Samvinnan - 01.05.1948, Side 28

SMÁÞJÓÐIRNAR HAFA MIKIÐ HLUT-
VERK INNAN SAMEIN. ÞJÓÐANNA
(Framhald af bls. 15)
stórveldin að verða þar áhriíameiri en
smáþjóðirnar. Það hefur höfundum
stofnskrárinnar að sjálfsögðu verið
ljóst. Má meðal aqnars sjá þess greini-
legan vott í 78. gr. stskr., þar sem jiótt
hefur ástæða til að að taka Jrað fram,
að gæzluverndarkerfið skuli ekki ná
til lendna, scm hafa orðið meðlimir
Sameinuðu Jjjóðanna. I>að hefur enn-
fremur J»ótt Jx'irf á J)vt |)ar að ítreka
]>að, að sambandið á milli J)eirra skuli
jafnan byggt á virðingu fyrir J»cirri
grundvallarreglu, sem fclst í jafnræði
ríkja. I>ó að engin undantekning frá
jafnræðisreglunni hefði verið gerð í
stofnskrá bandalagsins mundi styrk-
leikamunar hinna einstöku ríkja hafa
gætt í reynd. En auk J)ess kemur það
til, að frá J)essari meginreglu eru J)ýð-
ingarmiklar undantekningar gerðar í
stofnskránni sjálfri. Samkvæmt 23. gr.
hennar á hvert hinna fimm stórvelda
fast sæti í Öryggisráðinu. í |)ví eiga og
stórveldin að |)vt leyti til ríkari at-
kvæðisrétt, en aðrir meðlimir J)ess, að
hvert Jreirra um sig licfur ])ar neitun-
arvald, J)að er að scgja, getur hindrað
að ákvcirðun sé tckin um málcfni, sem
eru þar til meðferðar. í Gæzluverndar-
ráðintt eiga og stórveldin sæti, enda
þótl |)au fari ckki með stjórn gæzlu-
vcrndarlendna. Er af |)essu sýnilegt. að
í bandalagintt er hvcrgi nærri að öllu
leyti l))'ggt á jafnræðisreglunni.
í öðrum lið 2. greinar er mælt svo
fyrir, að allir tncðlimir skuli trúlega
stancla við skuldbindingar ]).er, scm
])eir hafa á sig lekið með stofnskránni.
]>etta ákvæði er fyrst og freinst hvatn-
ing til þeirra að vinna af allutg að
markmiðutn bandalagsins.
Þriðji töluliður sötuu grcinar kveð-
ur svo á, að allar „liinar samcinuðu
]>jóðir“ skuli lcysa milliríkjadeilur sín-
ar á friðsamlegan hátt, ])annig að al-
þjóðafriði, öryggi og réltvísi sé ekki
stofnað í hættu. Með þessu lofa banda-
lags-ríkin því að grípa ekki til neinna
]>eirra ráðstafana lil lausnar deilumála
sinna, sem stefnt geti friði milli ríkja í
tvísýnu. Valdbeiting í milliiíkja-deil-
um er þeim því óheimil, enda er ]>að
beint tekið fram í fjórða lið greinar-
innar. Með ákvæði þessu er hins vegar
ekki lögð bein eða jákvæð skylda á fé-
laga bandalagsins til að leysa öll ágrein-
ingsmál sín. Ef ágreiningsmál eru
þannig vaxin, að þau geti ekki stefnt
alþjóðafriði og öryggi í hættu, má láta
þau óútkljáð. En það getur vitaskuld
verið mikið álitamál, hvenær ágrein-
ingsmálum er Joannig háttað. Jafnvel
lítilfjörleg ágreiningsefni geta borið í
sér neista að ófriðareldi. Ef hin ein-
stöku ríki ættu sjálfdæmi í })ví, hverjar
deilur þeirra eða ágreiningsmál gætu
verið hættuleg öryggi og friði, er liætt
við ,að þau létu oft bíða að leita frið-
samlegrar úrlausnar á ágreiningi sín-
um, þangað til í óefni væri komið. En
undir þann leka er sett í stofnskrá
Sameinuðu }>jóðanna. Það er sem sé
lagt á vald Öryggisráðsins að skera úr
því, hvort ágreiningsefni sé þannig
vaxið, að það sé líklegt til að stofna al-
þjóðafriði og öryggi í liættu, sbr.
34. gr.
Samkvæmt fjórða lið 2. greinar, er
ríkjum í bandalaginu bannað að beita
í milliríkjaskiptum valdi eða hótunum
um valdbeiting gegn landamærahelgi
eða stjórnmálalegu sjálfstæði nokkurs
ríkis eða á nokkurn annan hátt, sem
kemur í bág við markmið Sameinuðu
þjóðanna. Bann þetta gildir jafnt,
hvort sem hinn deiluaðilinn er félagi í
bandalaginu eða stendur utan }>ess. —
Með þessu skuldbinda „hinar samein-
uðu þjóðir“ sig til að heyja ekki rnilli-
ríkjastyrjaldir og beita ekki valdi eða
hótunum um valdbeiting framar en
stofnskráin sjálf heimilar. . . .
Samkvæmt J>essu er „hinum samein-
uðu J)jóðum“ óheimilt að grípa til
styrjalda í J)vt skyni að knýja fram vilja
sinn ,nema í framangreindum tilfell-
um. Þau undantekningartilfelli eru
auðskilin. Öryggisráðið verður að hafa
heimild til valdbeitingar, og eítir at-
vikum heimild til að grípa lil vopna,
til ])ess að bæla niðtir árásaraðgeerðir
og koma í veg fyrir friðrof. Án slíkra
heimilda mundi hin alj)jóðlega réttar-
varzla, sem því er falin, ekki koma að
fullu gagni. Engin ])jóð vill auðvitað
afsalasér réttinum til sjálfsvarnar, ]>. e.
beita vopnum til varnar sér, ef á liana
er ráðizt. Aðgerðir samkvæmt svæðis-
samningum eru gerðar í þágu alþjóða-
réttarvörzlu. Ráðstafanir J)ær, sem
heimilaðar eru í 10G. og 107. gr., eru
aðeins til bráðabirgða, á meðan Örvgg-
isráðið er ekki fyllilega fært um að
inna af hendi hlutverk sitt eru aðgerð-
ir, sem nauðsynlegt hefur verið að gera
gegn óvinaríki úr síðari heimsstyrjöld-
inni....
Samkvæmt fimmta lið 2. greinar eru
bandalags-ríkin skuldbundin til að
veita bandalaginu alla aðstoð í aðgerð-
um þess samkvæmt stofnskránni, og er
sú skuldbinding endurtekin í 25. gr.
stskr. Með þessu ákvæði taka banda-
lags-ríkin á sig víðtækar skyldur, svo
sem vikið verður að síðar. Ennfremur
lofa „hinar sameinuðu þjóðir“ að að-
stoða ekki þau ríki, sem bandalag
þeirra beitir þvingunar- eða refsiað-
gerðum gegn.
í sjötta lið segir, að bandalagið skuli
tryggja það, að ríki, sem ekki eru félag-
ar Sameinuðu þjóðanna, starfi í sam-
ræmi við framangreindar gi undvallar-
reglur, að svo miklu leyti, sem það er
nauðsynlegt til varðveizlu al])jóðafriði
og öryggi. Ákvæði þetta er sérstaklega
eftirtektarvert vegna þess, að það felur
í sér frávik frá þeim þjóðréttarreglum,
sem áður hafa vcrið taldar gilda. Það
liefur verið talin algild regla í J)jóðar-
réttinum, eins og áður er sagt, að cngir
milliríkjasamningar, hversu víðtækir
sem væru, og hversu margar J)jóðir
sem að þeim stæðu, gætu skuldbundið
þau ríki, sem ekki væru aðiljar að
þeim. íhlutun um málefni annarra
ríkja án vilja þeirra hefur verið talin
óheimil. Erá ])essari meginreglu hafa
Sameinuðu ])jóðirnar talið nauðsyn-
legt að víkja, þegar um það er að tefla,
að varðveita al{)jóðafrið og öryggi. Til
þess að bandalagið nái markmiðum
sínum og geti varðveitt friðinn, hefur
vcrið talið óhjákvæmilegt, að ríki utan
þess beygðu sig einnig undir grund-
vallarreglur þess, og að Sameinuðu
þjóðirnar sæju um, að þau gerðu það.
Mcð þessu ákvæði er því bandalagið
skyldað til að tryggja það, að ríki utan
þess leysi einnig deilur sínar á friðsam-
legan hátt, bciti ekki valdi eða hótun-
um og valdbeitingu gagnvart nokkru
ríki, hjálpi ekki ríki, sem Öryggisráðið
beitir þvingunar- eða refsiaðgcrðum
gegn, og jafnvel samkvæmt limmta lið,
veiti Sameinuðu þjóðunum sérhverja
aðstoð við aðgerðir ]>cirra samkvæmt
stofnskránni. Samkvæmt þessu ákvæði
er það því tilgangur og skylda Samein-
uðu þjóðanna að tryggja, að J)jóðir ut-
an samtakanna hagi sér að þessu leyti
til, svo sem þau væru í bandalaginu.
28