Stúdentablaðið - 17.10.1974, Qupperneq 5

„Það er íaránlegt að ræða það hvort stúdentar sætti sig við að kjör þeirra verði skert“. Sigurniar,
Arnlín og Magnús.
hef ekki trú á því að til sé sá
maður sem ekki gæti pínt sig á-
fram við nám, þótt námslánin
væru skert, en það mundi kosta
hann miklar hörmungar, og við
höfum sem betur fer tækifæri til
að búa betur að fólkinu en það.
Berglind: Ef fjárveiting til Lána-
sjóðs minnkar, held ég að eina ráð-
ið væri að íhuga betur hverja
umsókn. Ég er sannfærð um að
margir, sem fá námslán, gætu
fullkomlega spjarað sig án þess.
Þó að það kosti mikinn mannskap,
held ég að eina ráðið væri að
meta betur hverja umsókn.
Hlutverk stúdenta
í þjóðfclaginu
Sigurmar: Það er tiltölulcga nýtt
fyrirbæri að stúdentar og samtök
þeirra hafi tekið þátt í þjóðfélags-
umræðu sem þjóðfélagsþegnar.
Innan háskóla og stúdentasamtaka
var lcngi aðeins talað um stúd-
enta sem stúdenta og áhugamál
stúdenta sem slíkra, en um miðj-
an síðasta áratug breyttist eðli
stúdentahreýfingarinnar, og há-
marki náði sú eðlisbreytnig 1968
til 1969. Þá fóru stúdentar að taka
þátt 1 þjóðfélaginu sem ábyrgir
börgarar og skipta sér af öllu
mögulcgu. Hér á íslandi eru cnn
tvennar skoðanir á þessu, eða er
það ekki?
Markús: Ég er á allt annarri
skoðun en að það hafi verið nýlt
að stúdentar skiptu sér af þjóðfé-
"lagsfflftHtffi almennt.
Sigurmar: Það sem ég álít nýtt
er umfang þessara afskipta.
Markús: Það tel ég rangt líka,
og bendi þar á hlutverk hafnar-
stúdenta í sjálfstæðisbaráttunni og
hreyfingar í Þýskalandi í kringum
1850. Hins vegar tel ég að sá
ágreiningur sem núna ríkir um
afskipti stúdenta sé tæknilegs eðl-
is. 1 Stúdentaráði hefur verið
blandað saman tvenns konar mál-
um. Annars vegar eru sértæk mál-
„í Stúdentaráði hefur verið
blandað saman tvenns konar
málum“. Markús.
efni slúdenta, sem tiltölulega lítill
ágreiningur ríkir um. Hins vegar
eru þau mál, sem stúdcntar vilja
vinna að, ekki af því að þeir eru
stúdentar, hcldur vegna þess að
þeir hafa skoðanir. En á þessum
málum eru gerólíkar skoðanir. Til
skamms tíma var grcint á milli
þessara tvcggja sviða, og ólík fé-
lög höfðu með þau að gera. Nú
hefur Stúdentaráð tekið að sér að
vera skoðanafulltrúi stúdenta um
miklu víðtækari mál en þau sér-
tæku mál sem það til skamms
tíma var algerlega helgað. Skoð-
anaágreiningur um mál fjarskyld
stúdentum skaðar í mörgum tilvik-
um starfsgetu ráðsins að mínu
mati, og ég tel að á engan hátt
sé skert frelsi manna til stjórn-
málaafskipta, þótt þeir þurfi að
velja sér annan grundvöll en Slúd-
entaráö til pólitískra afskipta, og
því væri réttast að skilja að hin
sértæku hagsmunamál og almenn
pólitísk afskipti stúdenta.
Berglind: Ég tel að Stúdentaráð
eigi að vera í forsvari fyrir allá
stúdenta, og þar sem við getum
búist við að á meðal þeirra sé
að finna alls konar skoðana- og
trúarhópa í pólítik, getum við
ekki leyft okkur að skrifa undir
yfirlýsingar sem eru harðpólitlsk-
ar í einhverja átt. Við eigum að
fjalla um þau mál sem beinlínis
snerta stúdenta eða eiga a.m.k.
einhver tengsl við þá.
Ólafur: Það er um beint orsaka-
samhengi að ræða milli svo-
nefndra hagsmunamála námsmanna
og pólitískra mála, þar sem allar
meiriháttar ákvarðanir eru teknar
af pólitískum aðilum. Það er um
tómt mál að tala að ætla að að-
skilja hluti sem eru í eðli sínu
samtvinnaðir. Ég held að sú hefð
sem ríkti í Stúdentaráði þar til
núverandi meirihluti tók við hafi
markast af því að þcir sem ferð-
inni réðu voru 1 grundvallaratrið-
um sáttir við stefnu og form þjóð-
félagsins. Þeir sáu sér þá náttúr-
lega leik á borði að láta enga
umræðu fara fram og um lcið
stinga upp í þá sem gagnrýna af-
stöðu höfðu.
Arnlín: Það kemur frarn það
sama og í Morgunstund barnanna,
að þegár verið er að lcsa upp
sögur sem dásama það sem er,
Siggu litlu 1 sveitinni og það allt,
þá er það ekki talið pólitík. En
ef fram kemur einhver gagnrýni,
þá er það pólitík.
Ólafur: Það er líka pólitík að
ræða ekki uvn pólitík.
Sínc og landhclgisbaráttan
Sigurmar: í Síne er ekki lengur
deilt um það að Síne sem náms-
mannafélag hreinlega cigi að
skipta sér af öllum málum.
Markús: Má ég spyrja að því
hve stór hluti námsmanna erlcnd-
is er i Síne.
Sigurmar: Um það bil hclming-
ur.
Markús: Finnst ykkur ekki galli,
að ekki skuli vera fleiri félagar
í Síne?
Ólafur: Þú verður að gera þér
grein fyrir því að þessi helmingur
námsmasna erlendis sem er í Síne,
eru virkir félagar. Það má segja
að þetta sé rniklu meiri þátttaka
en hér við Háskóla íslands.
Markús: Þegar ég var i mennta-
skóla var það talin ein aðalfor-
senda þess að hægt væri að ætlast
til þess að rnenn væru almennt
virkir, að starfsemi skólafélaganna
væri ekki bcint gegn þeim á á-
kveðnum sviðum. Teldirðu ekki
betra ef Síne væri fulltrúi allra
námsmanna erlendis?
Ólafur: Ég tel að svo sé.
Sigurmar: Þú ert að reyna að
hanka okkur á því að sá hclming-
ur námsmanna erlendis sem er í
Síne, séu bara þeir sem vilji skipta
sér af pólitík. í fyrra þegar við
vorurn kosnir i stjórn Síne, buðu
sig fram fjórir tnenn sem cg vil
skilgreina sem hægri menn. Eng-
inn þeirra svaraði því neitandi að
Síne ætti að skipta sér af pólitík,
og þeir tóku afstöðu til allra
mála sem þeir voru spurðir um.
Það eru aðeins örfáir sem vilja
halda félaginu við að verja hags-
muni námsmanna erlendis, sem
námsmanna crlendis. Þegar fólk
dvelur erlendis sér það hlutina í
stærra samhcngi og skilur að ekki
er hægt að taka hagsmunamál
þeirra úr samhengi við allt þjóð-
félagið. Við getum tekið sem
dæmi landhelgisbaráttuna. Þá voru
Síne-félagar mjög virkir og stóðu
fyrir mikilli kynningarstarfsemi og
áróðri. Samkvæmt kenningunni um
að Síne eigi ekki að skipta sér af
pólitík, heföum við ekki átt að
gera það. Þarna fléttast þetta allt
saman: stærri landhelgi þýðir meiri
fisk handa Islendingum, meiri fisk-
ur þýðir meiri peninga handa
námsmönnum. í landhclgisbarátt-
unni rekum við okkur á hluti sem
heita heimsvaldastefna og stór-
kapítalismi, og þar af leiðir að
við berjumst gegn hcimsvalda-
stefnu og stórkapítalisma hvar sem
við náum í þessi fyrirbæri.
Markús: Ég hefði nú haldið að
þjóðcrniskennd ætti ríkan þátt
i því, hve margir vildu starfa í
landhelgisbaráttunni.
Sigurmar: Þjóðerniskennd er
líka pólitík.
Að skilja pólitík frá
hagsmunum
Markús: Þegar ég cr á móti því
að pólitískum málum sé kastað
hömlulaust inn á vettvang Stúd-
entaráðs, er það ekki Vegna þess
að ég sé andstæður því að stúd-
entar skipti sér af pólitík, heldur
vegna þess að ég er á móti því
áð fara inn í Stúdentaráð með mál
sem vekja andstæður og beinlínis
skerða virkni ráðsins. Ég tel að
á engan hátt sé skert frclsi manna
til stjórnmálaafskipta, þótt þeir
þurfi að vclja sér annan grundvöll
eða stofna ný félög.
Ólafur: Þú virðist ætla stúdent-
um að vera eins konar pólitískir
kleifhugar í starfsemi sinni. Þeir
eiga að sía burt alla pólitíska
þætti í afstöðu sinni og skilja þá
eftir heima, þegar þcir ætla að
fara að ræða hagsmunamál. Ég
varð hins vegar var við það áð-
an, þegar þið Vökumenn rædduð
hagsmunamálin, s.s. lánamálin, að
afstaða ykkar í þeim blandast, ó-
sjálfrátt ef ekki sjálfrátt, ykkar pól-
itísku afstöðu. Þið eruð reiðubúin
að vera vinsamleg við þá rikis-
stjórn scm nú er við völd, vegna
þess að við efnahagsörðugleika er
að etja. Ég leyfi mér að efast um
að þið hefðuð verið svona vin-
gjarnleg við síðustu ríkisstjórn.
Gestur: Stúdentaráð rökstyður
baráttu sína fyrir viðunandi nárns-
lánum með því að þau séu jafn-
réltismál. Mundi það ekki skemma
fyrir okkar baráttumálum ef við
neituðum að taka almcnna afstöðu
með þjóðfélagsjafnrétti? Væri það
ekki ósamræmi ef við annars veg-
ar styddum jafnrétti til náms, en
neituðum hins vegar að taka af-
stöðu gcgn heimsvaldastefnu og
stórkapítalisma?
Markús: Dcilan stendur ekki um
það hvort stúdentar eigi að hafa
pólitísk afskipti, heldur hvernig.
Ég tcl að engin marktæk rök hafi
komið fram gegn því að hægt sé
að greina á milli sértækra hags-
munamála og almennt pólitískra
mála. I tilefni af orðum Ólafs um
kleifhugana vil ég segja að menn
starfa á allt annan hátt innan
Dagsbrúnar og innan pólitísku
flokkanna. Menn hafa litið á það
sem hneykslanlegan hlut ef Dags-
brún og slík félög eru misnotuð
í pólitískum tilgangi.
Sigurmar: Bara sumir menn, cn
ekki aðrir. Ég segi fyrir mitt leyti
að ég var eitt sinn kósinn í Stúd-
entaráð sem vinstri maður og
sósíalisti og í stjórn Síne á sömu
forsendum, og til að vera sam-
kvæmur sjálfum mér nota ég þess-
ar stofnanir sem barátlutæki fyrir
sósíalisma og gegn heimsvalda-
, stefnu og stórkapítalisma .
Markús: Telur þú það skaða
virkni Síne og umboð þess t.d.
gagnvart rikisstjórninni, þeirri síð-
usíu 'og núvérandi?
Sigurmar: Hvað áttu við með
að skaða?
Markús: Telurðu að það sé tek-
ið minna eða meira mark á Síne
í hagsmunabaráttu vegna þess að
það skiptir sér af póitískkri bar-
áttu?
Gcstur: Er það hagsmunabarátta
að koma sér vel við ríkisvaldið?
Markús: Ég held að það sé að
minnsta kosti hluti allrar hags-
munabaráttu að eiga viðræðu-
grundvöll við þann aðila sem
samstarf er við.
Sigurmar: Ég held að spurning
þín sé ekki rétt fram borin, af
þvi að við höfum ekki samanburð,
ég þekki ekki annað. Sine hefur
alltaf skipt sér af pólitík og háð
pólitíska baráttu.
Danska íhaldsstjórnin
Bcrglind: Á Stúdentaráðsfundi
kom fram ályktun til stuðnings
við danska róttæklinga, og þar var
skotið inn setningu um það að
niðurskurður til menntamála og
félagsmála væri dæmigerður fyrir
íhaldsstjórn. Með þyí að skjóta
inn svona setningu skapast ágrcin-
ingur sem eyðir miklu af fund-
artima ráðsins. Eftir kosningarnar
í vor komum við sitt úr hvorri
áttinni til að vinna að hagsmuna-
málum stúdenta. Við komum frá
andstæðum fylkingum og vitum
það, og eigum ekki að auka á-
greininginn með svona málflutn-
ingi.
Sigurniar: Ef ég mætti ráðleggja
stúdentum hér við skólann, þá
myndi ég leggja til að þið breytt-
uð kosningalögunum, þannig að
sú fylking sem fengi meirihluta,
tæki Stúdentaráð alveg, en hinir
sætu fyrir utan.
Berglind: Þetta er náttúrlega al-
veg í samræmi við ykkar stefnu
um þjóðfélagsbreytingar, — þar sé
annað hvort af eða á. Ég held
að það sé öllu meiri vilji á hægri
vængnum til samkomulags. Varð-
andi Síne, þá er helmingur náms-
manna erlendis reiðubúinn að
gangast inn á ykkar málflutning,
en þið virðist ekki hafa löngun
til að fá inn þann hluta sem
stendur fyrir utan, með því að
slá aðeins af.
Amlín: Ég hef verið hér á skrif-
stofunni í sumar, Berglind, og ég
hef spurt það fólk sem er á leið
til nárns erlendis, hvort það hygðist
ganga í Síne. Svarið hefur í mörg-
um tilfellum verið: „Hvað græði
ég á því? Hvaða afslátt fæ ég?“
Þetta er fólk sem er alls ekki
meðvitað um hagsmuni sína. Svo
finnst mér að þú sem yfirlýstur
lýðræðissinni, Berglind, ættir ekki
að tala um danska slúdentasam-
bandið sem róttæklinga, þar sem
um er að ræða stjórn sem kosin
er af meirihluta.
Bcrglind: Það sem ég var að
tala um var þessi innskotssetning
um íhaldsstjórnir. Yfirlýsingin var
alveg jafn góð, þó að ekki væri
skotið inn þessu smásmugulega at-
riði, sem vitað var að valda
myndi klofningi.
Gcstur: Mér finnst það ekki
vera smásmugulegt atriði að vara
mcnn við íhaldsstjórnum almennt.
Markús: Með þessari setningu
var verið að gera þrennt: Það var
verið að sctja stimpil á stjóm
Hartlings, sem glímir við gífur-
lega efnahagsörðugleika á þeirra
mælikvarða þótt þeir séu e.t.v.
ekki miklir hjá því sem hér þekk-
ist. í öðru lagi var verið að und-
irbúa svipaðan stimpil á þá stjóm
sem þá var í myndun hér. í þriðjá
lagi var verið að gera vísvitandi
tilraun til að setja okkur upp að
vegg.
Sigurmar: Það væri óskandi að
danska stjórnin væri sjálfri sér
samkvæm í sparnaði sinum gagn-
vart stúdentum. Þeir voru að
gefa stjórn Thieus 50 milljónir
danskar.
Gestur: Ríkisstjórn Hartlings
heitir ekki íhaldsstjórn á máli
danskra stúdenta, heldur svart aft-
urliald. Þeir leggja einmitt áherslu
á að berjast gegn þessari stjórn
og benda á hve hún er hættu-
leg og slæm. Það gctur verið að
þeir glati trausti stjórnarinnar og
viðræðugrundvöllur þeirra við
hana versni. En þeir líta á það
sem þess vert til þess að standa
mcð í þeirri hreyfingu sem vill
kollvarpa stjóminni.
Markús: Þetta finnst mér fnjög
lýsandi fyrir þá stefnu sem þið
virðist vilja fylgja innan stúdenta-
hreyfingarinnar. Þið leggið meira
upp úr þvi að berjast gegn á-
kveðinni stjórn heldur cn að berj-
ast fyrir hagsmunum stúdenta. Ég
get ekki skilið orð þín öðru vísi.
Gestúr: Danska stúdentasam-
bandið lítur svo á að hagsmunir
stúdenta verði ekki betur tryggð-
ir en með því að fella þcssa
stjórn, sem hefur skorið niður út-
gjöld til námsaðstoðar og mennta-
kerfisins almennt.
Námsmannabylting —
verkalýðsbylting
Gestur: Verðandi hefur sósíal-
isma á stefnuskrá sinni, Magnús.
Álítur þú að námsmenn geti orðið
eitthvert afl í verkalýðsbyltingu?
Magnús: Já, en það á aðeins
við um þá stúdenta sem hafa and-
kapítalísk viðhorf og skilja nauð-
syn sósíalismans. Það er erfitt að
tala um stúdenta sem heild í pól-
itískum skilningi, heldur scm hópa,
sem hafa ólíkan stéttaruppruna og
þjóðfélagsskoðanir, og hverfa að
námi loknu í ýmsa þjóðfélagshópa
og tileinka sér að öllum líkindum
sjónarmið síns hóps. Stúdentar eru
sem sé millihópur, e.k. upplausn,
sem á eftir að kristallast. Stúd-
entahreyflng er sennilega besta
hugtakið yfir þann stúdentahóp
sem berst gegn kapítalismanum.-
Fyrir nokkrum árum tóku stúd-
entar á Vesturlöndum upp á arma
sína baráttuna gegn heimsvalda-
stefnunni. Besta dæmið er höfuð-
vígi heimsvaldastefnunnar, Banda-
ríkin, þar sem stúdentar eru leið-
andi aflið. Hérlendis minmimst við
Árnagarðsaögerðanna frægu, þegar
Rodgers Var meinuð þar innganga
af stúdentum. Slík andheimsvalda-
sinnuð barátta leiddi stúdenta
fljótt að rótum heimsvaldastefn-
unnar, auövaldsskipulaginu. Þó að
ýmsir vinstrisinnar hafi gert mikið
úr hlutverki stúdentahreyfingarinn-
ar, er síður en svo ástæða til að
ætla að auðvaldsþjóðfélagið hafi
breytt svo um eðli að annar hóp-
ur cn verkalýðsstéttin hafi lykilað-
Framhald á bls. 7.
Þátttakendur:
Arnlín Óladóttir, formaður Stúdentaráðs.
Markús K. Möller, formaður Yöku.
Ólafur Karvel Pálsson, í stjórn Síne.
Magnús S. Magnússon, varaformaður Verðandi.
Berglind Ásgeirsdóttir, fulltrúi Vöku í
Stúdentaráði.
Sigurmar Albertsson, í stjórn Síne.
Gestur Guðmundsson stýrði umræðum eftir
því sem við var komið.
STÚDENTABLAÐIÐ — 5