Fálkinn - 17.10.1936, Blaðsíða 14

14
F Á L K I N N
Ekkjufrú Elín Briem Jónsson,
Bókhlöðuslíq 7, verður 80 ára
19. þ. m.
Séra Ingvar Nikulásson frá Frú Sigriður Bjarnadóttir Aðal-
Skeggjastöðum varð sjötugur í stræti 72, Akureyri, verður 80
gær. ára á morgun.
Ólafur Þórðarson, skipst jóri,
Hafnarfirði, verður 50 ára 23.
þ. m.
Allir Danir gætu verið
miljónamæringar -
ef Spánverjar borguðu
skuldir sinar.
Fyrir rjetlum 100 árum fór Ham-
bro hirðráð, bankari i Khöfn lii
Spánar í alvarlegum erindagerðum.
Hann átti að rukka Spánverja um
16 miljard ríkisdali. Ekki mun hann
nú hafa búist við að fá skuldina
greidda heldur áttii hann að semja
um hana. En af því varð ekki, því
að um sama leyti varð bylting í
Spáni og Hambro gat ekki fært Frið-
rik 6. skipsfarm af spönsku gulli,
eins og hann hafði vonað. — Tíu
árum síðar ljet danska stjórnin gern
skýrslu um kröfur sínar á Spán, og
taldist þá til að þær næmi með
vöxtum 26 miljón dölum.
Hvernig voru þessar kröfur til
orðnar? Og var von um að fá þær
viðurkendar? Elsta upphæðin var
skaðabótakrafa fyrir spell, sem
Spánverjar liöfðu gert dönskum skip-
um fram að 1659 og höfðu Spán-
verjar viðurkent hana með samningi
1662. Næsta krafan var frá 1674, er
Danir höfðu með samningi við Spán,
Austurriki og Holland lofað að lána
þeim 16.000 manna her auk flota,
gegn því að hin rikin greiddu út-
lialdið að nokkru leyti. Reikningur-
inn fyrir þetta nam, hvað Spán
snerti 6.588.814 ríkisdölum. Árið
1846 var ógreitt af þessari skuld
6.207.304 dalir, auk vaxta og vaxta-
vaxta. Þriðja krafan var fyrir dönsk
skip og vörur, sem gerð höfðu verið
upptæk í spánskum höfnum, þegar
Spánarstjórn sagði Dönum stríð á
hendur 1808. Þessi krafa var 315.000
dalir og var viðurkend með Lundúna-
samningunum 1814. Upprunalegu
kröfurnar voru alls 6.9 miljard rikis-
dalir og Spánverjar tóku í mál að
semja um þá ,skuld. En renturnar
voru orðnar 25 miljard ríkisdalir!
Það hafði oft verið samið um
kröfurnar frá 1659 og 1672. Eitt sinn
höfðu Spánverjar lofað að greiða
jafnan 1000 dali á mánuði, en sviku
það. Þó greiddi Filippus V. tvær
afborganir árið 1701. Svo kom
spánska erfðastríðið og þar lentu
Danir í óviríahóp Spánverja. En
1740 samdist Dehn sendiherra Dana
í Madrid svo við Spánverja, að þeir
skyldu borga skuldina frá 1659 með
salti. Svo gerðist ekkert þangað til
1848, er Danir sendu Spánverjum
reikning á ný. Þeir þurftu þá á pen-
ingum að halda til ófriðarins og
sendu Brockdorff barón til kon-
BORGAIíSTYRJÖLDIN á spáni.
Nú virðist svo, sem fara muni að
líft'a að úrslitahriðinni i hinni hrylli-
legu borgarastyrjöld á Spáni. Upp-
reisnarmanna-herinn hefir nú að
kalla umkringt Mad'rid á alla vegu
og er þá og þegar búist við, að hann
geri lokaárásirnar á borgina. Hafa
uppreisnarmenn nálægt 200.000 manna
her og talið er, að stjórnin hafi á-
líka marga til varnar. Talsvert af
börnum og gamalmennum hefir ver-
ið flutt burt úr borginni og miklar
vistir voru fluttar þangað áður sain-
göngur teptust, svo að stjórnin er
líklega búin undir langa umsát. Veitli
stjórnin 20 miljón peseta til þess að
kaupa fyrir matvæli og ennfremur
hefir hún fyrirskipað skömtun á ýms-
um tegundum nauðsynjavöru. —
Myndin er úr einu úthverfi Madrid
og sýnir hermenn vera að útbýta
matvælum til almennings.
ungsins í Madrid með reikninginn i
annari hendinni en fílsorðuna i
hinni. Átti hann ekki að fara fram
á, að renturnar yrðu greiddar held-
ur aðeins höfuðstóllinn og jafnvel
ekki allur. Hann mátti ekki hafna
rieinu tilboði frá Spáni. Spánska
stjórnin tólc Brockdorff hátíðlega og
setti nefnd í málið og 1851 voru
störf þeirrar nefiular svo langt kom-
in, að hún lýsti yfir, að skuldin sptti
að teljast 46.277.89 „reales vellon“ —
eða um 4 miljón dalir. Virtist nú alt
ætla að ganga vel. Danir gerðu sig
ánægða með uppbæðina. En þá
kvað Miraflores utanríkisráðherra
uppúr um það, að skuldin væri
fyrnd og ljet slita samingunum.
Danska stjórnin kvaddi Brockdorff
þá lieim en hann bauðst til þess
að vera áfram í Spáni á eigin kostn-
að og freista frekari samninga. Árið
1852, þegar hann hafði staðið i þessu
fjögur ár urðu stjórnarskifti á Spáni.
Nýi utanríkisráðherrann bauð Brock-
dorff 30 miljón „reales", en Broclc-
dorff vildi fá 35 miljónir. En
þegar Brockdorff gætti betur að,
komst hann að því, að þessir 40
miljón „reales, sem ráðherrann
liaffti boðið, voru svokallaðir „nom-
inel reales“ og jafngiltu ekki nem i
7 miljón fullgildum „reales". Dan-
inn liafði krafist að fá upphæð, sein
í dönsku fje hefði samsvarað 6 mil-
jón krónum, en tilboðið var aðeins
1.160.000 krónur!
En Brockdorff gafst ekki upp og
hjelt áfram eitt ár enn. Þá kom aft-
ur ný stjórn á Spáni, sem tilkynti
lionum, að nú væri ekki liægt að
semja lengur, nema með samjiykki
þingsins. Þá fór Brockdorff heim.
Sama ár voru kröfurnar afhentar
manni, sem bauðst til að fá greiddar
23 miljóu „reales“ — 3.460.206 krón-
ur — gegn því að fá sjálfur 3 milj-
„reales“. En ekki gekk honum bet-
ur en Brockdorff.
Loks var það árið 1860 að Spán-
verjar sendu Dönum 1.125.000 ríkis-
dali til að kvitta með skuldina, og
jafnframt átti upphæftin að vera til
þess að leysa spönsk skip undan
Eyrarsundstollinum. Krafa Dana var
það ár orðin 40.000.000.000 dalir —
en þeir fengu eina miljón. — —
Segjum nú að Spánverjum snerisl
liugur og þeir ákvæðu að borga
skuldina upp í topp með vöxtum og
vaxtavöxtum. Hún væri núna orðin
ein biljón 228 miljard krónur —
1.228.000.000.000. Hugsum okluir svo,
að Danir bygðu brúna yfir Stóra-
belti, bílvegi um alt landið, greiddi
ríkisskuldirnar að fullu og skiftu
afganginum jafnt milli allra lands-
búa. Þá kæmi 330.000 þúsund krón-
ur á hvert mansbarn eða meira en
liálfönnur miljón á livert fimm
manna heimili. Ef fjenu væri skift
jafnt nrílli allra hjóna í Danmörku
kæmu 2 miljón krónur á liver hjón.
Og ef greiða ætti skuldina með
núverandi tekjum Spánar, jiá yrði
greiðslunni ekki lokið fyr en árið
2384. Og ef Spáríverjar ætti fram-
vegis að greiða vexti af uþphæðinni,
j)á yrðu þeir að greiða 50 miljarda
í viðbót fyrsta árið, en það er 18
sinnum meira en ríkistekjurnar!