Náttúrufræðingurinn - 1985, Side 6

þörungurinn Lithothamnium topi-
forme Unger áberandi, einkum að
norðanverðu. Um miðbik fjarðarins er
leir ríkjandi í setinu.
Einkennisdýr botnfánunnar eru
burstaormarnir Myriochele oculata
Zachs, Cossura longocirrata Webster
og Benedict og Sternaspis scutata
Ranzani og slöngustjarnan Ophiura al-
bida Forbes. Kolkuskel var allalgeng á
svæðinu (12-85 dýr/m2), einkum á
leirbotni. Meðalþéttleiki kolkuskelja á
tveimur stöðvum á svæði A, þar sem
sýnum var safnað mánaðarlega var 55
dýr/m2 (stöð 1) og 44 dýr/m2 (stöð 2).
Árssveiflur í fjölda kolkuskelja voru
ekki merkjanlegar.
Svæði B (5. mynd) er u.þ.b. 4 knr
og er meðaldýpi þar nálægt 4 m (dýpt-
arsvið 3-19 m). Botninn á þessu svæði
er fyrst og fremst sandborinn leðju-
botn, hvergi hreinn leir- eða leðju-
botn.
Meðalfjöldi kolkuskelja á svæðinu
var 13 dýr/m2 (7-73 dýr/m2).
AÐFERÐIR
Aðferð sú, sem notuð var við mæl-
ingar á magni sets, sem kolkuskeljarn-
ar dældu við mismunandi hitastig,
byggir í meginatriðum á aðferð
Rhoads (1963). Dýrum var safnað af
svæði A í Hvalfirði í byrjun júní 1980.
Ker var fyllt af sjó, og í því var komið
fyrir tveimur minni ílátum. Þessi minni
ílát voru fyllt af botnleðju úr Hval-
firði. í hvert ílát voru sett 2-3 dýr.
Glært plast var notað til þess að safna
því, sem dýrin dældu. Það var gert
þannig, að 2-3 mm breiðar raufar
voru skornar í plastið með jöfnu milli-
bili. Plastið var lagt yfir ílátið með
dýrunum í, þannig að þau stungu út-
innstreymisröri sínu í gegnum raufarn-
ar. Leðjan, sem dýrin höfðu dælt var
fjarlægð af plastinu með pípettu oftast
eftir 1 klst (mest 12 klst) og síuð í
gegnum Millipore-síu (gatastærð 0,45
pm). Sýnið var látið þorna í 2 sólar-
hringa við herbergishita og vegið (ná-
kvæmni 0,001 g). Reynt var að haga
söfnunartímanum þannig, að hann
gæfi sem besta mynd af afkastagetu
dýranna yfir nokkuð langt samfellt
tímabil.
Dýrin voru ýmist höfð í kæliskáp (-1
til 6°C) eða í vatnsbaði (7 til 13°C)
meðan á mælingum stóð. Þess var
ávallt gætt að gefa dýrunum góðan
aðlögunartíma þegar breytt var um
hitastig (2—3 sólarhringa).
Niðurstöður svipaðra rannsókna er-
lendis frá eru oftast gefnar upp í ml og
því er þyngdartölum breytt í ml til að
auðvelda samanburð. Það var gert
með því að sía ákveðið rúmmál af
votri leðju með Millipore-síu, sýnið
látið þorna í 2 sólarhringa og þá vegið
og þannig fundið hlutfallið á milli rúm-
máls af votri leðju og þurrvigtar.
NIÐURSTÖÐUR
Magn sets, sem kolkuskeljarnar
dældu með fæðunámi sínu við mis-
munandi hitastig má sjá á 6. mynd.
Dýrin voru afkastamest við 5—7°C
(0,039 ml/klst/skel), en slökust við -1 —
0°C (0.013 ml/klst/skel).
Kolkuskeljarnar voru fyrst og
fremst prófaðar við það hitastig, sem
búast mátti við að væri við botn í
Hvalfirðinum (Stefán Kristmannsson
1983). Dýrin virtust þola illa hitastig
hærra en 13°C og voru þá nt.a. á stöð-
ugri hreyfingu.
Magn sets, sem kolkuskeljarnar
dæla við mismunandi hitastig, ásamt
upplýsingum um hitastig sjávar við
botn og fjölda skelja á m2 var notaður
til að áætla heildarmagn leðju, sem
dýrin dældu á mánuði á tveimur stöðv-
um á svæði A (Tafla I). Af þessum
niðurstöðum er ljóst að kolkuskeljarn-
ar í Hvalfirði geta verið virkar allt
52