Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1939, Blaðsíða 1

aðir vóru í þessari atvinnugrein, voru ein-
göngu hafðir til nytja, en voru þó bæði ódýnr
og sterkir, er skiljanlegt að ekki var verið
að leggja neitt skraut eða list í smíði þeirra.
Báturinn átti að vera traustur og góður í sjó
að leggja. Árin sterk, en láta þó vel að róðri.
Sakkan eða vaðsteinninn átti að vera eftir
dýpi og straum á þeim stað, sem hún var not-
uð, o. s. frv. Þótt margt af þessu væri laglega
smíðað og kæmi að fullum notum í starfi,
hafði smíði hlutanna sjaldan nokkuð listrænt
gildi. En þetta hafði þær afleiðingar, að hlut-
unum var ekki haldið til haga, eftir að hætt
var að nota þá, jafnvel þótt þeir hefðu eitthvert
sögulegt gildi, heldur eyðilagðir eða notaðir
til e'inhvers annars.
4) Ég er fæddur og alinn upp á þeim stað,
sem sjóróðrar hafa verið stundaðir frá ómuna
tíð. En ég man ekki til að ég hafi heyrt neitt
talað um gamla muni frá þessari atvinnugrein.
Þó voru þar í grennd konungsjarðir, er mikil
sjósókn var frá á einokunartímabilinu. Þar
hefi ég einungis heyrt talað um að fundist hafi
brot af krítarpípum!
Fleiri ástæður má færa fram, en hér skal
látið staðar numið að sinni.
Þegar þetta allt er athugað, er það að mörgu
leyti skiljanlegfa, að ekki skuli vera mikið um
muni frá eldri tímum frá þessari atvinnugrein.
En enda þótt ástandið sé eins og ég hygg
það vera — sem þó er tæplega fullrannsakað,
því skeð getur að hlutir finnist á ólíldegustu
stöðum — er þörfin til að bjarga því sem til er,
engu minni, öllu heldur miklu meiri, eins og ég
nú vil leitast við að skýra betur.
Hvað gerð skípa frá landnámstíð snertir,
erum við svo heppnir, að heil skip með öllum
útbúnaði hafa verið grafin úr jörðu erlendis,
og höfum við líkan af einu slíku skipi á Þjóð-
minjasafninu. Breytingar á þeimskipum, meðan
fslendingar sjálfir héldu uppi siglingum milli
landa, munu ekki hafa verið verulegar. Allt
frá 1200 og til vorra daga fengust íslendingar
lítið við millilandasiglingar og áttu fá skip
til þeirra nota. Er því ekki að vænta að munir
finnist úr þeirri grein, fyrr en fslendingar hófu
siglingar aftur nú fyrir skemmstu.
Öðru gegnir með fiskiveiðarnar. Þær hafa
verið stundaðar allt frá þeim tíma, er þessu
landi var nafn gefið og það lengstum á opnum
fleytum, sem ég hygg að ekki hafi tekið nein-
um verulegum breytingum frá Íandnámstíð.
En veiðiaðferðum, veiðarfærum og áhöldum
hefir verið fjölgað og breytt. Nú eru þessar
opnu fleytur að hverfa úr sögunni og með
þeim 30. ættlxðurinn og seinasti, sem á þeirn
hefir hefir róið. Það má því alls ekki dragast
lengur, að síðustu leyfum þessarar atvinnu-
greinar verði bjargað frá algerðri gleymsku
og glötun. Ennþá er tími ef strax er hafist
handa. Það verður að gerast, áður en allir þeir
menn, sem stundað hafa veiðar á opnum bát-
um, falla úr sögunni, en þeir munu nú vei'a fáir
eftir í sumum greinum, t. d. vöðuselaveiðum,
hvalveiðum með handskutli o. fl.
Annar þáttur fiskveiðanna voru þilskipin,
sem mikið voru notuð hér síðastliðna öld og
framan af þessai’i. Nú mega þau heita alveg
hoi'fin. Þau voru þó merkur þáttur í þjóðlífi
voru, ekki aðeins fjárhagslega, heldur iíka
andlega, með því að breyta hugsunarhætti
þjóðarinnar úr vantrú og barlóm, í trú á auð-
lindxr landsins og hafsins í kringum það. Minj-
um um þennan þátt atvinnulífsins vei'ður því
að halda til haga og ætti að vex-a hægt, því að
svo stutt er síðan þilskipin voru við lýði, að
söfnun ætti að vera auðveld.
Þótt ekki sé langt síðan togarar og vélbátar
komu hingað til lands, verður að hafa það
hugfast, að við lifum á öld tækninnar og hi’að-
ans. Breytingar eru öi'ar. Alltaf er að koma
nýtt, sem er betra og fullkomnara því gamla.
Það verður því að haf a vakandi auga á að ekk-
ert mai'kvert glatist, til þess að sýna megi sem
eðlilegasta framþi'óun. Þótt ekki sé langt síð-
an þessi veiðiskip komu til landsins, vantar
okkur marga sögulega muni, t. d. fyrstu vélina.
Lítið eða ekkert er til af fyi'sta gufubátnum
og mér er ókunnugt um hvort nokkuð er til af
fyrsta togaranum, Jóni Foi’seta, nema líkan og
svo mætti sjálfsagt fleii'a telja. Þessi þáttur at-
vinnulífsins má því ekki heldur gleymast, ella
er hætt við að eitthvað tapist. Nú sem stendur
er t. d. hægt að sýna framþróun loftskeyta-
tækja hérlendis frá fyrstu tíð. En hvaða v.issa
er fyrir því, að ekki tapist eitthvað, ef ekki er
hafist handa strax, þessu til varðveizlu?
Ég vona að með því, sem nú hefir verið sagt,
hafi verið sýnt fram á, að knýjandi nauðsyn
er til þess, að koma á fót sjóminjasafni, er
hefði það með höndum að safna öllu því, er
þýðingu hefði fyrir annan aðal atvinnuveg
9
VÍKINGUR