Spegillinn - 01.05.1948, Blaðsíða 8

70
SPEGILLINN
Faraó dreymdi urdarleftan
draum, sem olli honu n mifcillí
áhysRju: magrar kýr, sem átu
upp þær feitu os urðu [m> ekki
feitari. Bjarna Beiu siktsson
virðist hafa dreymt enuhá und-
arlesri draum, meira nA se^ja,
óskadraum, um feita Kú, ser»
tekur upp á því að rri ;:ra sig.
— til þess að veré,. hinunj
, mögru lík.
~(wöév.)
c M.P
Spurníngar og svttr
um íslenzkt mál
Ég er nú búinn að bera upp fyrir ýkkur margar spurningar
um íslenzkt mál, sem þið getið ekki svarað, sem ekki er heldur
von, þegar ég spyr sjálfur, sem allra manna bezta þekkingu
hef á rmílinu að fornu og nýju. Allt frá þrælum Hjörleifs nið-
ur til Halldórs Kiljans eða Dóra á Kirkjubóli. Jahá! Ég róta
ekki arfi forfeðranna og umturna móðurmálinu, eins og sum-
ir, og varlega skyldu fíflin fara að því, að henda hin þungu
orð tungu minnar á spjótsoddum sínum.
Nú ætla ég að skýra fyrir ykkur nokkra torskilda talshætti,
sem enginn skilur nú rétt, nema ég sjálfur.
Þá er það fyrst orðið „ífellt“, sem ég er oft búinn að spyrja
að, en enginn getur svarað. Það er kallað að „fella í“, þegar
látið er t. d. spons í tunnu, tappi í flösku, eða yfirleitt sett í
gat. Þannig að það sem í er látið falli í en taki ekki út fyrir
brúnir, því það heitir að bæta og er þá sagt að gatið sé bætt,
en annars ,,ífellt“, ef fellt er í það. Þá er „brotsjór", sjór,
sem brotnar. Nú er sjórinn fljótandi og brotnar ekki nema
hann frjósi og verði að ís. Én ís getur brotnað, og það svo að
menn og skepnur detta stundum niður í gegn um hann, þess
vegna stíg ég aldrei nema varlega á ís. „Brotsjór“ þýðir þess
vegna frosinn sjór eöa hafís. I einhverri lygisögu, sem ég
leyfði að lesa í útvarpið, er talað um Ætternisstapa. Stapar
eru hólar, klettar og fell, sem sumir hafa sérstök nöfn, kennd
við menn eða staði. Nú mun þessi stapi hafa verið kenndur
við merka ætt, sem þar hefur búið lengi. Og það hef ég fyrir
satt, að þar „undir Stapa“ hafi mínir forfeður búið. Tals-
hátturinn „að hafa í fullu tré“ er frá þeim tíma þegar öll
ílát voru gerð úr tré, svo sem næturgögn, askar, biður o. s.
frv. Þá var sagt að sá sem hafði fullt ílát, t. d. ask eða næt-
urgagn, „hefði í fullu tré“, en ef ílátið var ekki fullt, þá var
sagt að „hefði ekki í fullu tré“. Einhver sagði um síldina í
vetur: „Þú komst þegar Fróni reið allra mest á“. Jahá, þetta
finnst mér nú vera hégómi, að spandera skáldskap upp á
síldina, sem alls ekki er læs.
Einhversstaðar las ég í mjög góðu blaði, að hafrakorn
hefði fest rætur í nefinu á manni í Ameríku (sem er stórt
land fyrir westan), og hefur fréttamaðurinn að fyrirsögn
Hveitikorn þekktu þitt, en þar átti auðvitað að standa Hafra-
korn þekktu þitt, því hér er um tvær ólíkar tegundir að ræða,
og óvíst að hveitikorn festi rætur í nokkurs manns nefi.
Þá eru það nýyrðin um freyjur: flugfreyja, skipsfreyja o.
s. frv. Þessi orð eru leidd af nafni Freyju, sem ég hef lesið
um í fornritum, og var talin heldur laus á kostum, sbr. söguna
um Brísingamen, sem ég hef lesið. En mér f innst að með þessu
Freyju-heiti sé verið að gefa það sama í skyn um þessa aum-
ingja stúlku, kannske að óreyndu. Mér finnst nú bara þernu-
nafnið fullgott og enginn skömm að þjónustu, ef hún er kost-
gæfile£a af hendi leyst og ekki þætti mér miður að vera kall-
aður þarfasti þjónninn, í þágu útvarps og alþjóðar. Verið þið
sæl.
Yfirhjörvar.