Samvinnan - 01.05.1940, Blaðsíða 6

SAMVINNAN
5. HEFTI
Þættir úr samvinnusögu
Fljótsdalshéraðs
Eftir Þórhall Jónasson
FRAMHALD.
Stofnun þessa nýja félags var í rauninni ráðin á
einum af síðustu fundum Pöntunarfélags Fljótsdals-
héraðs, þegar sýnilegt var hver afdrif „Pöntunarinn-
ar“ á Seyðisfirði, eins og það var nefnt í daglegu tali,
mundu verða.
Mörgum góðbóndanum þótti þá gerast þröngt fyrir
dyrum, ef hverfa skyldi að viðskiptum við kaupmenn
eftir allt, sem á undan var gengið. Þeim þótti frekar
tiitækilegt að reyna að yrkja á nýjan stofn, setja á
laggirnar nýtt félag með nýju aðsetri, nýju viðhorfi og
skipulagi, byggt á dýrri reynslu undangenginna ára.
Menn vissu, að „Pöntunin“ hafði árum saman haldið
niðri verðlagi útlendrar vöru um langt skeið, og nærri
alla tíð frá byrjun. Og að bezt væri borgið vöruvönd-
un framleiðsluvara landbúnaðarins í höndum bænd-
anna sjálfra.
Fulltrúar þessara manna komu saman 19. apríl 1909,
a'ð Skeggjastöðum í Fellum. Höfðu þeir áður haldið
fundi og rannsakað hugi manna í hverri sveit fyrir sig.
Til fundarins hafði boðað Sigurður Jónsson hrepp-
stjóri í Hrafnsgerði, eftir ákvæðum fundar, sem hald-
inn var á sama stað 27. fyrra mánaðar.
Á fundinum voru mættir:
Úr Fljótsdal: Síra Þórarinn Þórarinsson, Valþjófs-
stað.
Úr Fellum: Sigurður Jónsson hreppstjóri, Hrafns-
gerði og Brynjólfur Bergsson bóndi, Ási.
Úr Hróarstungu: Pétur Stefánsson bóndi, Bót og
Björn Hallsson hreppstjóri, Rangá.
Af Völlum: Jón Bergsson bóndi, Egilsstöðum og
Nikulás Guðmundsson oddviti, Arnkellsgerði.
Úr Eiðaþinghá: Þórarinn Benediktsson hreppstjóri,
Gilsárteigi.
Síra Þórarinn var kosinn fundarstjóri og Þórarinn
Benediktsson hreppstjóri ritari.
Samþykkt var að stofna nýtt félag, pöntunarfélag
f.vrir Héraðið. Síðar í fundargerðinni er samþykkt, að
nafn þessa nýja félags sé „Kaupfélag Héraðsbúa“, með
sérstökum deildum í Fljótsdal, Fellum, Völlum, Eiða-
þinghá og Hróarstungu.
Fundurinn ákvað að panta vörur í tvennu lagi upp
t:l Reyðarfjarðar.
Framkvæmdarstarf fyrir félagið var falið Jóni
Bergssyni bónda á Egilsstöðum. Átti hann að leigja
húsrúm fyrir vörur félagsins, innlendar sem útlendar,
og kaupa nauðsynlegustu verzlunaráhöld til afnota við
úthlutun varanna á Reyðarfirði.
Á Reyðarfirði er, eins og kunnugt er, ein bezta höfn
landsins. Á þessum árum var verið að leggja fyrsta
akveginn á Austurlandi af Reyðarfirði til Egilsstaða
og Lagarfljótsbrúar. Lagningu brautarinnar var lokið
haustið 1909. Það var því ekki út í bláinn, þegar að-
setur var valið á Reyðarfirði fyrir hið nýstofnaða
félag og að nokkru á Egilsstöðum.
Bændur, um Miðhérað, hugðu gott til með að breyta
til um flutningshætti: frá erfiðum klyfjaflutningi yfir
Fjarðarheiði og Vestdalsheiði af Seyðisfirði og að
vagnflutningi á Fagradal til Egilsstaða og lengra til
um Héraðið, eftir báti á Lagarfljóti og eftir því sem
akvegir lengdust á Héraðinu með árunum.
Á stofnfundinum voru strax ráðagerðir uppi um að
flutningar þungavöru yfir Fagradal yrðu sem mest á
i . ' 1
mk j
viti og bóndi í Arnkelsgerði jHHÉfe. .'JEr .;
á Völlum, íæddur 1858. dáinn
Sigurður Einarsson á Haf- 20. okt. 1927. Oddviti Valla- B.. JraáM
ursá (Einarssonar bónda á hrepps 1891—1924. Einn af H
Hrafnkelsstöðum), fæddur deildarstjórum Pöntunarfé-
1854, stundaði búnaðamám lags Fljótsdalsliéraðs og alla
við búnaðarskólann á Stend tíð í félaginu. Einn af stofn- jHuHlnf' J0g& -.>«Í
í Noregi. Sigurður var at- endum Kau]5félag.s Héraðs-
kvæðamaður. Hann dó árið búa, 19. apríl 1909. Nikulás
BHHUII^Iv . ^HIHHHI 1905. var traustur samvinnumaöur. ^^^^^^I^I^HHHHI^I^HI
70