Fálkinn - 08.05.1937, Blaðsíða 4

4
F Á L K I N N
pJL.:. .."■ ■ H -=31 3BSgSBI i;., -- —
1 FIMTÍU SMÁLESTIR AF DEMÖNTUM

líve mikið er til í heiminum
af slípuðum demöntum. Svarið
cr li.jer að ofan. Ef maður lnigs-
aði sjer, að hægt væri að safna
á einn stað öllum þeim demönt-
um, sem geymdir eru hjá ind-
versku furstunum, lijá skart-
gripasölunum og i eigu ein-
stakra manna og á hálsi og
höndum ríku kvennanna mundi
þetta safn verða um 50 smá-
lestir á þyngd. Ef liægt væri að
gera úr því einn samfeldan
slein, mundi hann 15 feta hár,
tíu fet á ljengd og tíu á breidd.
Eða ef maður hugsaði sjer
hring, með tilsvarandi demanti,
j)á mundi steinninn verða 14
fet þvermál og tíu feta hár, og
gilda 250 miljón karat. Og ef
einliver vildi eignast þann
stein, mundi hann verða að
horga 30 miljard krónur fvrir
liann.
Það er Jolin D. Smith, for-
maður Demantaklúbbsins i
Amsterdam, sem liefir tilfært
|)essar tölur, en Amsterdam er
miðstöð allrar demantaverslun-
ar í heiminum. Jafnframt því
að liann gaf þessar upplýsingar,
mótmælti hann eindregið þeim
orðrómi, sem fram hefir komið,
um að í ráði væri að flytja de-
mantaslípunina og demanta-
verslunina til þýska bæjarins
Hanau, því að vinnulaun og
framleiðsukostnaður yrði ódýr-
ari ])ar en i Amsterdam. Nei,
Ilollendingar mundu halda
])essari iðngrein áfram, úr þvi
að þeir hjeldu henni þegar þeir
mistu demantanýlendurnar sín-
ar í Búastriðinu um aldamót-
in. — —
Þó undarlegt megi virðast er
ekki annað en hreint kolaefni í
demöntunum. Kolin sem við
brennum og demantarnir dýru
eru ])ví úr nákvæmlega sama
efni. En vísindamennirnir liafa
ckki ennþá komist að endan-
legri niðurstöðu um, hvernig á
])ví stendur, að sumt kolaefni
lrefir getað orðið að demöntum
og myndað hina fögru, glæru
krystalla, þó að flestir telji, að
þetta hafi orðið á þann hátt, að
kolaefnið hafi hitnað ákaflega
og við mikinn þrýsting í sam-
bandi við jarðelda, en kólnað
svo ákaflega liægt og á löngum
tíma á eftir. Þessvegna eru de-
mantarnir svo sjaldgæfir, að
]>essi skilyrði eru svo sjaldan
fyrir hendi. Mönnum liefir lek-
ist að húa til demanta á efna-
rannsóknastofum með líkri að-
ferð, en þeir hafa jafnan verið
örsmáir.
„Hringurinn“, sem hefir alla
demantaverslun heimsins í hendi
sjer gætir þess að láta ekki
nema ákveðinn karatafjölda
koma á markaðinn á ári, til
þess að offylla ekki markaðinn
og halda verðinu uppi. En fram
leiðslan í námunum er að jafn-
aði miklu meiri en eftirspurn-
in, svo að liringurinn hefir að
jafnaði fyrirliggjandi afar mik-
io af óslípuðum demöntum.
Nema þessar birgðir, að því er
sagt er, alt að helmingi slip-
aðra demanta og ættu þvi að
vera um 25 smálestir samtals.
„Hringurinn“ þarf því að hafa
allmikið fje handbært til þess
til þess að geta legið með þessa
gimsteinafúlgu ár frá ári, og
vextina af þeim peningum borga
þeir sem kaupa demantana. En
hringnum verður vel til fjár, þvi
að demantar eru vara, sem pen-
ingastofnanirnar eru fúsar til
að lána úl á.---------
Mestu demantanámur heims-
ins eru í Brasilíu og Suður-Af-
ríku, og þar lifir um hálf miljón
manna á því að leita að demönt
um. Við þessa tölu bætast 25.000
slíparar i Amsterdam og 10.000
kaupmenn, sem versla með ó-
slipaða demanta.
Vegna þess að demanturinn
er harðastur af öllum steinum,
sem kunnugt er um, verður að
nola demantinn sjálfan til að
vinna liann. Það er vitanlega
jafn seinlegt verk og að tálga
spítu með spítu. Demanthorar
eru notaðir til þess að ná ó-
jöfnunum af steinunum og dem-
antadust er notað til að slípa
fletina á steinana. Það kvað
vera afar mikið vandaverk, að
hluta demant í sundur, en þó er
])að hægt.
Til þess að demantarnir glitri
sem hest eru venjulega slípaðir
á þá 48 fletir, svo að þeir geti
tekið á móti og brotið geisla
úr sem flestum áttum. Þegar
demantur liefir fengið 48 fleti,
er hann kallaður l'ullslípaður,
en fyr ekki. En á sumum stóru
demöntunum eru ennþá fleiri
fletir. Það er ekki aðeins þyngd
steinsins, sem gefur lionum gildi
lieldur líka geislabrotin, eða
„eldurinn“ í honum, sem kall-
að er. Þegar fullkominn dem-
antur hefir verið um tíma í sól-
skini, heldur áfram að lj^sa af
honum eftir að hann er kominn
inn í dimt herbergi, og stundum
eru það mismunandi litir, sen)
fletirnir kasta frá sjer.
Síðan sögur liófust hafa dem-
antarnir þótt eftirsóknarverðir
meðal allra menningarþjóða.
Það er getið um þá í sögum ár-
ið 16 f. Kr. en nær fjögur hundr-
uð árum f. Kr. munu Grikkir
liafa kynst þeim fyrst austur i
Indlandi. Árið 1645 segir land-
könnuðurinn Travernier frá því,
að um 60.000 manns vinni að
demantsgreftri í Ivollarhjeraði í
Indlandi og um 1740 var dem-
antavinsla orðin álitleg atvinnu-
grein í Brasiliu.
Nú á dögum koma fallegustu
og' stærslu demantarnir frá Suð-
ur-Afríku. Þar fundust demant-
ar fyrst árið 1867 og streymdu
])á þangað æfintýramenn úr
öllum áttum lil þess að freista
gæfunnar. Demantahjeruðin fyll
usl af fólki á skömmuin tíma
og um sama leyti fundust gull-
námurnar i Transvaal og þar
reis upp Johannesburg', höfuð-
borg ríkisins. Þessi borg lielir
nú um 290.000 íbúa, en þar sem
hún stendur voru grænar grund-
ir en engin mannvirki fvrir að-
eins 50 árum.-----
Demantarnir eru að jafnaði
alveg litlausir eða þá með gul-
um eða brúnum blæ, en einstöku
sinnum með grænum eða bláum
blæ. Einnig er til sambreysk-
ingur með svörtum demants-
skornum; er steinn þessi kall-
aður carbonados og er notaður
í jarðbora, þar sem bora þarf
hörð grjótlög, en aldrei til skart-
gripa. Þessi carbonados-steinn
er þó i háu verði, því eflir-
spurnin er mikil og fer vaxandi.
Smáir deihantar, sem ekki verða
notaðir í skartgripi eru ýmist
nolaðir til þess að slipa með
eða þeir eru notaðir í áhölo
ýms, t. d. til þess að skera gler
með og þessháttar. Démantarn
ir leysast ekki upp þó að þeir
sjeu settir í allskonar sýrur, en
í súrefni brenna þeir við 700
til 800 stiga hita.
Eins og áður er sagt eru elstu
demantanámur í heimi í Ind-
landi og þaðan eru komnir ýms-
ir frægustu demantar heimsins,
sem gengið hafa mann frá
manni undir sjerstökum nöfn-
um, í aldaraðir. Þaðan er t. d.
Orloff-demanturinn, sem vegur
194,7 karat. Um hann geiigur sú
saga, að hann hafi verið auga í
indversku goðalíkneski en ver-
ið stolið þaðan og því eigi ó-
lieill að fylgja honum. Katrin
II. Rússadrotning fjekk demant
þennan að gjöf og var liann tal-
inn dýrmætasti gripurinn i kjör-
grij)asafni rússnesku keisara-
ættarinnar. Enda hefir ógæfa
fylgt þeirr ætt jafnan, alt til
þess að hinn síðasli Rússakeis-
ari var drepinn ásamt fjöl-
skyldu sinni fyrir nálega tutt-
ugu árum. Orloff-demanturinn
var lengi vei stærstur allra dem-
anta. En árið 1905 fanst Culliv-
an- demanturinn suður í Trans-
vaak Hann vóg 3024 karat ó-
slípaður og stjórnin i Transvaal
ERU ALLS TIL I HEIMIN-
UMí AUK ÞESS, SEM TIL
ER ÓSLÍPAÐ. ÞESSIR SLÍP-
UÐU DEMANTAR ERU
ALLS 300 MILJARD KRÓNA
YIRÐI. —
UJ
gaf Játvarði sjöunda Bretakon-
imgi hann. Hann ljel skifla
steininum í niu steina stóra
auk margra smærri og sá slærsti
af steinunum er stærri en nokk-
ur annar demantur, sem meim
þekkja. Þessi steinn hefir aldrei
verið boðinn til sölu en mundi
kosta miljónir króna ef hann
væri falur, ekki aðeins vegna
þvngdarinnar heldur vegna þess
live hann er óvenjulega hreinn
og skær.
Verð demanlanna er ekki ein-
göngu komið undir þyngdinni,
heldur lika litnum og skærleik-
anum. Bláhvítir demanlar eru
dýrastir allra, enda eru þeir
sjaldgæfastir. Einn þeirra er
Hope-demanturinn. Han er tal-
inn fegurstur allra demanta í
heimi, en almælt er, að óheill
fylgi honum. í saxneska gim-
steinasafniu er lil grænn dem-
antur, sem er talinn ákaflega
verðmætur. Floréntína-steinn-
inn, sem er i austurríska krúnu-
gimsteinasafninu, er bleikgulur,
og þykir sá litur afar verðmæt-
ur. En mógulir og brúndrop-
óttir demantar eru verðminstir.
Jafnvel þó að demantar sjeu
fallegir getur það felt þá mjög
i verði, ef þeir eru með litt
gagnsæjum blettum, sem draga
úr Ijósbrotinu.
Indversku furslarnir eiga
bróðurpartinn af þeim gimstein-
um, sem fundist hafa í Indlandi.
enda höfðu þeir safnað þeim
öldum saman áður en Evrój)u-
menn vissu hvað demantur var
Ef þau kvnstur gimsteina, sem
þar eru geymd væru boðin fram
til sölu, mundi demantaverðið
eflaust stórfalla og hollenski
hringurinn ekki geta við neill
ráðið. En indversku furstarnir
vilja ekki selja. Þeir liggja í
bókstaflégri merkingu eins og
ormar á gulli“ — auðæfi þeirra
eru gull og gimsteinar, sem
enginn er fær um að meta til
peninga. Mest af þeim gim-
steinum, sem sjá má í búðum
skartgripasalanna er frá Suður
Afríku, og Brasilíu. Árið 1728
fundust fyrstu demantnámurn-
í Brasiliu, í Minas Geraes og
þar eru enn unnir demantar úr
jörðu og ennfremur í Bahia.
Og árið 18(i7 fundust fyrstu
demantarnir i Suðui-Afríku cs;
þar eru víða demantsnámur og
eru Iiinar frægustu þeirra þess-
ar: Premier-náman í Transvaal,
Kimberley-, De Beers-, Bulfon-
lain-, Dutoitspan- og Vessel-
town-námurnar við Kimberley