Fálkinn - 03.02.1939, Blaðsíða 4

4
F A L K I N N
Svertingjaríki með sjálfstjórn.
Heitan foriniðdag þramma jeg
gegn um göturnar i Monrovíu,
liöfuiðstað Líberíu til forseta-
hallarinnar, sem er mjög snotur.
bað er hvít bygging, er fellur vel
inn í umhverfið. Fyrir framan
bana spígspora bermenn í svert-
ingjastökkum með rauða feza á
höfðinu eins og annarsstaðar í
Vesturafríku. Þeir eru varðmenn
og hinir hermannlegustu. Svert-
ingjarnir eru ágætir bermenn og
liafa vissa lineigð til striðni.
í varðstofunni á neðri hæð, þar
sem byssum er raðað í hólf,
stendur svartur liðsforingi, stíf-
ur, en mjög kurteis.
Forsetinn tekur á móti mjer
eftir nokkra bið. Símhringing —
innanhússimi er þarna, þó að um
enga verulega símalagningu i
Monrovíu sje að ræða. —
Mjer er vísað upp stigann og
beint inn á vinnustofu forsetans.
Svarti stjórnmálamaðurinn er
gáfulegur ásýndum og vekur
traust. Hann talar við mig lengi
um þær kynkvíslir i landinu, sem
vekja áhuga minn frá þjóðfræði-
legu sjónarmiði, og það er greini-
legt að hann fylgist með á því
sviði. „Okkur er altaf ánægja að
lieimsókn vísindamanna. Við vit-
um að starf þeirra hefur þýðingu
fyrir landið“, segir liann.
Jeg segi honum að við heima
fyrir vitum sáralítið um Líberíu
og ástandið þar, og að það sje
mjög ólíkt því, sem jeg bafi gert
mjer hugmyndir um. Jeg liafði
ekki skemtilega sögu að segja
um landið, eftir að jeg liafði ver-
ið þar á hraðri ferð fyrir nokkr-
um árum, því að um það leyti
hafði Jijóðabandalagið fengið vit
neskju um þrælasölu í landinu,
sem sjálfur forsetinn, King, átti
að hafa verið riðinn við. Hann
varð að segja af sjer og það átti
að stefna honum fyrir dóm, en
þá kom það í ljós, að ekki var
hægt að kæra forsetann fyrir
annað en stjórnarathafnir, og
King dró sig í lilje og lifði upp
frá því kyrlátu einkalífi. Orð-
rómurinn um þrælasölu hefir
alveg legið niðri síðan núverandi
forseti, Barclay, kom til valda.
Þrælar, sem ekki vilja vera
frjálsir.
Það var ekki að öllu leyti svo
þægilegt að setjast í sæti Kings,
en svo virðist sem Barclav hafi
verið rjetti maðurinn.
Til þess að vera sanngjörn
gagnvart svertingjalýðveldinu
verðum við að muna það, að
þrældóminn — að minsta kosti
í þeirri mildu mynd sem afrík-
anski húsþrældómurinn kemur
fram í — og þrælasöluna í einni
eða annari mynd virðist ómögu-
legt að uppræta og það jafnvel
ekki í umráðasvæðum Evrópu-
þjóða. Þrælasalan í Abessiniu fór
fram að nokkru leyti um italska
nýlendu. Og þó að ekki sje liægt
að uppræta þetta í Liberiu, er
ekkert undrunarefni, þar sem
vissir hlutir landsins lúta ekki
einu sinni rikisstjórninni. Forset-
inn getur sagt álveg sama og
landstjórarnir i nýlendum Ev-
rópumanna. Við vitum ekki neitt
um þrælasölu, og hún er bönnuð
með lögum. En þegar þrælarnir
vilja ekki vera frjálsir heldur
kjósa að lifa ófram sem þrælar
— og svona er það víða í Afr-
íku — ja, bvað á þá að gera?
Forsetinn sagði nú ekki þetta
að visu — sumt eru mínir eigin
þankar. Hann benti einungis á
það, að engar kærur lægju fyrir,
um þrælasölu, bvorki frá trú-
boðum nje öðrum. Hann fekk
mjög fallega bók um Svíþjóð og
ýmislegt annað til minnis um
komu mina. Hann virtist verða
mjög ánægður vfir þessu, og
hann ljet í Ijós þá ósk við mig,
að kynning mín af landinu yrði
lil þess að auka mjer álit á því,
og trú á það, að landið gæti
staðið á eigin fótum.
Erlendir blaðamenn blendnir
gestir.
Stjórnarherrar Líberíu bafa
enga ástæðu til að gleðjast yfir
beimsóknum sumra blaðamanna
og rithöfunda, sem þeir fá við
og við. Þegar þeir koma heim
skrifa þeir blaðagreinar og bæk-
ur, sem gera ekki landinu neinn
greiða. Bitböfundana skortir oft
nægilega þekkingu lil að geta
dregið upp rjetta mynd af því.
Það má ekki mæla landið á sama
kvarða og gömul menningar-
lönd. Sá sem ætlar að lýsa Lí-
beríu, þarf að þekkja Vestur-
Afríku all ítarlega, ennfremur
og lítil og fátæk lýðveldi bingað
og þangað um heiminn. Stjórn
Liberíu hefir gert það scm hún
hefir getað fyrir forvitna, hvíta
ferðalanga. Oft liefir það verið
launað með vanþakklæti. Tveir
enskir blaðamenn voru nýlega
á ferð í landinu, fengu góðar
viðtökur, áttu viðræður við alla
málsmetandi menn, hvíta og
svarta, í liöfuðstaðnum, og ferð-
uðust síðan inn í landið með at-
beina stjórnarinnar.
Þegar þeir komu heim skrif-
uðu þeir bók, sem var alt ann-
að en vinsamleg, og þar sem
þeir stungu upp á því að gefa
einu stórveldi álfunnar Liberíu.
— Reiknað í dollurum —
borgað í pundum....
Líbería er fátækt land, ekki af
þvi það skorti náttúruauðæfi
lieldur af hinu að stjórn lands-
ins liefir ekki haft ráð á því að
færa þau sjer í nyt. Ræktunar-
möguléikar eru hinir ákjósanleg-
ustu, og fullvíst er að landið er
auðugt að máhnum, einkum
járni.
Þó svo að Líbería hefði verið
ber og blásin éyðimörk í staðinn
fyrir að liún er land vaxið mikl-
um skógum, mundu önnur riki
hafa rent til lieniiar liýru auga.
Lýðveklið hefir enskar og fransk-
ar nýlendur að nágrönnum og
þessi tvö stórveldi liafa verið að
klípa af þvi, en það orðið að
gera sjer það að góðu. Sjálf-
sagt liefðu þau viljað hremma
hana eins og hún leggur sig, en
livorugt ríkið hefir getað unt
hinu bitans. Þýskaland hefir oft
gengið þarna á milli og nú liefir
Pólland, sem vill fá nýlendur —
aflað sjer fríðinda í Líberíu.
Miklar líkur eru fyrir því að
Líbería, þrátt fyrir allar árásir,
sem beint er gegn lienni, haldi
áfram að verða sjálfstætt riki
vegna metings milli stórveld-
anna. —
Er Libería þá fær um að
bjarga sjer?
Margir ritböfundar, sem um
Líberíu hafa skrifað telja það
ómögulegt. En þegar maður er
kominn þangað suður verður
maður annarar skoðunar. Lýð-
veldið var stofnað af þrælum,
sem gefið liafði verið frelsi, og
eftir harða bardaga við innfædda
menn tókst þeim að setjast að
á nesinu, þar sem höfuðstaður-
inn liggur. Eignir áttu þeir eng-
ar. Og þó að nokkrir efnaðir
svertingjar hafi flutt þangað
seinna, þá liefir jafnan verið
tómahljóð í ríkiskassanum. Ein-
kunnarorð landsmanna hafa ver-
ið: „Ástin til frelsisins flutti okk-
ur hingað.“ En illmálgar tungur
bæta við: „peningaleysið heldur
ykkur kyrrum.“
Það finnast nú samt sem áður
aðrar ástæður fyrir því að í-
búarnir eru kyrrir. En pcningar,
bókstaflega talað, eru engir til.
1 Líberíu er annars miðað við
dollara, en borgað með enskum
pundum, sem eru þeir einu í
umferð, jiegar undan eru skildar
nokkrar innlendar eirmyntir. —
Það er ekki altaf svo auðvelt að
skifta á dollurum, pundum og
skildingum, þegar maður á að
borga eittbvað. Samt sem áður
miðast Líberiudollarinn við pund
ið. Reikningarnir eru skrifaðir
í dollurum, en borgað með
pundum.
Þó þetta sje einkennilegt fyr-
irkomulag, þá liefir það sína
kosti. Hjerna á árunum var lil
pappírsmynt, en slíka peninga
er auðvelt að prenta, og pressan
var í fullum gangi.
Afleiðingin varð eins og víða
annars staðar, að pappírspening-
arnir mistu alt gildi. En svo tókst
smátt og smátt að draga þá út.
Libería liefir aldrei haft góða
fjármálamenn. Það er veikleiki,
sem landið befir liðið mikið fyr-
ir. Þeir sem að völdum hafa
setið hafa yfir höfuð verið greind
ir menn, en þeir hafa ekki hafl
snefil af fjármálaviti.
Það er líka víst, að til að byrja
með reiddu þeir sig um of á ut-
anaðkomandi hjálp, einkum þó
frá Bandaríkjunum, enda komu
þaðan stórar fjárupphæðir til
Svertingjalýðveldið Líbería, sem lengi hefur verið talið
á barmi gjaldþrots kemst af enn sem kcmið er.
En eru nokkrar líkur fyrir því að það geti haldið sjálf-
stæði sínu? Sænskur blaðamaður og þjóðfræðingur svar-
ar því í eftirfarandi grein. —