Skinfaxi - 01.10.1912, Page 6

78
SKINFAXI
inn er vel held, svo að óvinurinn getur
ekki náð pangað og sáð illgresi á náttar-
Jjeli.
A síðustu árunum hafa Islendingar bygt
og endurbygt marga skóla, og nær alla
í bæum, nema búnaðarskólana, og var þó
•eitt sinn í ráði að láta þá fylgja hinum.
Menn hafa haldið, að lífið á Blönduósi,
í Hafnarfirði, á Akureyri og í Reykjavík
væri svo framúrskarandi mentandi. En á
sama tírna hafa fremstu uppeldisfræðingar
best mentu þjóðarinnar látið sér nægja með
sveitina handa fyrirmyndarskólunum sín-
um, reist þá á fögrum stöðum, í kyrlátum
sveitum, á víðum völlum, við græna lundi,
og lygnar ár.
Bókafregn.
T. B. Macaulay : Warren Hastings.
Einar Hjörleifsson }>ýddi. Þjóð-
vinafé). gefur út.
Þetta er heimsfræg bók eftir heimsfræg-
an mann, þýdd af okkar helsta rithöfundi,
gefin út af vinsælu félagi á hinn sómasam-
legasta hátt. Þelta eru mikil meðmæli og
góð, og mun lítils meira með þurfa svo að
bók þessari verði tekið að maklegleikum.
Macaulay (frb. makolei) er einn hinn glæsi-
legasti rithöfundur, sem Englendingar hafa
átt. Faðir hans var þingmaður, efnalítill
en mikils virtur fyrir frelsisást og göfug-
mensku. Drengurinn, litli Macaulay, þótti
efnilegur með afbrigðum. Hann drakk í
sig hverskonár fróðleik, var sílesandi og
las jafnvel á gangi um götur Lundúnaborg-
ar. Og alt sem hann las, sá og heyrði,
mótaðist í sál hans og týndist aldrei, því
bann gat engu gleymt. Kvæði nokkurt,
sem hann sá í dagblaði, í veitingahúsi einu
og leit yfir, mundi hann orðrétt 30 árum
seinna, án þess að hafa minnst þess nokk-
urntíma öll þessi ár. Hann fékk hina
bestu mentun, sem kostur er á í Englandi,
og ritaði þá er hann hafði lokið námi, 25
ára gamall, greinjum skáldið Milton. Mátti
þá segja um Macaulay „að hann vaknaði
einn morgun og fann að hann var orðinn
frægur maður“. Grein þessi var, eins og
alt sem M. skrifaði, hrífandi skemtileg,
þrungin mælsku og fjöri, full af skarpvitr-
um hugmyndum og nýstárlegum kenning-
um.
Og æfin varð öll eins og byrjunin: sig-
ur á sigur ofan. Fyrir rit sín hlaut Macau-
lay frægð og auð; hann varð stjórnmála-
maður, þingmaður, dáður fyrir afburða
málsnild, ráðherra, stjórnarherra á Indlandi,
var gerður lávarður fyrir bókmenta afrek,
fyrstur sinna samlanda, og grafinn í West-
minster Abbay, „þeim eina legstað sern
samboðinn var leifurn hans“.
I málverkasafninu i Lundúnum er ein
deild, þar sem geymdar eru myndir flestra
enskra þjóðskörunga síðan um siðabót.
Þar eru tvær myndir af sama manni.
Önnur sýnir ungan mann, skarpleitan, föl-
leitan með hátt enni, rétt nef, ljóst hár, lið-
að, augun blá, föst og köld. Það er fá-
tækur búðarpiltur, sem með gáfum sínum
og viljastyrk hefir unnið heilt stórveldi og
stýrir því, það er æfintýramaðurinn sem
mikið hefir aðhafst, mikið fengið en þráir
þó meira. Hin myndin mætti heita Skulda-
dagarnir. Það er sami maður, þreyltur og
sár úr orustu lifsins, kominn á grafar-
bakkann. Fegurð æskunnar er horfin, ljósu
liðuðu lokkarnir eru nú ekki nema fáein,
grá hár. Fylling fullorðinsáranna er num-
in burt, augun þreytt og döpur, hörundið
rist á enni og vöngum djúpum rúnum
þungrar reynslu og mikilla sorga. Þess-
um manni hefir refsinornin fylgt upp í há-
stól veldis og virðinga, metiðhann og gerðir
hans allar, fundið hann léttvægan og látið
hann finna á elliárunum, að hvert misstig-
ið spor hefnir sín um síðir, þó að hefndin
bíði um stund. Þessi maður er Warren
Hastings, sá sem mest vann að því að
skapa heimsveldi Englendinga á Indlandi.
Hann var fyrst verslunarþjónn í indverska
verslunarfélaginu, en með afburðadugnaði