Samvinnan - 01.04.1964, Blaðsíða 6

SKÁL
Pétur á Gautlöndum: .. hef
trú á ferð þinni . . . þá trú,
sem hvarvetna fylgir góðum
dreng. Gangi þér ferðin aS
óskum."
✓
Annan dag desember-
mánaðar 1901, situr sýslu-
maður Isfirðinga við skrif-
borð sitt og skrifar bréf.
Hann er tveimur dögum
minna en fertugur, giftur
hinni ágætustu konu, á
þrjár kornungar dætur en
hefur fyrir tæpum tveim-
ur árum misst sinn eina
son. Þaö er Hannes Haf-
stein, amtmannssonur frá
Möðruvöllum, kandídat í
lögfræði frá Hafnarhá-
skóla, og búinn að vera
málafærslumaður og land-
ritari. Hann var orðinn
þjóðkunnugt skáld, var
þekktur af ljóðum sínum í
Verðanda, átti fjölda
kvæða í Söngbók stúdenta
og hafði gefið út eina
ljóðabók. Sumarið áður
hafði hann setið á þingi
í fyrsta sinn. Þar hafði
flokkur Valtýinga verið í
meirihluta og samþykkt
frumvarp um sérstakan Is-
landsráðherra, sem skildi
og talaði íslenzku, en hefði
búsetu í Kaupmanna-
höfn. Á meðan frumvarpið
var enn til umræðu á
þinginu, barst fregn um
það, að stjórnarskipti
hefðu orðið í Danmörku.
Þar tók við völdum frjáls-
lynd stjórn. Heimastjórn-
arflokkurinn sendi Hann-
es Hafstein til Kaup-
mannahafnar til fundar
við hina nýju stjórn.
Skyldi hann leita hófanna
um fylgi hennar við hug-
myndina um íslenzkan
ráðherra, búsettan í
Reykjavík. Úr þeirri ferð
var Hannes kominn fyrir
nokkrum vikum. Rétt áð-
ur en hann lagði upp í
ferðina hafði hann fengið
bréf frá Pétri Jónssyni al-
þingismanni og bónda á
Gautlöndum, kaupfélags-
stjóra Kaupfélags Þingey-
inga. Þar í sagði Pétur:
„Nærri hið eina gleðilega
fyrir mig á þessu þingi er
viðkynningin við þig, þó
alltof lítil sé, og hjartans
þökk fyrir hana, og hug-
heilustu óskir. Ég hefi trú
á ferð þinni, ekki vitlausa,
hégómíega trú, heldur þá
trú, sem hvarvetna fylgir
góðum dreng. Gangi þér
ferðin að óskum.“
Nú sat sýslumaður og
skrifaði þessum norðlenzka
flokksbróður sínum og
vini. Þar í er þetta:
„ísafirði, 2. des. 1901.
Svo er mál með vexti að
hér er farið að koma út
nýtt blaö, sem ég vona aö
þú hafir fengið, og „Vestri"
heitir. Blaö þetta vantar
ekkert nema ritstjóra. Nú
með því að þetta er ekki
svo lítil vöntun, langar
okkur til að bæta úr henni.
Ýmsir hér hafa augastað
á Guðmundi Friðjónssyni
til þessa starfs, og hafa
von um að hann mundi
fást til þess að snúa af
villu síns valtýska vegar,
ef hann fengi hér rit-
stjóratign, littærert næði
og peninga fyrir. Mér hef-
ur verið falið að kalsa
þetta við Guðmund, en af
því að ég þékki hann svo-
sem ekkert, get ég ekki
fengið það af mér, en hug-
kvæmist að velta þungan-
um upp á þig, og biðja þig
að ráðast á hann með
þetta, ef þú álitur það til
nokkurs, og honum trúandi
í afturhvarfi. Hann mundi
þegar eiga vísar 1000 kr.
tekjur hér fyrir redaktion-
ina, auk þess sem hann
þar að auki hlyti að geta
unnið sér inn, og álit ég
að hann hafi ekki meiru
frá að hverfa.
Nú er spurningin hvort
þú vilt takast þetta dipló-
matíska erindi á hendur.
Fyrst kemur það vitanlega
undir því hvort þú telur
hann svo stækan Valtýing,
að þetta geti ekki leitt
hann í allan sannleika aft-
ur. Og svo hitt hvort reiða
má sig á að hann haldi
flokk. Ég veit þú þekkir
hann, og getur dæmt um
þetta. Ennfremur treysti
ég þér til að sýna mann-
inum fram á, að hann get-
ur ekki verið bundinn við
valtýsku undanfarinna
ára, undir þeim kringum-
stæðum, sem nú eru, eftir
stjórnarskiptin (þ. e. í
Danmörku, aths. Samv.)
Einnig, að með þessu móti
hefir hann „udsigter" til
að geta lagt rækt við sína
„Músu“, og stundað það
sem honum bezt þykir.
Ef þér eftir þekkingu
þinni á manninum, finnst
þetta allt óráð og vitleysa,
þá sleppir þú því bara, og
þá nær það ekki lengra.
En hvern eigum við þá
að fá fyrir blaðstjóra?“
Hinn tíunda dag janúar-
mánaðar 1902, sat bóndinn
á Sandi í Aöaldal við borð
í baðstofunni og skrifaði
bréf. Það var Guðmundur
Friðjónsson. Hann var 32
ára, bóndasonur og af
bændum kominn, hafði
verið tvo vetur í Möðru-
vallaskóla og lokið þaðan
prófi, var orðinn þjóð-
kunnur af skáldskap, ræð-
um og ritgerðum. Út höfðu
komið eftir hann tvær rit-
gerðir sérprentaðar, eitt
smásagnasafn og ein ljóða-
bók. Hann hafði gengið að
eiga unnustu sína, þing-
eyska bóndadóttur, áttu
þau einn son. í stjórnmál-
um hafði Guðmundur fylgt
Valtýingum og verið í and-
stöðu við meginþorra allra
samsýslunga sinna í þeim
efnum. Bréf það, er hann
skrifaði þennan janúardag,
var til Péturs Jónssonar á
Gautlöndum og hljcðaði
svo:
„Sandi, 10. janúar 1902.
Góði vinur.
Ég þakka vinsamlegt
bréf frá þér. En viðvíkj-
andi málaleitun þinni, er
þú flytur fyrir hönd H.
Hafsteins er þess að geta,
sem þú líka veizt, að ég er
rótgróinn hér líkamlega
og andlega. Fjölskylda
mín fer heldur stækkandi
innan skamms og ég hefi
hug á að auka hana eftir
því sem hamingjan leyfir.
Ég get því eigi séð, að þessi
vegur sé gæfusamlegur
fyrir efnahaginn, með
þeim launum, sem þú
nefnir. Og um sálina er
það að segja, að hún
mundi eigi taka bata á
þeirri afrétt, sem blaða-
mennskan hefir til um-
ráða og get ég þó ekki
sagt, að hún sé vel haldin
6 SAMVINNAN