærslu
verði ekki skattlagðar. Um skatta-
mál segir Frjálslyndi flokkurinn
í stefnuskrá sinni að standa beri
sérstaklega vörð um ráðstöfunar-
tekjur láglaunafólks, aldraðra og
öryrkja. Samkvæmt stefnuyfirlýs-
ingu Frjálslyndra er hátekjuskatt-
ur því ekki útilokaður.
Leiðir til niðurskurðar
Enginn stjórnmálaflokkur leggst
gegn því að skera niður í ríkis-
fjármálunum; það verður einfald-
lega ekki komist hjá því, og hvert
mannsbarn í landinu hefur sætt
sig við þá staðreynd. Það má hins
vegar leita lengi í stefnuskrám og
landsfundasamþykktum flokkanna
að því hvernig nákvæmlega verði
að niðurskurðinum staðið. Hins
vegar má segja að sátt sé um að
verja mennta- og velferðarkerf-
ið eins og kostur er í framtíðinni.
Þetta eru stærstu útgjaldaliðirnir
í rekstri hins opinbera, og óútskýrt
hvernig á að komast hjá því að taka
verulega fjármuni þaðan.
Vinstri græn ætla að skera niður
alla hernaðartengda starfsemi og
spara í rekstri ráðuneyta, yfir-
stjórn stofnana og sendiráða með
því að afnema sérkjör. Í stjórn-
málaumræðu síðustu daga hefur
komið fram hjá forsvarsmönnum
flokksins að laun opinberra starfs-
manna verði að lækka. Launalækk-
un er að mati flokksins mun væn-
legri leið en að fækka starfsfólki.
Margt er líkt með...
Í landsfundarályktun Sjálfstæðis-
flokksins er tekið sérstaklega til
þess að draga verði úr útgjöldum
og eru skilyrði AGS þar nefnd.
Þannig liggi fyrir að hagræða
þurfi um tugi milljarða í rekstri
hins opinbera á næstu árum. Af
þessum sökum beri að „skilgreina
þá grunnþjónustu sem ríkið á að
sinna. Niðurskurðurinn mun óhjá-
kvæmilega taka til allra þátta
hins opinbera“, segir í stefnuyfir-
lýsingu. Forsvarsmenn flokksins
hafa að undanförnu svarað spurn-
ingunni um niðurskurð á þann hátt
að öll ráðuneyti, stofnanir og fyrir-
tæki á vegum ríkisins þurfi að taka
til rækilegrar skoðunar. Sumar
stofnanir þurfi að leggja niður eða
sameina, auk þess sem verkefn-
um þurfi að fresta. Eins hafa sjálf-
stæðismenn bent á þá leið að tekju-
tengja barnabætur.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur
gagnrýnt ríkisstjórnarflokkana
fyrir að gera ekki grein fyrir
hvernig niðurskurði ríkisfjármála
verði háttað á næsta kjörtíma-
bili, sitji hún áfram. Það verður
hins vegar ekki séð að svo mikill
munur sé á hugmyndavinnu Sjálf-
stæðisflokks og Samfylkingar um
hvernig flokkarnir hyggjast skera
niður. Samfylkingin segir í kosn-
ingaáherslum sínum að til þurfi að
koma „vönduð forgangsröðun opin-
berra útgjalda þar sem framlög
til velferðarmála verði sett í önd-
vegi“. Flokkurinn vill markvissa
fjármálastjórn ríkis og sveitarfé-
laga og vinna að skipulagsbreyt-
ingum til hagræðingar, svo sem
með sameiningu stofnana þar sem
það á við.
Framsóknarflokkurinn nefn-
ir ekki niðurskurð í ríkisfjármál-
um í kosningastefnuskrá sinni.
Málflutningur flokksins í kosn-
ingabaráttunni er að það þurfi að
hagræða. Siv Friðleifsdóttir, fyrr-
verandi heilbrigðisráðherra, sagði
hins vegar á borgarafundi nýlega
að það væri óumflýjanlegt að skera
niður í mennta- og velferðarkerf-
inu. Hún taldi fullyrðingar um
annað lýsa fullkomnu óraunsæi.
Ekkert gefið upp
Auðvitað stendur vinna við að
útfæra niðurskurðaraðgerðir yfir
í öllum ráðuneytum, og það hefur
verið staðfest í fjölmiðlum. Ekk-
ert er hins vegar gefið upp um þá
vinnu. Fjármálaráðherra sagði
nýlega að ríkisstjórnin væri ekki
búin að útfæra niðurskurðar-
aðgerðir, en það væri nauðsynlegt.
Ef marka má stefnu og kosninga-
áherslur flokkanna, sem og stjórn-
málaumræðuna, er mikið verk
óunnið í þeim efnum.
Fátt sagt um niðurskurðarleiðir
Hvernig loka á 150 milljarða króna fjárlagagati er risaverkefni sem bíður stjórnvalda á næsta kjörtímabili. Flokkarnir takast á um
hvort hækka beri skatta. Hjá niðurskurði í ríkisrekstri verður ekki komist en mótaðar leiðir til sparnaðar liggja ekki á lausu.
KRÓNUR Verkefni stjórnvalda er að skera niður um 150 milljarða á næstu þremur árum. Hvað leiðir verða farnar við það verkefni
liggur ekki fyrir. FRÉTTABLAÐIÐ/VALLI
Nauðsynlegur niðurskurður
Vaxtagjöld ríkissjóðs
Útgjöld til utanríkismála
Þar af til Varnarmálastofnunar
Útgjöld til heilbrigðismála
Þar af til Landspítalans
Útgjöld til félagsmála
Þar af til fæðingarorlofs
Mögulegur hátekjuskattur
Almenn tekjuskattshækkun
*Uppreiknað á verðlag ársins 2009
150
100
50
0
4 14
M
ill
ja
rð
ar
k
ró
na
10
,6
11
3,
1
32
,9
11
5,
7
1,
2
12
,2
86
,9
5615
3
Útgjöld ríkisins
Búðarhálsvirkjun
25 milljarðar
Nýtt háskóla-
sjúkrahús
82 milljarðar
Héðinsfjarðargöng
7 milljarðar
Sundabraut í göngum
24 milljarðar
Varðskip Landhelgisgæslunnar
3,5 milljarðar
Þrjár nýjar björgunarþyrlur
9 milljarðar
FRÉTTASKÝRING
SVAVAR HÁVARÐSSON
svavar@frettabladid.is
H
A
LL
I Á
R
ÍK
IS
SJ
Ó
Ð
I 2
00
9
2009