Náttúrufræðingurinn - 1951, Blaðsíða 27

UM VÍTAMIN
l(i<J
Fyrstu sögurnar, seni lóru af eimun þeim, sem síðar voru nefnd
B-vítamín, og þá um leið af vítamínum yfirleitt, gerðust í fangelsum
austur á Java á árunum 1895—1896. Hollendingurinn Eijkntann
benti á það, að af 150.266 föngum, sem fengu hýðislaus hrísgrjón,
höfðu 4.201, eða 2,8 af hundraði, veikzt af beri-beri, en af 96.530
föngum ,sem fengu hrísgrjón með hýði og öllu saman, veiktust aðeins
9, eða tæplega 1 af tíu þúsund. Eijkmann hélt því fyrst fram, að sjúk-
dómurinn væri eins konar eitrun í líkmanum, sem stafaði af hinu
hlutfallslega mikla mjölvainnihaldi afhýddu hrísgrjónanna, en í
hýðinu mundi vera eínþ sem kæmi í veg l'yrir þessa eitrun. Nokkru
síðar, eða um 1901, benti Hollendingurinn Grijns á það fyrstur
manna, að í hrísgrjónahýðinu væri sérstakt efni, ómissandi fyrir
starfsemi taugafrumanna. Ef þetta efni vantaði í fæðuna, kæmu fram
þær lamanir á taugakerfinu, sem nefndar eru beri-beri. Þetta efni er
nú orðið mjög vel þekkt og fæst í hverri lyfjabúð. Það var sett saman
á efnafræðilegan hátt af Ameríkumanninum Williams árið 1936.
Nefnist það ýmist vítamín B1( thiamin eða aneurin.
Það kom fljótlega í ljós, að B-vítamínin voru fleiri en eitt og fleiri
en tvö. Fyrst reyndist mögulegt að greina í sundur tvenns konar B-
vítamín. Annað Jæssara efna þoldi illa hita, og var það nefnt B,.
Hefur það reynzt vera eitt ákveðið efni, nefnilega thiamin. Hitt efn-
ið eða efnin reyndist þola betur hita, og var Jjað til að byrja með
nefnt B2 eða B-„complex“. Seinna kom í ljós, að hér var um mörg
B-vítamín að ræða, og eru alltaf að finnast ný og ný afbrigði þessara
efna.
Að minnsta kosti 7 B-vítamín eru nú nákvæmlega efnagreind og
hafa verið sett saman eftir efnafræðilegum aðferðum. Eru það tliia-
min, riboflavin, nicotinsýra, pantothensýra, pyridoxal, biotin og
l’ólinsýra. Þrjú efni til viðbótar, sem hafa Jtekkta samsetningu, eru
oft talin til B-vítamína, eru Jrað inositol, para-amínobenzoesýra og
cholin. Ennfremur eru nokkur efni, sem teljast til B-vítamína; en
hafa ennþá lítt þekkta efnasamsetningu. Þessi efni eru: vítamín B12,
strepogenin, vítamín B1;. og vítamín B14. Auk Jjeirra 14 B-vítamína,
sem hér hafa verið nefnd, telja margir sig liafa orðið vara við ýmis
vaxtarefni, „growth factors“, sem eftir nánari rannsóknir er senni-
legt að verði tæk í hóp B-vítamínanna.
B-vítamínin hai'a nokkura sérstöðu meðal vítamínanna. Er lnin
sú, að svo N'irðist sem B-vítamínin séu l'yrir hendi í öllum lifandi
frumum, en Jjó í mismunandi stórum stíl. Um hin vítamínin, A, D,