Náttúrufræðingurinn - 1936, Blaðsíða 16

10 NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
1lllliaillllll||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||lllll||||||||||||l||||||||lllllllll,lllll,,,ll||||||||,llll,lllllllllllllllllllll,
einu sinni aparnir; það eru þeir vöðvar, sem lyfta upp munn-
vikunum.
II.
Við skulum nú að lokum virða nokkuð nánar fyrir okkur hin
helztu þeirra úreltu líffæra, sem ennþá eru sýnileg á mannslík-
amanum, þegar hann er fullþroskaður, og frægust eru orðin sem
dæmi um úrelt líffæri.
Hryggdýrin bera nafn af þeim kunna beinhrygg, sem í
þeim er. Eg þarf ekki að taka það fram, að þessi hryggur er gerð-
ur úr liðum, hryggjarliðunum. Fremst, næst höfðinu, eða efst á
manninum, eru hálsliðirnir, — eg tala hér einungis um spendýr-
in, með sérstöku tilliti til mannsins. Þeir eru hjá manninum, og
hjá allflestum spendýrum, sjö að tölu. Því næst koma brjóstliðirn-
ir, þeir eru alltaf tólf. Út frá brjóstliðunum ganga rifin, eitt par
frá hverjum lið, þau verða því tuttugu og fjögur, eða tólf pör.
Fyrir aftan brjóstliðina, eða fyrir neðan þá hjá manninum, koma
fimm hryggjarliðir, sem einu nafni kallast spjaldhryggur, þá
koma fáeinir liðir, sem eru vaxnir saman, og vaxnir við mjaðmar-
grindina, og loks koma hinir svonefndu rófuliðir, einnig hjá mann-
inum, þeir eru dálítið mismunandi að tölu, þetta frá þremur og
upp í sex, vanalega eru þeir fjórir eða fimm. Um leið og við leggj-
um nú þessar skýringar, sem hér hafa verið gefnar, og reyndar
standa í flestum skólabókum, til grundvallar, skulum við virða
fyrir okkur þessa halaliði og rifbeinin hjá manninum.
Halinn.
Eins og við vitum, þá er í raun og veru saga halans í hrygg-
dýraríkinu harla merkileg. Við íslendingar erum svo illa settir,
að við eigum ekkert orð, sem táknar þetta líffæri almennt, hvar
sem það kemur fyrir og hjá hvaða dýri sem er, þar stöndum við
öðrum þjóðum að baki. Á hinn bóginn eigum við sérnefni á hala
mismunandi dýra. Við tölum um sporð á þorskinum, hala á kún-
um, tagl á hestunum, stýri á köttunum, stél á fuglunum og svo
framvegis. Yfir þetta allt saman ætla eg nú að nota orðið hali,
eins og gert er í skandínavisku málunum, og vona að það verði
ekki neinum að ásteytingarsteini. Saga halans hjá hryggdýrunum
er sem sagt harla merkileg. Hjá fiskunum, sem standa neðar öll-
um öðrum hryggdýrum, er hann hið þýðingarmesta líffæri, þar