Sjómannablaðið Víkingur - 01.09.1945, Blaðsíða 30

liirgir Thoroddsen:
UTLAGAR
Lauslega þýtt úr: Strange adventures of the sea.
Mergð af sögum er til um það, frá fyrri tím-
um, hvernig menn voru skildir eftir á eyðieyj-
um, hingað og þangað í hafinu.
Ef svo vildi nú til, að á skip þitt hefði ráðizt
maður, sem á allan hátt lítilsvirti skipsaga. og
væri stöðugt valdandi vandræðum, svo að öryggi
ferðarinnar væri undir því komið að þú gætir
losnað við hann, hvað væri þá til ráða? Að
fleygja honum fyrir borð einhverntíma um
dimma nótt væri óyndisúrræði. En væri nú al-
veg ómögulegt að hafa manninn innanborðs,
mundir þú heldur grípa til þess ráðs, undir
slíkum kringumstæðum, að setja hann á iand
á einhverri hentugri eyju, þar sem ef til vill
væri nægilegt vatn, temprað loftslag og nátt-
úrugæði, svo að hjálplegt væri til bjargráða,
þú mundir og velja eyju, sem ekki væri líkur
til að skip kæmu til fyrst um sinn. Þetta mundir
þú líklegast gjöra, og tryggja þér þannig, að
svona maður yrði ekki, fyrst um sinn, þér til
hindrunar. Þetta ráð var algengast hjá sjóræn-
ingjum, og hefur sennilega afstýrt mörgum
blóðsúthellingum, þegar útkljá þurfti deilur um
foringjaval eða skiptingu á ránsfeng og fjár-
sjóðum.
Við höfum öll heyrt söguna af Ben Gunn, sjó-
manninum, sem getið er um í Treasure Island
(Gullevjan), og skilinn hafði verið eftir á eyj-
unni. Á ýmsum tímum hefur áreiðanlega marga
slíka menn verið að finna, sem landsettir hafa
verið hingað og þangað á Karabiu-eyjum. í
raun og veru var þessi aðferð ekki venjuleg
refsing á menn, heldur eins oft leið, Sem valin
var til að komast hjá vandræðum, og hjá sjó-
ræningjum, sem engum lögum voru háðir, nema
þeim, sem þeir settu sjálfir, má kalla slíkt bragð
hina mestu miskunnsemi, jafnvel meiri en þeg-
ar dauðadómi, á okkar dögum, er breytt í ævi-
langt fangelsi, eins og mjög er algengt. En nú
eru allir sjóræningjar búnir að vera, og íerð-
irnar svo fljótar og fjarlægðirnar svo stuttar,
að það er ekki ómaksins vert að tefja sig á að
fleygja manni upp á eyju, og svo var áhættan,
hvernig dómstólarnir litu á það mál, ef útlag-
inn næði frelsi sínu og ákærði slíka meðferð.
Frægastur af öllum þessum útlögum er Alex-
ander Selkirk. Þó mun hann hafa hlotið frægð
sína, fram yfir aðra slíka, fyrir það aðallega, að
Daníel Defoe byggði söguna Robinson Crusoe á
þessari staðreynd. Selkirk er því talinn hinn
raunverulegi Robinson Crusoe.
Þeir fá alltaf vanþakklæti að launum, er ráð-
ast á sagnir, sem rótgrónar eru hjá þjóðunum.
Bennet Copplestone hefur t. d. bent á, að sam-
bandið milli Selkirk og Crusoe sé meira en
lítið vafasamt.
Selkirk var settur á land sem útlagi, og var
sjálfur samþykkur því fram til síðustu stundar.
Crusoe var algjörlega skipbrotsmaður. Selkirk
var settur á land á Juan Fernandez undan
strönd Chile. Crusoe rak upp á eyju við Brasil-
íuströndina, sem var að öllu leyti ókunn eyðiey.
Selkirk líaus af hendingu eyju, sár til dvalar,
sem var algengur viðkomustaður sjóræningja,
stundum kornu Spánverjar þar líka, og áður
höfðu þeir jafnvel haft þar aðsetur. Vegna þessa
má álíta, þegar veruleikinn og skáldsagan eru
borin saman, að mögulegt gæti verið að þegar
Defoe skrifaði Robinson Crusoe, hafi saga Sel-
kirks alls ekki verið í huga hans.
Alexander Selkirk er fæddur í Largo í Skot-
landi árið 1703. Hann sigldi með Capt..Wiliiam
Dampier, hinum nafnkunna sjóræningja, sem
fór þá með leyfi lands síns í víking til La Plata
fljótsins, þar sem hann vonaðist eftir að kom-
ast í færi við spánsk skip. Þessu fyrirtæki var
ekki alls kostar vel stjórnað, og það var i'or-
ustu Dampiers að kenna og seinlæti hans, að
Spánverjum höfðu borist njósnir um komu
hans. Þess vegna var Dampier tilneyddur að
hætta við áform sín. Dampier sigldi því skipi
sínu fyrir Cape Horn og áleiðis til.Juan Fern-
andez. Sú eyja var óbyggð. Spánverjar kröfð-
ust eignarréttar á henni, en þeir voru ekki fær-
ir um, eða vildu ekki hafa varnarlið þar, og
létu sér nægja að fara þangað eftirlitsferðir af
og til. Eyjan var víkingunum kunn, og fyrir
nokkrum árum höfðu þeir fundió að þar var
nauðsynlegt að geta leitað hafnar eftir sigling-
una fyrir Cape Horn. Þar voru þeir vissir um
226
VlKINGUH