Fálkinn - 08.10.1932, Page 4

4
F A L K 1 N N
Fólkið liafði tekið sjer hvíld
frá spilununi ot< flestir höíðli
safnast saman inni í skrifslol-
unni. Eins og vant var var það
tánnltfeknirinn sem hafði mesl
örðið. Hann var mjög gfcfinn fyr-
ir að brjóta heilann um ráðgátur
tilverunnar og var oft kallaður
„heimspekingurinn“.
Við tölum úm aðalatriði og
aukaatriði, sagði hann eftir
nokkra ])ögn. Sumt köllum
við mikilsvert, annað lítilsvert.
En hvað vitum við i rauninni
u'jn það, sem við erum að tala
um? Reynum við það ekki oft,
að þáð sem við teljum mikið
ifcysist upp í ekki neitt og að það
sém við álítum hjegóma getur
átt í sjer orku til þess að breyta
stefim þróuuarinnar og ráða ör-
lögum þúsunda.
i S'umir sem á heyrðu hlóu, aðr-
iif andmæltu, en tannlæknirinn
hjelt fast við sína skoðúh.
Húsbóndinn, Lange forstjóri,
sat út af fyrir sig og horfði
drevmandi fram fyrir sig.
Hlæið þið ekki að þessu,
sagði hann eftir dálitla stund.
.Víjer er nær að halda, að tann-
lieknirinn hafi á rjettu að standa.
Þið vitið öll, að það ei" gamalla
nianna mál, að eigi beri að fvr-
iflítá hjð smáa.
Hann stóð upp og gekk . að
skáp í veggnum og kom aftur
með lítinn, fallega útskorinn
kistil, sem hann setti á borðið
fyrir framan sig.
- Lítið þið nú á! Flestir ykk-
ar halda víst, að það sem jeg
hefi geymt hjerna sje einskis-
vert rusl. Lítið þið nú á.
Hann opnaði kistilinn og sýndi
innihaldið þeim, sem safnast
höfðu sáman kringum hann.
Allir litu forviða á hann. Ryðg-
aður nagli! Ekkerf annað. Og þú
geymir þetta?
Forstjórinn brosti. .lá, ryðg-
aður nagli. Omerkilegur nagli,
lítilsvert að geyma slikt, finst
ykkur ekki? Hlægilega ómerki-
legt. Og þó hefir forsjónin einu
sinni notað þetta sem verkfæri í
liendi sinni. Naglinn hefir einu
sinni stöðvað mann á leiðinni út
. flónsku og gert að minsta kosti
tvær manneskjur hamingjusam-
ar.
Hann brosti til hinna. — Þið
cruð öll svo forvitnisleg, að jeg
held að jeg verði að segja ykk-
ur söguna.
Fyrir nokkrum árum
áttu ung hjón heima í kaupstað
úti á landi. Þau höfðu keypt sjer
lítið og skemtilegt hús, fyrir pen-
ingana, sem hún hafði erft.
Gjaldkerastaðan sem hann
gegndi var ekki sjerlega hálaun-
uð. Það var hrópandi ósamræmi
milli launanna sem hann fjekk
og ábvrgðarinnar og starfsins,
sem hann inti af hendi, en þetta
er nú ekki nýtt. Við heyrum oft
naglinn.
Saga eftir
L. JOHNSEN.
getið um gjaldkera á sultarjaun-
um, sem missjá sig á sjóðum og
enda í tugthúsinu.
Þau komust samt af, Garder
gjaldkeri og konan hans.'Auð-
vitað urðu þau að lifa mjög ó-
Urotnu lífi, haga eyðslunni eftir
efnunum og ekki leyfa sjer neitt
óhóf. Með því móti gátu þau
komist hjá að safna skuldum,
sem yrðu að borgast aftur og
gera þeim tilveruna óbærilega.
Svona lifðu þau ár eftir ár,
\ið lítil efni en þó að vissu levti
liamingjusöm.
Ast þeirra var ekki rómantisk,
ekki ln-ennandi. Rernskukunn-
ingsskapur þeirra hafði smátt
og smátt orðið að samkomulagi
um að lifa saman æfilangt. Þau
höfðu lifað saman í kyrð og
gleði. Þau trej^stu og virtu hvort
annað og gagnkvæma traustið
milli þeirra var fullkomið.
En engín gæfa varír éiTiflega
og enginn maður er svo fullkom-
inn, að hann verðskuldi skilyrð-
islaust traust. Flestir menn lifa
óstyrkleikastundir og einmitt á
slíkri stund brugðu örlögin fæti
fyrir hann.
Hann var laglegur maður og
dugandi og á verksmiðjunni sem
hann vann var farið að taka eft-
ir honum. Yfirmennirnir höfðu
loks skilið, að hann gat fleira en
að telja peninga, færa inn í bæk-
ur og borga kaup. Og það var
orðin venja, að þegar erindi
þurfti að reka, sem krafðist í-
hygni og lipurðar, var Garder
gerður út af örkinni.
Þannig atvikaðist það að hann
ferðaðist talsvert og í einni þess-
ari ferð hitti hann hana.
Það var í einuin nágranna-
kaupstaðnum. Hann hafði verið
að vinna allan daginn en komst
ekki burt fyr en daginn eftir.
í hótelinu þar sem hann gisti
var dansleikur um kvöldið. Hann
var svo lieppinn eða óheppinn að
lenda þar. Og þar sá hann liana í
fyrsta sinn Hún var ekkja, harn-
laus, falleg, ástleitin og liafði
gaman af að skemta sjer.
Þessi kona breytti örlögum
hans. Hann gleymdi öllu hennar
vegna. Konu, heimili og starfiúu.
Ekki svo að skilja, að hann for-
sómaði konuna eða heimilið.
Hann sveik hana ekki í verkinu,
en samt voru þetta svik. Önnur
kona hafði tekið hug hans fang-
inn, önnur kona átti þrár hans
og drauma. Hann var hvorki
ruddalegur né ónærgætinn. Hon-
um var ógeðfelt að yfirgefa konu
sína, sem fram að þessu hafði
verið honum alt, vinur iians og
stoð.
En samt. Nú var það önnur,
sem hann hafði allan hugann við.
Hvort konan hans tók eftir
nokkru? Jeg veit það ekki. Að
minsta kosti sagði hún ekkineitt,
Ijet manninn aldrei taka eftir að
hún findi að liann lrefði fjar-
lægst hana og að gagnkvæma
Iraustið væri liorfið.
En maðurinn varð sinátl og
smátt annar. Kyrláta og óbrotna
lifið nægði lionum ekki lengur.
Hann víldi verða ríkur. Hann
varð að græða peninga — sand
af peningum. Þegar hann væri
orðinn ríkur gæti hann komið til
hennar, sem allar þrár hans
stefndu að. Þá gæti liann beðið
hana um að skifta með sjer auð-
æfunum. Hann skildi það og
fann að fyr þýddi það ekki.
Og svo gerði hann það, sem
margir skammsýnir menn liöfðu
áður gert. Hann fór að braska.
Horfurnar voru hinar bestu
hjá honum — i fyrstunni byrjaði
hann smátt og varlega og græddi
talsvert fje. Og honum óx liug-
ur í meðlætinu. Hann rjeðist í
ný fyrirtæki, græddi og tapaði
sift ‘á livað, en nú hafði brask-
sóttin náð tökum á honum.
Hann tældi vini sína hvern eftir
annan út i braskið. Og þannig
myndaðist heill braskarahópur,
sem sí og æ rjeðist í hættulegri
og háskasamlegri fyrirtæki. Þeir
ábyrgðust hver fjTÍr annan,
skrifuðu á lánsskjöl hvers ann-
ars og braskið varð æ taumlaus-
ara. Loks vissi engin þeirra livað
liann átti eða livort hann átti
nokkuð, svo mikil var þessi
gagnkvæma ábyrgðarflækja orð-
in.
Nú var hann orðinn maður
með mönnum þessi gjaldkeri
okkar. Að minsta kosti fanst
lionum það sjálfum. Stöðu sina
við verksmiðjuna rækti hann illa
Allur hans tími og hugsun gekk
í aðrar þarfir. Hann var sífelt á
ferðalagi og nú hittust þau oft,
ekkjan og hann.
En konan hans var heima og
lifði sama óbrotna lifinu og áð-
ur. Hana grunaði að einhver ó-
gæfa mundi steðja að og fann
að maðurinn hafði fjaariægst
liana. — Gæfan hafði flúið lieim-
ilið.
Og svo kom það, sein óhjá-
kvæmilega varð að koma
hrunið. Mörg töp og stór komu
livert eftir aimað og þá hlaut
sápukúlan að springa. Og einn
morguninn vaknaði maðurinn úr
braskvímunni og skyldi að hann
var öreigi.
Meðan hann var fátækur gjald-
keri hafði hann aldrei þorað að
minnast á ást við ekkjuna. Og
síðar, þegar peningaflaumurinn
tók lionum í axlir, gerði liann
það ekki heldur, þó undarlegt
megi virðast.
Hann var orðinn maður sem
virtist ríkur og hann hitti liana
oft. Hann sóaði í hana fje og var
altaf með henni þegar hann
hafði tíma og tækifæri, en samt
var það eitthvað, sem hjelt hon-
um aftur.
Hvað var það? Einskonar
skyidurækni? Eða var vitfirring-
in sem háfði búið um sig í hon-
liín, ekki nógu sterk? Ekki svo
sterk, að hún gæti tekið af hon-
mn völdin og drepið ástina til
konunnar lians, ekki svo voldug,
að liiin gæti látið liann gleyina
skyldunni gagnvart henni, sem
hafði vei*ið vinur hans og stoð í
öll þessi ár.
En nú, þegar all var fallið i
rúst, þegar liann varð að viður-
kenna, að hann væri sigraður
niaður, íatækari en nokkru sinni
fyr, nú þegar hann varð að sjá
af öllu sínu og átti ekki -611111
sinni fyrir skuldbindingum sín-
um sínum, nú gerðist þetta, þó
undarlegt megi virðast.
Hann hafði sagt henni alt.
Þú verður að fara burt,
sagði hún. - Burt frá öllu sam-
an. Þú verður að ná þjer i eins
mikla peninga og þú getur og
fara burt. Heimurinn er stór og
þú finnur eflaust samastað sem
sómir þjer.
— Kemur þú með mjer?
spurði hann. Spumingin kom
eins og af sjálfu sjer og þegar
hún hvíslaði: „Já, ef þú vilt hafa
mig“, þá svall blóðið í æðum
hans. Þá gleymdi hann henni,
sem liafði þolað með honurn súrt
og sætt í. öll þessi ár.
Hún hafði keypt farseðlana og
annast undirbúninginn undir
ferðina. Þau ætluðu að fara með
sama skipinu en ekki saman. All
var afráðið og ákveðið. Nú var
aðeins eitt eftir: síðasta fjárút-
vegunin og svo hurfu þau úr
landi — bæði tvö.
— Það voru miklir peningar i
járnskápnum þennan dag. Pen-
ingar, sem höfðu verið sóttir til
þess að greiða með þeim viku-
laun voru þarna í þykkum búnt-
um, mest smáseðlar og svo
silfur. Stóru ávísanirnar tvær,
sem höfðu komið í dag, hafði
hann ekki fært til reiknings, eins
og liann átti að gera. Nei, hann
hafði tekið út upphæðirnar og
þær voru þarna í peningaskápn-
um líka og biðu hans.
Alt var undirbúið. Þegar nótt-
in væri fallin á og alt orðið kyrl
í bænum, ætlaði liann að taka
liifreiðina.
Lyklana hafði liann á sjer,
bæði að skrifstofunni og pen-
ingaskápiiuni. Ekkert var auð-
veldara en að komast þangað,
láta peningana i liandtöskuna
sína og aka af stað. Hann muildi
verða kominn inn i höfuðstaðinn
stundarkorni áður en hann átti
að hitta liana þar morguninn
eftir og áður en nokkurn grun-
aði mundi þau vera komin af
landi burt.
Ef hann læsti peningaskápn-
um og skrifstofuhurðinni á
venjulegan hátt mundi engan
gruna neitt fyr en talsverður
tími liði frá. Það hafði oft komið
fyrir upp á síðkastið, að hann
kom í seinna lagi á skrifstofuna
og áður en skápm'inn yrði opn-
aður og peninganna saknað væri