Fálkinn - 20.06.1931, Side 3

FALKINN
3
VIKUBLAÐ MEÐ MYNDUM.
Ritstjórar:
Vilh. Finsen og Skúli Skúlason.
Framkvsemdastj.: SvavarHjaUested.
AÖatskrifstofa:
Bankastræti 3, Reykjavík. Simi 2210.
Opin virka daga kl. 10—12 og 1—7.
Skrifstofa i Oslo:
A n t o n S C h j ö t h s g a d e 14.
BlaSiS kemur út livern laugardag.
Áskriftarverð er kr. 1.70 á mánuði;
kr. 5.00 á ársfjórðungi og 20 kr. árg.
Erlendis 24 kr.
Allar áskriftir greiðist fyrirfram.
Auglýsingaverð: 20 aura millimeter
Herbertsprent, Bankastræti 3.
Skraddaraþankar.
Gamalt 'spakmæli segir, að sá sem
á hverjum degi leiti um hús sitt þvert
og' endilangt finni gullmynt. Vitan-
lega reynist þetta ekki svo í bókstaf-
legum skilningi, en hitt er víst, að
menn leila oft Iangt yfir skamt aS
þvi, sem þeim finst eftirsóknarverS-
ast, en koma ekki auga á þau verð-
mæti, sem næst eru, vegna þess að
þaS er komiS upp í vana aS hafa
þau fyrir auguntim, og álíta þau
einskis virSi.
AnnaS spakmæli segir, að fátæktin
elti fátæklinginn og auSæfin ríka
manninn. haS er mikiS lil í þessu,
en hjer er haft hausavíxl á orsök
og afleiSingu. ÞaS er ekki ríkidæmið,
sem eltir rika manninn heldur öfugl:
ríki maSurinn eltir ríkidæmiS. hess-
vegna verSur hann ríkur, þvi þaS er
]>aS sem hann keppir :iS. Og honum
helst á því sem hahn aflar, því að
hann hugsar eigi síður um að gæta
þess fengna en að afla sjer nýrra
auSæfa. ISn fátæktin eltir ekki neinn
og enginn eltir fátæktina. Fátækling-
urinn er sú sitjandi kráka sem svelt-
ur en ríki maSurinn er fljúgandi
krákan sem fær. Fátæklingurinn hef-
ir ekki athafnafýsina, liann hefir
mist haná í haráttunni viS liörS ör-
lög og þegar liann er sviftur voninni
um að sigra þá leggur hann árar í
hát, og verSur æ fátækari. Hann hef-
ir mist þau skapgerSareinkenni, sem
honum eru nauSsynlegust til þess aS
komast áfram, hann hefir mist vilja-
jjrekið og hæfileikann til aS sigrast
á örSugleikunum.
Sá sem sest og ætlar að bíða e’ftir
j>ví aS verða rikur, verður æ fátæk-
ari eftir því sem hver dagur liður.
Auoæfin koma ekki sjálf, nema í
fæstum tilfellum en fátæktin fylgir
athafnaleysinu. Þetta er reglan, en
vitanlega eru margar undantekningár
l'rá henni, eins og öllum reglum. Þar
sem viljinn og atorkan sameinást, eru
altaf viðfángsefni til reiðu, til þess
að glíma vS og sigrast á. Og hver
sigur gel'ur mannimun nýjan j>rótt til
j>ess að ráSast i nýja sigurvinninga.
En það verður að hafa liugfast, að
l>að þarf oftasl ekki að leita langt að
l>eim viðfangsefnum, sem eru sigur-
vænlegusl. Menn leita oft langt ylir
skamt og kikna undir viSfangsefni,
sein þeir hafa íundiS sjer, en taka
ekki eflir, að þeir gálu fundir nær
sjer annað, sem var betur við þeirra
hæfi.
Stofnenska.
(Basic English).
Eftir Guðmund Finnbogason.
Jeg lenti einu sinni á mál-
fræðingafundi. Það var (>. nor-
ræni málfræðingafundurinn, í
Uppsölum i ágústmánuði 1902.
Þar var meðal annars rætt.um
heimsmál. Frummælandinn
vildi liafa latinu fyrir lieimsmál,
aðrir ensku og enn aðrir esper-
anto. Jeg fylti flokk þeirra,, sem
ltjeldu því fram, að eriskan ætti
að vera það málið, sem menn af
öllum þjóðiim rituðu og töluðu,
er þeir þyrftu að snúa sjer til
annara en samlanda sinna. Virt-
ist mjer hún vera lientugast
lieimsmál fyrir þá sók að lhm
gengur víðast, en er jafnframt
eða verður áður en langt um líð-
ur það málið, sem geyrnir mesta
fjársjóði hókmenta og' visinda.
Auk þess er tiltölulega auðvelt
að verða á stuttum tjma bjarg-
fær i ensku. Aðal örðugleikarnir
eru stafsetningin og íiinn óþrot-
legi orðafjöldi.
Þeir, sem þarna hjeldu ensk-
unni fram, töluðu um liana eins
og hún er. Engum þeirra hafði
hugkvæmst að gera mætli hana
enn auðveldari en liún er og þar
með hentugri til að vera heiins-
mál. En að ]>essu er nú verið að
vinna.
Maður heitir C. Iv. Ogders.
Ilann er sálarfræðingur og gef-
ur út ágæ.tt enskt sálarfræðis-
límarit, er „Psyclie“ heitir. Hapn
hefir síðasta áratuginn starfað að
því með miklum dugnaði að
gera enskuna að heimsmáli. Þar
tit heyrði fyrst og fremst að
finna, live mörg ensk orð mætti
komast af með til þess að lala og
rita á skiljanlegu og rjettu íriali
um hvað sem fyrir kemur í dag-
legu lífi. Niðurstaðan varð sú,
að 850 orð nægja. Kemst, sá
orðalisti, ásamt nauðsynlegum
málfræðireglum, fyrir á veriju-
legr fjórblöðungs síðti, þó prent-
að sje með skýru letri.
Til þess að skilja, hvernig
þetta má verða, er meðal annars
þess að minnast, að enskan hel'ir
fáar heygingar og að sama orðið
getur stundum verið alt í senn,
nafnorð, lýsingarorð og sagnorð.
A listann eru aðallega valin orð,
sem auðvelt er að rita og hera
fram, mynda reglulega fleirtölu
og eru vel fallin til að leiða önn-
ur orð af, með endingum, við-
skeytum og forskeytum.
Þessi 850 orð gera nú sama
gagn og um 20000 algeng orð í
venjulegu ináli.
Enskan, sem gerð er af þess-
um orðum, er aðeins tilhreyt-
ingarminni en venjulegt mál;
aðalmunurinn er sá, að ekki eru
notuð nema ein 18 sagnorð.
Þettá mál á að nægja fyrir versl-
un, ferðalög, lieimsútvarp, tal-
myndír og alþjóðafundi. Með því
að hæla við 100 almennum vís-
indaorðum og 50 orðum fyrir
hverja eiristaka visindagrein,
verður orðaforðinn alls 1000 orð,
er náegja til að rita og tala um
livert visindalegt efni sem er.
Venjulega þarl' til slíks lun
50.000 orð.
Á þessa ensku, 850 orð, hefir
verið þýdd skáldsaga: Karl og
Amia, eftir Leonard Frank. Jeg
liefi lesið þýðinguna, og held jeg
varla, að mig hefði grunað að
neitt óvenjulegt væri um hana,
ef jeg hefði ekki vitað það. Sýnir
þessi þýðing, að mál þetta má
lika nota fyrir hókmentir, þó að
það hafi ekki verið miðað við
þær.
Englendingár kalla þetta inál
„Basie Englisli“ „Busie“ er sett
sáman af fyrstu stöfunum í orð-
uiuim: British Ameriean Scienti-
fic Internatiönál Commércial
íhresk - amerísk - vísindalegi- al-
þjöða-verslunar). Vjer gætum ef
til vi.Il kallað það „stofnensku“.
Cert er ráð fyrir, að menn geti
lært orðaforðann (850 orð) og
fengið allgóða æfingu i að nota
hann með fjögurra stunda námi
á dag i hálfan mánuð. Fram-
hurðinn geta menn lært af hljóð-
færaplötum, og lvins vegar er
verið að úthúa ýmisleg örinur
hjálpargögri við riámið. En þó
að það tæki nú mánaðartíma, þá
væri það ckkert smáræði, að
geta á éftir hjargað sjer með
ensku hvar sem er, því að ensk-
an er nú talmál eða að minsta
kosti stjórriarmál 500 miljón
manna.
Auðvitað verða enskumælandi
ménn, sem ætla að skrifa fyrir
þá sem að.eins kunna stofn-
ensku, að halda sjer við orða-
fofðá liennar, enda er nú verið
að húa til orðahók, er sýnir
hvernig þýða má hvert enskt orð
með orðum stofnenskunnar.
Yjer Islendingar ættum að
verða manna fyrstir lil að gefa
þessu máli gaum. Ef hægt er að
gera menn hjargvel að sjer í
stofnensku á jafnstuttum thna
og ráð er fyrir gert, þá væri vert
að íhuga,. hvort ekk'i ætti að
]>yrja alla enskukenslu í alþýðu-
skólum á því að géra meim
lcikna í stofnensku ög hæta svo
við eftir því sem hver hefir tifna
og tækifóeri til.
Þeim, sem vilja kynna s|er
þetta mál, vil jeg henda á þéssar
hækur, er kosta í handi 2 sh. Öd.,
en annars eru lil á Landshpka-
safninu:
C. K. Odger: Basic Iillghs(l. A
general introductians , 'íyitli
rules and graihmar Eoridon
1930.
The Basic vócahulary. A
statistical amdvsis. Loiidon
19,30.
Leonard Frank: Carl and Anna.
Translated iiito Basic Eiiglish
hy I.. W. Loaeharl I.Óiiíton
1930.
Um víða veröld.
---X--
GLÆPAMANNA- Þa8 eru ekki sjó-
TATTOVERING. ínenn einir, lein
----------láta „tattovefa"
sig, eða útflúra hörundiS íneð alls-
konar stöfiim og myndimi. Méðal
glæpamánna suðurlanda er hú.ðfjúr-
uiiin nijög algeng, ekki sisl í Suður-
Frakklandi og Spáni. Ghepainenn
þessir láta einkuni gera allskonar
kvenmaiinsmyndir á hrjósl. og- liáVn<1 -
leggi og segja sjerfræðiligar, á8 .])Öss-
ar niyndir sjéu einkar gagnlegar, til
þess að kynnast skapferli þess, Sem í
hlut á, aúk þess seih ágætt er að
þekkja niennina á niyndununi. Þeg'ar
svoiia menn eru liandleknif éru ekki
aðeins tekin fingraför lieirra og and-
litsmyndir lieldur og myndir—af
skrokknum á þeim, með öllu útflúr-
inii. Hjer er myiid af einuhi glæpa-
manninum i .sakainaniiahýlemtTi
Frakka á Gvayaiia. -r-’
. -'f,
F* A' Thiele
Bankastræti 4 o,
WLrfftTrffM er elstaogþektasta
tTjSrr verslun á Nórð-
Þar fæst ókeypis gleraugnamátun.
Hin þektu Zeiss-gler af öllum’
gerðum. Odýr, sterk og góð.glerý •
augu. Skrifið eða komið til ökkaf.
Herbertsprent
leysir hvaða prentun sem er
fljótt og vel af hendi, svo sem
Brjefsefni, Umslög, Reikninga
Faktúrur, Firmakort, Nafn
spjöld, Þakkarkort, Boðskort
Erfiljóð, Matseðla, Aðgöngu
miða, Bækur, Blöð og Tímarit
Nýletur. Nýjarvjelar
Bankastr. 3. Sími 635.