Samvinnan - 01.05.1940, Qupperneq 4

S AMVINNAN
5. HEFTI
önnum var lokið. Og í meðferðinni stækkaði þessi
eftirmáli minn nokkuð frá því, sem ráðgert var í
vetur.
Ég afréð að gera ekki aðeins eftirmála um þau
héruð, sem Odhe hafði ekki ferðast um, heldur rita
stutta sögukafla um alla helztu forvígismenn ís-
lenzkrar samvinnu, og birta myndir af þeim, og af
öllum núverandi forstöðumönnum samvinnufélag-
anna.
Bók Odhes er rituð fyrir útlendinga. í henni eru
markaðar allar meginlínur í verzlunarsögu landsins.
Hann sér íslenzku samvinnuna frá háum sjónarhól.
Dómur hans um íslenzku samvinnufélögin er miklu
meira virði fyrir okkur íslendinga, heldur en ef bók
hans hefði verið rituð af innlendum manni. Hann
hefur hið glögga gestsauga. Hann þekkir af sjón og
reynd ástand samvinnufélaganna í mörgum löndum
og hefur ritað ágætar bækur um samvinnufélögin í
nokkrum löndum. Bók hans er svo þýðingarmikil
fyrir ísland, af því að hann hefur aðstöðu til að
mæla íslenzku samvinnuna á alþjóðlegan mælikvarða.
En mér fannst einsætt, að úr því Sambandið gaf
út þessa merkilegu bók, þá væri æskilegt, að gefa
þjóðinni nokkrar myndir úr heimahögum, og það
áleit ég, að bezt væri hægt að vinna að með stuttum
æfisöguköflum helztu forgöngumannanna. Ég hef
orðið var við um greinda unglinga, sem notið hafa
nokkurrar skólagöngu, að þeir vita sama og ekkert
um störf og baráttu hinna eldri samvinnumanna.
Slíkir menn ganga inn í samvinnufélögin, þegar þeir
fá aldur til, eins og kæmu þeir í annað og framandi
land. Úr þessu vildi ég freista að bæta með því að
láta æfisöguþætti fylgja hinu skýra yfirliti hins er-
lenda fræðimanns.
Það má vitaskuld gagnrýna þessa tegund sögu-
ritunar, enda er það oft gert, og segja: Þróun mann-
félagsins er ekki nema að litlu leyti verk hinna svo
kölluðu leiðtoga. Þróunin er vefur, þar sem þúsundir
og miljónir sækja fram að settu marki. Ýmislegt má
færa fram til stuðnings þessari skoðun. En svo undar-
lega vill til, að þeir menn, sem mest hafa haldið á
lofti hinni sögulegu efnishyggju, en það eru læri-
sveinar Karls Marx, hafa í verki tekið upp hina stór-
kostlegustu hetjudýrkun, sem sagan hermir frá.
En hvað sem líður fræðilegum kenningum um sögu-
ritun, þá vildi ég miklu fremur reyna að vekja skiln-
ing og samúð hinnar yngri kynslóðar í landinu á
verkum forfeðranna, með því að rita um þessi efni
eftir gamalli íslenzkri venju, lýsa, eftir því sem unnt
er í stuttu máli, baráttu forgöngumannanna og láta
að sinni óumtalað þá miklu og óhjákvæmilegu hjálp,
sem forystumennirnir fá frá samtíðar- og samverka-
mönnum sínum.
Næst á eftir þeirri viðbót, sem ég hef hér lýst og
verður alllöng, kemur stutt hagfræðilegt yfirlit eftir
Ragnar Ólafsson, endurskoðanda Sambandsins um
aldur félaganna, félagsmannatal og fleira, sem snert-
ir fjárhag þeirra. Að lokum kemur svo síðasti kafl-
inn eftir þá dr. Þorkel Jóhannesson og Guðlaug Rósin-
kranz yfirkennara. Það verður stutt yfirlit með mörg-
um ártölum um æfiferil þeirra íslenzku samvinnu-
manna, sem getið er í bókinni. Slík heimild er nauð-
synleg þeim, sem vilja fá nákvæma fræðslu um sögu
forgangsmannanna. En mjög margir menn hugsa ekki
um menn og sögulega atburði í sambandi við ártöl.
Þeir hugsa um mennina í sambandi við verk þeirra.
Hvað á við á sínum stað, og verður reynt með þessu
móti að verða við sanngjörnum kröfum allra.
Mér þykir sennilegt, að bók þessi verði aðeins seld
í bandi, og mér þætti ekki ólíklegt, að hún yrði svo
að segja eingöngu til sölu í búðum samvinnumanna.
Hún er rituð fyrir félagsmenn og til að auka skilning
á þýðingu samvinnustefnunnar fyrir alla þjóðina. Ég
vona fastlega, að ef þessi bók kemur á nokkuð
mörg þúsund heimili á landinu, eins og nú er ráðgert,
þá muni hún verða til að styrkja þá byggingu, sem
nútímakynslóð samvinnumanna er að reisa á þeim
grunni, sem fyrri kynslóðir hafa lagt með mikilli elju
og þungum fórnum.
J. J.
Félagsmannatala sænsku kaup-
félaganna eykst mikið.
Á síðastl. ári fjölgaði félagsmönnum í
sænsku kaupfélögunum um 35 þús. og eru
nú 634.689. í Stokkhólmi fjölgaði félags-
mönnunum um tæp 10 þús. Á erfiðleika-
tímum fjölgar jafnan mest í kaupfélög-
unum, þá finnur fólk það bezt hver þörf
er í að spara, svo þá bætast margir í hóp-
inn, sem ekki hugsa um að spara þegar
vel gengur. Þannig hefur það oftast
reynzt í Svíþjóð og víðar.
Sænsku samvinnufélögin
auka mikið vöruforða sinn.
Um síðustu áramót höfðu sænsku kaup-
félögin meiri vörubirgðir heldur en nokkru
sinni fyrr, eða vörur fyrir um 58 milj. kr.
og höfðu vörubirgðirnar aukist um 15
millj. kr. þessi aukning hefur verið gerð
vegna hættunnar á að viðskipti Svíþjóð-
ar við önnur lönd tepptist sökum stríðs-
ins. Þetta er nú komið á daginn, svo það
kemur sér nú vel fyrir félögin að eiga
nokkurn forða af nýlenduvörum og öðr-
um vörum, sem ekki er hægt að fram-
leiða í landinu sjálfu. Með því geta þau
líka haldið vöruverðinu á þessum vörum
niðri.
68