Náttúrufræðingurinn - 1951, Blaðsíða 38

180
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
N. G. Hörner fyrir löngu heimskunnur. Sérgrein lians voru jarð-
myndanir kvartertímabilsins, og hann allaði sér á þessu sviði meiri
þekkingar en dæmi nuinu vera til um nokkurn annan sænskan jarð-
fræðing og jafnvel þótt víðar væri leitað, enda var hann svo víðles-
inn, að undrun sætti. Mátti kalla, að hann þekkti hverja einustu
smáritgerð, sem birtist og að fræðigrein lians laut.
Á rannsóknarferðum sínum og kynnisferðum mun hann hafa
heimsótt flest lönd Evrópu, en auk þess stundaði hann á tímabili
háskólanám í Bandaríkjunum og tókst á hendur nokkrar rannsókn-
arferðir þar vestra, m. a. til Hawaii.
Á árunum 1929—1933 tók hann þátt í hinum mikla leiðangri Sven
Hedins til Mið-Asíu. Aðalstarf hans þar voru rannsóknir á jarð-
myndunum kvartertímabilsins í Nanshan og á myndun eyðimark-
anna í vesturhluta Kínaveldis. Þar sem nú er haf af gulum, gersam-
lega gróðurlausum eyðimerkursandi, sem vindurinn feykir og hleður
upp í háar öldur og hryggi, voru eitt sinn víðáttumikil stöðuvötn, og
á ströndum þeirra bjuggu þjóðflokkar, sem stóðu á allháu menn-
ingarstigi. Rannsóknir N. G. Hörners á myndun eyðimarkanna á
þessum stöðum eru hið mesta afrek. Þegar haft er í huga, að um
þær mundir geisaði innanlands styrjöld í jressum hluta Asíu og mun-
urinn á hermanni og ræningja var þá hverfandi lítill, verður aug-
Ijóst, liver raun það var að halda þar uppi skipulögðum og nákvæm-
um rannsóknum um lengri tíma. Má merkilegt teljast, að honum
skyldi heppnast þetta. Því miður auðnaðist honum ekki að sjá niður-
stöður rannsókna sinna á prenti. En við fráfall hans liggur hið mikla
handrit tilbúið og verður væntanlega gelið út í bókaflokki Hedin-
leiðangursins.
Úr athugunum sínum á strandlínunni og seti hinna fornu stöðu-
vatna og á loftslagsbreytingum í Mið-Asíu hafði liann unnið að
miklu leyti. Telja verður ferð N. G. Hörners og kínverska verkfræð-
ingsins Parker Chens þvert yfir eyðimörkina Gashun Gobi austan
frá og fram að Lop-Nor-vatninu einstakt vísindaafrek. Þetta stöðu-
vatn færist úr stað — og að líkindum með nokkurn veginn reglu-
bundnu millibili, vegna jtess að Tarim-fljótið breytir um farveg.
Þetta kemur liins vegar til af því, að eyðimörkin er því sem næst
lárétt. Fljótið verður því mjög lygnt, og sandur og leir, sem jiað ber
með sér, sekkur auðveldlega til botns. A þann hátt hækkar fljóts-
botninn, og þar kemur, að hann verður svo hár, að vatnið tekur sér
nýjan farveg. Þannig sveiflast fljótið fram og aftur líkt og ,,pendull“.