Sjómannablaðið Víkingur - 01.07.1976, Síða 21

Björn Dagbjartsson, verkfræðingur:
Hvað er
vöruþróun?
Hvað er vöruþróun úr fiskafurð-
um? Björn Dagbjartsson (Ut-
varpserindi, þátturinn „Við sjó-
inn“)
Rannsóknastofnun fiskiðnaðar-
ins áætlar í sumar og næsta vetur
að halda áfram tilraunum til
vöruþrónnar úr kolmunna og
spærlingi. Þessu orði „vöruþróun“
hefur verið hampað mjög að und-
anförnu, en þar sem ekki er víst að
öllum sé ljóst hvað við er átt þá er
ekki úr vegi að líta nánar á þetta
hugtak.
Það má segja að tilraunir
Rannsóknastofnunar fiskiðnaðar-
ins með vinnslu manneldisafurða
úr þessum smáfisktegundum sem
gerðar hafa verið undanfarin ár,
hafi aðeins fyrsta eða í mesta lagi
fyrstu tvö stigin þ.e. undirbún-
ingsvinna sem að vísu er óhjá-
kvæmilegt að framkvæma en skil-
ar ekki árangri nema henni sé fylgt
á eftir með mun umfangsmeiri til-
raunum.
Almennar
skilgreiningar
Öll stærri matvælafyrirtæki í
heiminum vinna stöðugt að vöru-
þróun. Yfirleitt er annað hvort
verið að leita að „gati“ á markað-
inum og reynt að fylla það á undan
keppinautunum eða að nýjar
vörutegundir, oft eftirlíkingar, eru
framleiddar úr hráefnum sem
auðvelt er að afla og eru ódýrari en
„ekta“ hráefni. Þegar vörutegund
og tilsvarandi framleiðsluaðferð
hefur verið þróuð á rannsókna-
stofu er tekin ákvörðun um það að
framleiða nokkra tugi eða nokkur
hundruð eininga af vörunni,
kanna fyrstu viðbrögð væntanlegs
markaðar og fá hugmyndir um
hugsanlegt söluverð. Að þessum
upplýsingum fengnum er sest nið-
ui með „aðal“ forstjórunum sem
fjármagninu ráða. Þeir eru mjög
oft tæknimenntaðir, gagnstætt því
sem hér tíðkast. Niðurstöðurnar
eru lagðar fyrir þá, ásamt hag-
kvæmnisútreikningum að sjálf-
sögðu, og þá kemur að þeirri stóru
ákvörðun: Á að hætta því fjár-
magni sem þarf til að taka heila
verksmiðju eða a.m.k. verksmiðju-
einingu, breyta henni og oft búa
nýjum vélum, kaupa umtalsvert
magn af hráefni vinna það og síð-
ast en ekki síst hefja söluherferð á
þeim mörkuðum sem þegar er búið
að þreifa fyrir sér á. Flestir reikna
með verulegu tapi í byrjun, en
auðvitað er búið að reikna það út
að framleiðslan sjálf þ.e. hráefni,
vinnsla, umbúðir, flutningar
o.s.frv. borgi sig þegar varan er
farin að seljast án verulegrar fyrir-
Björn Dagbjartsson, matvæia
verkfræðingur.
hafnar og fjármagnskostnaður í
vélum og búnaði hefur verið
greiddur niður að mestu.
íslensk dæmi
Sem dæmi um íslenska tilburði
til vöruþróunar má taka vinnslu
manneldisafurða úr kolmunna og
spærlingi.
En hvar erum við staddir á
vöruþróunarferlinum með þessar
tilraunir? Rétt er að taka það fram
að mjöl og lýsi hefur verið unnið úr
báðum þessum fisktegundum án
vandkvæða og afurðirnar selst vel.
Á því sviði er ekki þörf eiginlegra
vöruþróunartilrauna. Rannsókna-
stofnun fiskiðnaðarins mun samt
nú í sumar gera frekari athuganir á
geymslu kolmunna og spærlings til
bræðslu, bæði um borð til þess að
bátarnir geti verið lengur úti og í
verksmiðjum svo að þær geti unnið
með sem minnstum tilkostnaði.
Stofnunin hefur undanfarin ár
efnagreint fjölda sýna af þessum
fiskum og gert sér nokkra grein
fyrir nýtingartölum þ.e. hve mikið
eigi að fást af mjöli og lýsi. Þýð-
ingarmikilli spurningu er ósvarað í
þessu sambandi. Borgar sig að
veiða kolmunna og spærling til
bræðslu „við íslenskar aðstæður“?
Það er ekkert leyndarmál að Fær-
eyingar greiða helmingi hærra
verð fyrir kolmunna og spærling til
bræðslu en íslenskir fiskmjöls-
framleiðendur telja sig geta. Það
eru „íslenskar aðstæður“ að fisk-
Rannsóknarstofnun fiskiðnaðarins óskaði
eftir því að mega ráða einn tæknifræðing,
en var synjað. Á sama tíma er tæknistarfs/ið
vegagerðarinnar aukið um 20 manns.
VÍKINGUR
205