Samvinnan - 01.05.1948, Qupperneq 27

1848—1948 — LÆRDÓMAR LIÐINS
TÍMA
(Framhald af bls. 7)
sér. Við höfum lært, að lausn aðkallandi
verkefna er erfiðari en áður var álitið. £n
við erum ekki þeirrar skoðunar, að erfiðleik-
arnir séu óyfirstíganlegir.
Mennirnir frá 1848, sumir hverjir, eins og
hinn góðfúsi ítalski hugsjónamaður Mazzini,
trúðu því í raun og sannleika, að ef aðeins
þær þjóðir, sem fannst þær vera ein heild,
fengju leyfi til þess að stofna sérstök, sjálf-
stæð ríki, með lýðræðislegu stjórnarfyrir-
komulagi, mundu þær lifa saman í friði og
eindrægni og stofna til hinna ákjósanlegustu
alþjóðlegra samskipta, án þess að formlegt
alþjóðabandalag væri nauðsynlegt. Þessi
hugsýn virðist okkur nú ennþá fjær veru-
leikanum en hinn útópíski sósíalismi Louis
Blanc.
Sumir kunna að halda þvi fram, að þar
sem þjóðlegu sjálfstæði ríkjanna í Lvrópu
liafi ekki verið komið á fót fyrir lýðræðis-
lega þróun ,hafi hugmynd Mazzinis aldrei
fengið tækifæri til þess að sýna gildi sitt. Og
vissulega ber að viðurkenna það, að a þess-
um árum hafa lýðræðisríkin ekki verið eins
ágeng í þjóðlegu sjálfstæði sínu að metnaði
eins og ríki, sem aðra stjórnskipun hafa. En
eigi að síður hlýtur hver samvizkusamur
Breti, Bandaríkjamaður og Frakki að viður-
kenna, að saga síðustu 100 áranna sýni, að
lýðræðisríkin séu ekki algjörlega laus við
stríðssekt og að þau hafi ekki ævinlega sýnt
öðrum þjóðum umburðarlyndi.
AR við bætist, að enn í dag eru til þjóðir,
sem ekki hafa öðlast sjálfstæði, telja sig
ófrjálsar og undirokaðar. Á þessum vett-
vangi verður að líta á alla heimsmyndina, en
ekki aðeins á Evrópu eina.
England, Frakkland og Bandaríkin eru
sennilega kominn yfir tind þjóðernismetn-
aðarins, og vera má, að þar sé jarðvegur fyrir
minnkandi nasjónalisíska kennd — og vax-
andi internasjónalisma. En í hinum nálæg-
ari austurlöndum og Asíulöndum, virðast
þjóðirnar nú fyrst vera að koma á braut hins
ófriðvænlega nasjónalisma. Stjórnir þeirra
hafa áhyggjur af því, að fjöldasamtök mynd-
ist gegn þeim vegna þess að þær standi í
vegi fyrir þjóðlegri sameiningu og vaxandi
yfirráðum.
En við höfum lært það á rás tímanna, að
kúgun er ekki svarið. Þær djúpstæðu, mann-
legu tilfinningar, sem binda menn innan
þeirra veggja, sem við köllum þjóðir, verða
ekki afmáðar með jafnvel beztu áætlunum
um samruna þjóðanna, né heldur með verstu
yfirgangsaðgerðum einræðisins til þess að
beygja neina þeirra. Þessum kenndum verður
að fullnægja, það verður að sætta þær eða
temja þær. Og við höfum líka lært, að það
er langvinnt og erfitt starf. Skozkur nasjón-
alismi hefur að verulegu leyti samlagast öðr-
um, írskur nasjónlismi er miklu nær því
marki nú en líklegt mátti telja fyrir 100 ár-
ttm. En þjóðernisstefna Araba gengur enn
ljósum logum um heiminn. Þessar aðgerðir
munu ekki verða eins auðveldar og mennirn-
ir frá 1848 héldu, en leiðin verður sú, sem
þeir mörkuðu, en ekki leið þeirra sem
bældu niður byltinguna 1848. Hitler varð
árangurinn af blóð- og járnstefnu Bismarcks.
„TTPPVAKNINGURINN", sem Marx og
'J Engels sendu á loft 1848, er ennjtá mcð
okkur. Við höfum ekki leyst [tjóðirnar af
klafa fátæktarinnar. Hinar reikulu aðgerð-
ir Louis Blanc og samferðamanna hans til
þess að leysa þau mál á ríkisverkstæðum,
leiða aðeins til kyrrstöðu og glundroða. Leið-
in, sem Marx benti á hefur líka verið reynd
síðan 1848, en flestir vestrænir menn eru
sannfærðir um að hún getur ekki samrýmst
Jieim lýðræðislegu undirstöðuávinningum,
sem margar þjóðir höfðu tryggt sér þegai
fyrir 1848.
Við vitum, að pólitískt lýðræði er ekki nægi-
legt, en við vitum líka að það er lífsnatið-
synlegt. Meira að segja, — þótt það blasi ekki
við augum sumra þeirra spámanna, sem
prédika dómsdag hins vestræna lýðræðis, —
er pólitískt lýðræði í blóð borið vestrænum
Jijóðum eins og Jrjóðernistilfinningin. Vtð
getum ekki hugsað okkur að kaupa inter-
nasjónalisma með því að fórna lieilbrigðu
og uppbyggilegum þjóðernisnasjónalisma og
við getum heldur ekki liugsað okkur að
kaupa efnahagslegt öryggi — eða sósíalisma
— með því að fórna athafnafrelsi einstakl-
inganna. Við viljum finna millileiðina, og
fylgja livorugum, Karli Marx eða Herbert
Spencer.
MEÐ Bandaríkjum Norður-Ameríku,
Brezka samveldinu, Þjóðabandalaginu
og Sameinuðu þjóðunum, hefur verið haf-
izt hand um að finna leið út úr öfgum na-
sjónalismans. Félagsmálalöggjöf lýðræðisþjóð-
anna, liinar hóflegu þjóðnýtingarfyrirætlan-
ir Breta, verkamálalöggjöf Ástralíu, Nýja-
Sjálands og Skandinavíu og hinar sósíalist-
ísku tilraunir Frakka, ásamt mörgu öðru, eru
fyrstu sporin til þess að mæta hinni hólm-
gönguáskoruninni frá 1848, áskorun sósíal-
ismans. Þessar tilraunir munu ekki allar ná
takmarkinu. Það mun okkar hlutskipti einn-
ig, að þurfa að snúa við á leið okkar og leita
að nýjum slóðum. En þar sem mennirnir frá
1848 gengu beint fram, djarfmannlega en
ekki alltaf skynsamlega, munum við þreifa
okkur áfram, yfir torfærurnar. En vegurinn
er hinn sami. Fjarlægð heillar aldar veitir
okkur möguleika til þess að skilja mennina
frá 1848 betur en feður okkar skildu þá, og
hafa meiri samúð með þeim. Fyrir 1914 var
það útbreidd trú í Evrópu og Ameríku, að
framfarir í heiminum væru tryggðar um
aldaraðir og engin hætta mundi steðja að
þeim innan frá. En nú lifum við tíma, þar
sem við eigum, sameiginlega með forfeðrum
okkar frá 1848, tilfinninguna fyrir hættu-
ástandi, vilja þeirra til athafna og þá trú
þeirra, að menn þurfi að stríða og starfa til
þess að ná því marki, sem þeir hafa sett sér.
Við getum ekki sætt okkur við kenningar
þeina um lausn vandamálanna, en við verð-
um að taka hólmgönguáskoruninni. Við
munum þarfnast meiri þolinmæði en bvlt-
ingamennirnir frá 1848 höfðu yfir að ráða,
og við munum þarfnast meira af þeim eigin-
leika, sem þægilegt er að kalla raunsæi. Við
munum þurfa hugrekki þeirra og bjartsýni
þeirra, en við þurfum líka að eiga vizku,
sem þeim auðnðist ekki að nema á þeirra
eins árs reynslutíð. Því að við erum þó, Jirátt
fyrir allt, erfingjar þeirra. Þeir brugðu upp
fyrir sjónum okkar mynd af vandamálunum,
sem við þurfum að glíma við, og Jreir gerðu
það á ljósan og eftirminnilegan hátt. Þeir
sögðu okkur, að við yrðum að starfa að
lausn þessara vandamála, eða bregðast ella,
ekki aðeins þeim, heldur og öllum forfeðr-
um okkar frá upphafi alda.
(Lausl. þýtt.)
S AM VINNUB YGGIN G AFÉLÖG
f DANMÖRKU
(Framhald af bls. 5)
hús til að leigja út, en verða þá að
miða húsaleiguna við ákvæði í lögum.
Á síðustu tveimur árum hafa verið
reistar 8—9000 íbúðir hvort árið í
Danmörku, en vegna þess hve lítið
var byggt á styrjaldarárunum er hús-
næðisekla mjög mikil. Til þess að
greiða úr húsnæðiseklunni og taka á
móti eðlilegri aukningu, er nauðsyn-
legt, að á næstu fimm árum verði reist-
ar 20.000 íbúðir á ári. Þetta ætti að
vera ír'amkvæmanlegt, bæði með til-
liti til vinnukrafts og byggingarefnis,
ef aðeins er farið eftir skynsamlegri
áætlun.
A. SÍÐARI árum hefir ríkt hið mesta
skipulagsleysi íbyggingamálunum.sem
hefur leitt af sér, að 30.000 íbúðir eru
nú í byggingu í einu. Þetta verður til
þess, að vinnukrafti og byggingarefni
er dreift á alltof marga byggingastaði,
þannig, að engin íbúð er fullgerð á
eðlilegum tíma.
Nú í haust hefir verið sett á fót sér-
stakt ráðuneyti fyrir bygginga- og hús-
næðismál, og maður vonar, að hinum
nýja ráðhena takist að koma skipulagi
á byggingamálin.
Það eru vinsamleg tilmœli Sam-
vinnunnar til kaupjélaganna um land
allt, að þau sendi ritinu greinargerðir
um aðalfundi sina og ársafkomu.
27