Samvinnan - 01.04.1964, Blaðsíða 19

„Ég er einn þeirra, sem íifað hafa i andrúmsloftí samvinnunn-
ar, ef svo má segja, og hef þó svo sannarlega kynnst ððru á
langri ævi. Og ég hef á samvinnunni óbifanlega trú, — og sú
trú hefir styrkst með aldrinum."
kom með móður minni í
eina af „búðum“ pöntunar-
félags, þar sem vegnar voru
í sundur pantaðar vörur og
afhentar. Þar hafði kössum
og sandpokum verið staflað
saman og segl breitt yfir á
trönur. Þetta var búðin. Og
þarna var vörunum skipt á
milli manna, sem höfðu
pantað þær. En það var eins
konar hátíðisdagur margra
heimila, þegar þessar vörur
komu, sem vitanlega voru
aðeins nauðsynjavörur, og af
skornum skammti. En þarna
voru allir jafnréttháir, á
engan hallað, engum ivilnað.
Allir fengu það sem þeir
höfðu pantað, allir með sama
verði, því verði, sem þeir
vissu að var sannvirði.----
-----— Þegar Hallgrímur
Kristinsson breytti skipulagi
þessara verzlunarsamtaka
(pöntunarfélaganna) við
Eyjafjörð í Kaupfélag Ey-
firðinga og í nútíma horf,
fögnuðu menn almennt því
heildarskipulagi, og hafa nú
um meir en hálfrar aldar
skeið notið þess.
Og sá sem nú horfir yfir
byggðir og ból, öll hin miklu
ræktarlönd, allar hinar
miklu byggingar í sveitum,
alla þá uppbyggingu, sem
risið hefur hér í fámenni og
fátækt á hálfri öld, — hann
mun skilja það, ef hann á
annað borð vill skilja, að
þessi samtök bænda og búa-
liðs hafa unnið stórvirki.
Arðurinn af erfiði manna
hefur gengið til þeirra
sjálfra og þeir hafa notað
hann til þjóðþrifa, — og vax-
ið sjálfir af.
-----— Ég kom til Vest-
fjarða 1912 og dvaldi þar um
18 ára skeið. Ég tók mikinn
og á margvíslegan hátt, þátt
í lífi og starfi fólksins, sem
ég dvaldist með, og kynntist
vel kjörum þess og kostum
eins og þau voru þá og höfðu
verið síðustu áratugina. Þau
lifskjör höfðu verið erfið sem
víðar.
Isafjörður var þar miðdep-
ill verzlunar og viðskipta-
lifs. Þar höfðu um aldir set-
ið erlendir kaupmenn, sem
jafnan höfðu flutt öll verð-
mæti arðs úr landi.“
Síðan segir Snorri Sigfús-
son frá myndarlegri og vel
rekinni verzlun á ísafirði. í
lok fyrra stríðsins voru eign-
ir þeirrar verzlunar seldar
fyrir hönd erfingja, sem áttu
heima í Kaupmannahöfn.
—------„Þá höfðu ísfirðing-
ar safnað milljónum með
striti sínu handa þessum erf-
ingjum. Allt var selt og flutt
úr landi, en heimamenn sátu
eftir með sárt ennið. Þeir
höfðu misst úr héraði og
landi allan arð af verzlun
sinni og viðskiptum — eng-
um sjóðum safnað, allt horf-
ið.
Löngu síðar var ég á
gangi með vestfirzkum
kunningja á götu í Kaup-
mannahöfn. Benti hann mér
þá á stórhýsi, sem stóð þar
mikið og háreist við götuna,
og kvað það hafa verið byggt
fyrir fé það, sem á sínum
tíma var flutt frá ísafirði í
hendur erlendra erfingja.
Þetta hafa ísfirðingar gefið,
sagði ég við sjálfan mig.
--------Nú blasir við í dag
sú mikla spurning, hvernig
fari sums staðar, ef kaupfé-
lögin eru gerð vanfær um
að gegna sínu nauðsynlega
hlutverki, sem þar er undir-
staða svo að bólfesta og
byggð haldist.
Ég átti þess kost að kynn-
ast því sjálfur af eigin sjón
og raun, hvílikur bjargvætt-
ur samvinnufélögin eru.
Um 12 ára skeið var ég á
sifelldu ferðalagi um Norð-
uriand, milli skólanna i sveit
og við sjó. A slíku fiakki
kynnist maður ótrúlega
mörgu, ef maður kærir sig
um það. Og ekki sist beind-
ist forvitni min að félags-
legum og menningarlegum
eínum á hverjum stað. Og í
raun og veru var alls staðar
sama sagan: kaupfélögin
voru alls staðar i sókn viö
að bæta hag fólksins, höfðu
margs konar viðleitni i
frammi til að bæta úr margri
þörf, létta þá erfiðleika,
sem fámennið á við að
striða, efla samgöngur, rækt-
un, byggingar og félagslega
menningu fólksins — yfir-
leitt allt, sem þau megna til
þess að gera landið byggi-
iegra og betra.
Eg sannfærðist um það
þá, meir og betur en áður,
hvilíkur bjargvættur þetta
samstarf fólksins er, og
hversu gott verk þeir vinna,
sem styðja það og efla. Það
er ekki aðeins gott verk fyr-
ir einn og einn, sem nýtur
þess, heldur er það líka unn-
ið fyrir heild, — þjóð lyft til
menningar með ljósi og styrk
göfugrar hugsjónar i kristn-
um anda.-------------
-----— Það eru margreynd
sannindi, bæði hér og ann-
ars staðar, að kaupfélögin
eru sá hemill á verðlag, sem
bezt er treystandi á. Það
liggur í eðli þeirra og verka-
hring. Þau stilla álagningu
mjög í hóf og eiga að gera
það. En þeim arði, sem kann
að nást, skila þau svo aftur,
sem kunnugt er. Og það vita
allir, að þannig hafa þau
skilað til meðlima sinna
milljónum á milljónir ofan,
— og samt treyst aðstöðu
sína þannig, að nokkuð af
arðinum sé beint framlag
handa þeim, sem á eftir
koma og taka við, en ekki
flutt úr héraði eða úr landi.
--------Ungu menn og kon-
ur. Að þessu, sem ég nú hefi
verið að segja hér, er vit-
anlega ekkert nýj abragð.
Þetta eru allt gamlar lumm-
ur. En ég leyfi mér að bera
þær á borð hér af því að þær
eru eitt af því allra bezta,
sem ég hefi að bjóða.------
--------Eg er einn þeirra,
sem lifað hafa í andrúms-
lofti samvinnunnar, ef svo
má segja, og hef þó svo
sannarlega kynnst öðru á
langri ævi. Og ég hef á sam-
vinnunni óbifanlega trú, —
og sú trú hefir styrkst með
aldrinum".
Þannig er boðskapur hins
aldna og ástsæla menning-
arleiðtoga, Snorra Sigfús-
sonar. Samvinnan telur sér
heiður að koma þeim boð-
skap til sem allra flestra
lesenda.
Enn ein saga af Shaw
Shaw var einhverju sinni sagt, að annar kunnur leikrlta-
höfundur, sem hann þekkti, hefði tekið sér hjákonu.
— Það er óhugsandi, sagði Shaw, — alveg óhugsandi. Hjá
honum sofa aðeins áheyrendurnir.
SAMVINNAN 19