Fréttablaðið - 04.05.2009, Qupperneq 10

10 4. maí 2009 MÁNUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRI: Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Emilía Örlygsdóttir emilia@frettabladid.is
og Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf.
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal jk@frettabladid.is og Þorsteinn Pálsson thorsteinn@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI:
Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is. Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á
höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur
sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
UMRÆÐA
Baldur Þórhallsson skrifar um Alþingis-
kosningar
Nýafstaðnar kosningarnar eru um margt sögulegar. Vinstri flokkarnir og fylgjendur
aðildarumsóknar að Evrópusambandinu náðu
meirihluta á Alþingi. Samfylkingin er stærsti
flokkur landsins og er í lykilstöðu í stjórnar-
myndunarviðræðum. En breytingarnar rista
dýpra. Samfylkingin hefur tekið við hlutverki Sjálf-
stæðisflokksins á fleiri sviðum.
Markverðasta breytingin er sá samhljómur sem
myndast hefur milli Samfylkingarinnar og helstu
hagsmunasamtaka atvinnurekenda. Í aðdraganda
kosninganna varð ljóst að víðtæk samstaða hafði náðst
milli þorra atvinnurekenda og launafólks um það
hvernig koma ætti hjólum atvinnulífsins í gang og
reisa við efnahag heimila. Þetta kom hvergi eins skýrt
fram og í Evrópuskýrslunni sem birt var nokkrum
dögum fyrir kosningar þar sem Samtök verslunar og
þjónustu, Samtök ferðaþjónustunnar, Samtök iðnað-
arins, Viðskiptaráð og Alþýðusamband Íslands sam-
mæltust um aðildarumsókn að Evrópusambandinu og
upptöku evru. Samfylkingin, einn stjórnmálaflokka,
skrifaði undir sameiginlegt álit þessara hagsmunaað-
ila. Útlistað var ítarlega hvernig ESB-aðild og
evra myndi gjörbreyta stöðu atvinnulífsins til
batnaðar, fjölga störfum og spara fjölskyldum
og einstaklingum stórar fjárhæðir vegna lægra
vöruverðs, lægri vaxtagjalda, lægri verðbólgu
og stöðugra gengis. Undir þetta hafa samtök
eins og Félag íslenskra stórkaupmanna og Neyt-
endasamtökin tekið.
Samfylkingin er skyndilega orðin sá stjórn-
málaflokkur sem ekki bara sameinar hagsmuni
stórs hluta atvinnulífsins heldur fara hagsmun-
ir launþega og atvinnurekenda saman innan flokksins.
Efnahags-, atvinnu- og peningamálastefna flokksins
er í megindráttum samhljóða stefnum þessara hags-
munasamtaka. Í fyrsta skipti í íslenskri stjórnmála-
sögu hefur jafnaðarmannaflokkur náð þeirri stöðu sem
jafnaðarmannaflokkar á hinum Norðurlöndunum höfðu
nær alla 20. öldina, þ.e. að vera boðberi samvinnu milli
launþega og atvinnurekenda og vera í fararbroddi fyrir
hagsmunum beggja. Mikill er viðsnúningurinn.
Hvort Samfylkingunni mun takast að halda þessari
stöðu sinni er ógjörningur að spá um en enginn þarf að
velkjast í vafa um að íslensk stjórnmál hafa tekið breyt-
ingum sem gætu orðið varanlegar.
Höfundur er prófessor í stjórnmála-
fræði við Háskóla Íslands og bauð sig fram fyrir
Samfylkinguna í síðustu kosningum.
Markverðustu pólitísku tíðindin
BALDUR
ÞÓRHALLSSON
UMRÆÐA
Benedikt Sigurðarson skrifar
um neytendamál
Í grein í Fréttablaðinu á verka-lýðsdaginn ræðst Sighvatur per-
sónulega að talsmanni neytenda
Gísla Tryggvasyni og ergist mjög
yfir því að fjölmiðlar skuli hafa
talið ástæðu til að gera grein fyrir
hugmynd talsmanns neytenda um
„eignarnám“ húsnæðisveðskulda.
Hér fer Sighvatur Björgvinsson
niður á lægsta plan. Gamaldags
persónuníð og skætingur Sighvats
er afar sérkennilegt innlegg þenn-
an 1. maí árið 2009 og alls ekki lík-
legt til að leggja af mörkum til að
bæta hag venjulegra fjölskyldna á
Íslandi.
Sighvatur telur sig eflaust vera
að verja ríkisstjórnina og Jóhönnu
sérstaklega gegn stöðugri pressu
um að hemja verðtryggðar hækk-
anir lána fjölskyldnanna og of
þungrar greiðslubyrði. Pressan
er einnig vaxandi vegna þeirr-
ar gremju sem vinstrimenn og
félagshyggjufólk í öllum flokkum
sýna – þar sem stjórnvöld taka alla
skilgreinda hagsmuni fjármagns-
eigenda, fjármálafyrirtækja og
svokallaðra „kröfuhafa“ fram yfir
hagsmuni almennings – hagsmuni
neytenda.
Meginatriði málsins er auðvit-
að að með fyrirkomulagi verð-
tryggingarinnar er jafnræði milli
lántakenda og fjármagnseigenda
algerlega raskað. Áhætta verð-
tryggðra lána liggur nær öll hjá
lántakanum og í tilfelli húsnæðis-
lána dugar hin veðsetta eign ekki
einu sinni til að fjármálafyrirtæk-
ið sé tryggt heldur geta eftirstöðv-
ar húsnæðisveðlána elt fjölskyld-
urnar árum og áratugum saman.
Tillögur eða hugmyndir Talsmanns
neytenda ganga út á það
að gerðardómur rétti hlut
neytenda gagnvart ofur-
valdi fjármagnseigenda og
deili því tjóni sem hrunið
hefur leitt yfir lántakendur
og skipti á milli fjármála-
fyrirtækjanna og fjöl-
skyldnanna. (Í sama anda
ályktuðu landsfundir VG og Sam-
fylkingar fyrir nokkrum vikum.)
Jóhanna og Steingrímur J. hafa
þverskallast við vandanum og
gremjan sýður. Hin skuldsetta
millistétt er byrjuð að skjálfa
– menntafólkið með námslánabyrð-
ina – fólkið sem gerði sínar áætl-
anir „í góðri trú“ og með hógværð
– fólkið sem hefur misst hálauna-
störfin eða sætt verulegri launa-
skerðingu eða er jafnvel atvinnu-
laust. Þetta fólk les skæting
Sighvats með takmarkaðri gleði á
alþjóðlegum baráttudegi launa-
fólks.
Yfirskot vísitölunnar hefur
hlaðið á höfuðstól allra krónulána
– vegna hrunsins – og tryggir fjár-
magnseigendum með því ávöxtun
sem er algerlega innistæðulaus.
Fasteignamarkaðir varanlega
frosnir – byggingamarkaður hrun-
inn til lengri tíma – þekking í hönn-
un verður að engu – og víðtækara
hrun fyrirsjáanlegt. Venjuleg
fjölskylda missir allt sitt aflafé í
þvingaða greiðslubyrði og þá verð-
ur ekkert eftir til að standa undir
kaupum á neysluvöru og þjónustu.
Neytendahagkerfið hrynur og
keðjuverkun vaxandi atvinnuleys-
is, greiðsluerfiðleika og tekjufalls
ríkissjóðs er líkleg til að enda með
algeru hruni fjármálakerfisins.
Ísland hrynur inn á við.
Talsmanni neytenda ber að vinna
að því að hagsmunum almenn-
ings sé haldið til jafns við hags-
muni banka og fjármálastofnana
og honum ber að leggja
mál upp við stjórnvöld.
Hann er í vinnu hjá neyt-
endum en ekki „þjónn
stjórnvalda“ og á ekki að
þurfa að vera hræddur
við „hefndaraðgerðir“ frá
hendi Jóhönnu, Gylfa eða
Steingríms.
Skætingur og persónuníð Sig-
hvats er bergmál valdhrokastjórn-
málanna og frá þeim tíma að litið
var á embættismenn sem „þjóna“
stjórnvaldanna og valdamannanna
sem settu þá – og til þess voru þeir
„handvaldir“. Við munum vel eftir
því að Davíð Oddsson lagði niður
Þjóðhagsstofnun og hafði í hót-
unum við Umboðsmann Alþingis.
Ekki þótti Jóhönnu og Steingrími
að slík frammistaða væri ásættan-
leg á þeim tíma.
Það má skilja „árás“ Sighvats á
Gísla Tryggvason sem kröfu um
að sitjandi stjórnvöld aðhafist gegn
embættismanni sem hefur skyldu
til að vinna í þágu neytenda og
vekja athygli á hagsmunum þeirra
gagnvart stjórnvöldum eins og
öllum öðrum.
Mér þykir þetta innhlaup fyrr-
verandi alþingismanns og ráðherra
sérlega ósmekklegt og ómálefna-
legt, ekki síst í ljósi þess að hann
hefur átt starfsvettvang undir það
síðasta í umhverfi þróunarsam-
vinnu – þar sem eitt það mikilvæg-
asta sem lýðræðisríki Evrópu geta
lagt af mörkum í þriðja heiminum
er efling sjálfstæðrar stjórnsýslu
gegn ofurvaldi stríðsherra og
ofbeldismanna í ríkisstjórnarfor-
ystu.
Sem flokksmaður í Samfylking-
unni treysti ég því að þöggunarvið-
horf Sighvats víki endanlega fyrir
heiðarlegum samræðustjórnmálum.
Höfundur er frjálslyndur
jafnaðarmaður í Samfylkingunni.
Sighvatur Björgvinsson „ræðst
á talsmann neytenda“
BENEDIKT
SIGURÐARSON
Skúbb Sigmundar
Allt ætlaði um koll að keyra þegar
formaður Framsóknar dúkkaði upp
þungbrýndur tveimur dögum fyrir
kosningar og sagðist hafa heyrt
að úttekt matsfyrirtækisins Oliver
Wyman sýndi fram á ógnvænlega
stöðu eignasafna íslensku bankanna.
Formenn stjórnarflokkanna kröfðust
þess að fá að vita hvaðan hann hefði
upplýsingarnar – þær væru kyrfilega
læstar í dulkóðaðri hirslu og engum
aðgengilegar nema stöku
útvöldum embættismanni.
Morgunblaðið birti síðan
forsíðufrétt upp úr minnisblaði
fyrirtækisins í vikunni á eftir.
Sigmundur hefur hins
vegar ekki þurft að
grafa mjög djúpt eftir
þessum háleynilegu
upplýsingum. Þær birtust nefnilega á
forsíðu Fréttablaðsins 28. febrúar.
Bitlingana burt?
Um það leyti sem Samfylkingarmað-
urinn Guðbjartur Hannesson settist
í forsetastól Alþingis í byrjun febrúar
sagðist hann myndu beita sér fyrir
því að ársgamalt aðstoðarmannakerfi
landsbyggðarþingmanna yrði afnum-
ið „á næstu mánuðum“. Kerfið kostar
ríflega 30 milljónir á ári. Af þessari
breytingu hefur hins vegar
ekki orðið. Þegar nýtt þing
kemur saman verður for-
vitnilegt að sjá hvort staðið
verði við stóru orðin.
Eða ætli nýir
landsbyggða-
þingmenn
séu þegar
farnir að svipast um eftir liðsinni úr
bitlingabiðröðum flokkanna?
Herraþjóðin sem allt veit
Á meðan ríkisstjórnarflokkarnir véla
um framtíð Íslands fyrir luktum
dyrum vita fæstir Íslendingar hvort
þjóðin stefnir inn í Evrópusamband-
ið eða ekki. Öðru máli gegnir hins
vegar um Dani, sem vita gjörla hvað
Íslendingar ætlast fyrir í þeim efnum.
„Ísland áformar að sækja um aðild að
ESB haustið 2009,“ segir í dönskum
texta ætluðum á fræðsluvef fyrir börn.
Þýðandinn, Gísli Ásgeirsson, upplýsir
um þetta á vefsíðu sinni. Og þá vitum
við það. Gísli segir jafnframt að
hinn danski höfundur ljóstri því
upp að íslenski hesturinn sé alls
ekki íslenskur. Hann sé norskur.
stigur@frettabladid.isÁ
kvörðunin um að borga eða borga ekki af húsnæðisláni
veltur svo til alltaf á einu atriði og engu öðru: Annað
hvort á fólk fyrir greiðslunni eða ekki.
Að borga ekki af láni, sem hvílir á heimilinu, er í
raun merki um að viðkomandi þarf að nota peningana
til að næra sig og fjölskylduna, að hann sé tilneyddur til að setja
mat framar húsaskjóli.
Það er varla er hægt að tala um að fólk standi frammi fyrir
einhverju vali þegar það er komið í þá aðstöðu.
Undanfarna mánuði hefur hins vegar af og til skotið upp þeirri
hugmynd að fólk eigi að taka sig saman og hætta að borga af
húsnæðislánum sínum, jafnvel þó það ráði við afborganirnar.
Tilgangurinn á meðal annars að vera einhvers konar andóf gegn
ósanngjarnri meðferð banka og stjórnvalda á skuldurum.
Gylfi Magnússon viðskiptaráðherra benti í gær á hið augljósa,
slík aðgerð myndi hækka dráttarvexti og innheimtukostnað. Lög-
fræðingar myndu græða, aðrir tapa. Fyrir vikið uppskar Gylfi
skæðadrífu neikvæðra og þaðan af verri ummæla í bloggheimum
frá þeim sem eru honum ekki sammála. Hafði Gylfi þó ekki unnið
sér annað til sakar en að segja sannleikann um þessa hugmynd.
Það er á svona stundum sem best kemur í ljós gildi þess að hafa
ráðherra utan stjórnmálaflokka í ríkisstjórn. Gylfi er ekki þar
sem hann er, vegna þess að hann hefur sagt eitthvað sem fellur
kjósendum í geð. Hann er í viðskiptaráðuneytinu vegna þekk-
ingar sinnar og menntunar og þarf ekki að hafa áhyggjur af því
hvort hann nái endurkjöri í næstu kosningum.
Hitt er annað mál að þeir stjórnmálamenn, sem fengu Gylfa
til liðs við ríkisstjórn sína, þurfa að leggja skilningsrík eyru við
orð hinna óánægðu skuldara, þau þó séu ekki öll vel valin eða
kurteisleg.
Það má ekki vanmeta eða gera lítið úr örvæntingu þeirra sem
eru að missa heimili sín. Alltof margar fjölskyldur munu mæta
þeim óumflýjanlegu örlögum á næstu mánuðum. Hvert slíkt til-
vik er harmleikur. En það er ekki hægt að bjarga öllum.
Mikilvægt er að fólk gerir sér grein fyrir að hvatningin um að
þeir hætti að borga, sem geta staðið undir greiðslubyrði sinni,
er fyrst og fremst líkleg til að fjölga þeim sem missa fasteignir
sínar. Jafnvel að þarflausu.
Fyrir stóran hluta þeirra sem skulda nú meira en fasteign-
in þeirra er metin á, skiptir geysilega miklu máli að reyna að
hanga á eigninni sinni. Þegar landið fer að rísa, sem það mun
örugglega gera þótt það sé ekki í sjónmáli, mun eiginfjárstaðan
fylgja með.
Þau sem hafa tekið að sér stjórn þessa lands þurfa hins vegar
að bæta sig verulega við upplýsingagjöf og almennar samræður
við þann hóp sem er verst settur.
Sá rólyndisbragur sem er yfir stjórnvöldum þessa dagana er
ekki til að blása bjartsýni í brjóst þjóðarinnar.
Vanhugsuð hugmynd um greiðsluverkfall.
Ekki hægt að
bjarga öllum
JÓN KALDAL SKRIFAR