Fálkinn - 08.03.1940, Blaðsíða 4

4
F Á L K I N N
Jeg var einti sinni spurður að
þvi af ungri enskri frú í Nigeria
— einni af þeim fáu, sem þora
að fylgja manni sínum til mann-
ætulandsins, livort jeg hjeldi, að
menningin yrði negrnnum til
góðs. Jeg svaraði því, að sam-
kvæmt revnslu minni væri það
ekki og mjer til mikillar undr-
unar var hún á sama máli og
jeg. Maðurinn hennar var starfs-
maður lijá ensku stjórninni og
hafði þann vanda með höndum,
að milda hina viltu siði inn-
fæddra manna útrýma mannóti,
mannblótum og öðru af því tag-
inu.
„Nei,“ hjelt hún áfram, „villi-
mennirnir þola ekki nútíma-
menninguna. íhúarnir hjer í
þessum landsliluta voru miklu
betri áður, þrátt fvrir alt mann-
át, sem þeir voru kendir við.“
„Já,“ sagði maðurinn liennar,
„það má eiginlega segja, að þeir
hafa verið heiðarlegar mannætnr,
áreiðanlegt fólk á sinn liátl
jeg vissi altaf hvar jeg hafði
þá. Nú eru þeir falskir augna-
þjónar eða það á a. m. k. við
um alt of marga þeirra. Og þeir
hafa ekkert mannast við það,
þó að þeir hafi orðið að hætta
við hátíðir sínar, sem í okkar
augum voru liinar viðbjóðsleg-
ustu. í staðinn hafa þeir lært alls-
konar lesti - eins og að ljúga og
stela. Það er aldrei liægt að reiða
sig á þá. Og ekki eru þeir heldur
hamingjusamir. Menningin hefir
fært þeim lúngað ýmislegt, sem
þeir vilja eignast, en þeir hafa
engin ráð á þvi. Og mest er það
af þvi taginu, sem þeir þurfa
ekki með. Eins og t. d. föt. Við
tökum ekkert eftir því, hvort
þeir ganga klæddir eða naktir.
Hingað til hafa allir ógiftir geng-
ið naktir. Hinir giftu hafa látið
sjer nægja mittisskýlu. Hað er
að segja — þeir liafa engin út-
gjöld haft hvað snertir föt og
lireinlætismeðöi innfæddir
menn eru altaf skítugir, þó að
þeir gangi i fötum. Ungu stúlk-
urnar blygðast sín ekki neitt við
að vera í Evubúningnum einum
— þær eru sjer þess óafvitandi,
— það er þeirra siður.
Nú eru klæddir negrar farnir
að koma lúngað. Og þeir koma
því inn lijeá nöktum ættsvstkin-
um, að þau verði að fá sjer ein-
hverjar spjarir, og svo kemst það
„i móð“ hjá þeim að hengja ein-
hverja leppa utan á sig. Þeir
komast i skuldir fyrir þetta og
stúlkurnar láta hvern ferðalang
hafa sig til hvers sem er fyrir
nokkra metra af taui.
'rrúboðar liafa sjálfsagt aðra
skoðun, en mjer finst það lang
eðlilegast að sjá negrana nakta.
Og það er áreiðanlega þeim sjálf-
nm eðlilegast, meðan þeir i-
mynda sjer ekki annað sjálfir.
Nú eru þeir farnir að verða
sólgnir i hinn og annan hjegóma,
sem jieim finst þeir ekki geti án
verið. Þeir kaupa ljelegt brenni-
vín dýrum dómum, í staðinn
fvrir að drekka hið óáfenga og
heilsusamlega pálma-vin. Já,
svona er það með eitt og annað.
Hvernig stendur á því, að villi-
menn tileinka sjer altaf fyrst
verstu hliðar menningarinnar,
sem ávalt er miklu verra að
uppræta hjó þeim en þeirra
gömln ösiði ?
Frumstæður — heiðarlegur.
Þessar ihuganir Englendings-
ins og konu lians, vakna hjá
hverjum þeim, sem dvalið hefir
lengri tíma með frumstæðri þjóð.
Hinir innfæddu þola ekki að
komast i of náin kynni við menn
inguna. Það er sama sagan livar
sem er i lieiminum. Hvað mig
snertir persónulega, þá hef jeg
altaf reynt að umgangast sem
hreinræktaðasta villimenn og
það ekki aðeins vegna þess, að
þeir eru lieppilegra rannsóknar-
efni fyrir þjóðfræðing, heldur
líka fyrir það, að það er betra að
umgangast þá. Þegar komið er
dálítið inn í land Vestur-Evrópu,
tii hinna frumstæðu negra, er
aldrei stolið af manni En þcgar
konúð var i þau hjeruð, þar sem
negrarnir umgangasl mikið hvíta
menn, er betra að gæta að sjer.
Tösku dómarans var stolið.
í Liberiu hefir menningin ekki
náð verulegum tökum -— og
þessvegna er það, að negrarnir
þar ern lieiðarlegri en í Evrópu-
nýlendunum. I nágrannalandinu
Sierra Leone, sem Englendingar
þó stjórna, er lalið slæmt að
vera vegna þjófnaðar íbúanna.
Það er smáþorp eill við járn-
brautina í miðri nýlendnnni, þar
sem ferðamenn verða að gista
meðan lestin, sem er harla treg í
gangi, hvilir sig yfir nóttina.
Þegar jeg kom þarna voru allii:
farþegarnir varaðir mjög alvar-
lega við þjófnaði liinna innfæddu
manna, og byggingin, þar sem
við gistum var umlukt járngrind-
um og tillukt miklu meira en
þægilegt er i svo heitu loftslagi,
sem þarna er. Og þó var ein-
hverju stoúð á hverri nóttu. Þeg-
ar þetta þótti ganga fram úr
hófi, var sendur þangað rann-
sóknardómari. En livað skeði ?
Fyrstu nóttina, sem dómarinn
dvaldist þar var töskunni hans
stolið með skjölum og pappír-
um! Það er orðið langt síðan jcg
var þar annars losnaði jeg
við ágengni þjófanna — en það
hvað vera svona enn i dag, eftir
þvi, sem jcg hef lieyrt.
Auðvitað fer svo, að menning-
in keniur ringulreið á öll hug-
tök innfæddra manna. Siðir
þeira og skoðanir liggja okkur
fjarri, og þeim er það ljóst, að
hvítir menn taka ekkert tillit til
þeirra. En það er alt annað en
auðvelt fyrir negrana, að til-
einka sjer lífskoðanir hvítra
manna, og ef þeir geta Jiað ekki,
þá hafa þeir ekki við neitt að
styðjast. Alt rennur út í sandinn.
Og siðferðileg hugtök þeirra
lenda í fullkominni upplausn.
Það er áhugainál Evrópu-
manna eins og gefur að skilja,
að örfa vinnulöngun negranna
og framleiðslugetu. Með öllum
hugsanlegum aðferðum eru þeir
brýndir áfram. En hvitu menn-
irnir græða, fá ódýran vinnu-
kraft og aukna verslun.
Negrar vilja fá góðar vörur.
Margir liafa heyrt getið um
verksnúðjur, upprunalega mjög
ófullkomnar, sem hvítir menn
settu upp á Suðurliafseyjum og
i Afriku, þar sem unnar eru
mjög ljelegar vörur tau, gler-
perlur, munnhörpur og ónýtir
hnífar og seldar Malöjunum
og negrunum fyrir verðmiklar
vörur þeirra eins og eir og fíla-
bein. Verksmiðjurnar eflast smátt
og smátt. Verkfæri eru búin til,
NEGRARNIR
OG MENNINGIN
Höfundur þessarar greinar er sænskur
fræðimaður, sem lengi hefir dvalið í
Vestur-Afriku.
dýrari tau, og seinna samsettir
hlutir eins og saumavjelar —
auðvitað eftir að villimennirnir
fóru að skýla nekt sinni spila-
dósir og nú upp á siðkastið
grammófóna og reiðhjól og jafn-
vel bila.
Þegar svo er komið, liafa negr-
arnir, ef við tölum nú um þá
eina, komist það langt, að þeir
gera nokkrar kröfur hvað vörur
snertir, og láta ekki bjóða sjer
Iivað sem er.
Þeir liafa lært að nota pening-
ana og eru farnir að skilja það,
að það borgar sig betur, að kaupa
góðar vörur, þó dýrar sjeu, en
ljelegar. Þetta liefir komið greini
lega i ljós í Vestur-Afríku, þar
sem, eins og l. d. í Liberíu, þýðir
ekki að bjóða sama vöruúrkast
og fyrir 10 árum. Þetla eru auð-
vitað framfarir, og ætti að auka
áhuga fyrir vöruvöndun. Það
selst enn að vísu mikið af jap-
önskum vörum með ótrúlega
lágu verði.
Góðu vörurnar vinna stöðugl
á, þó að liægt fari. Lífskröfur
negrans hækka sí og æ, þó að
langt standi þær að baki lífs-
kröfum hvítra manna.
í augum negrans er hvíti mað-
urinn mjög heimtufrekur herra,
sem hlýtur að liafa ósköpin öll
af peningum, eftir þvi hvernig
hann lifir. Hann borðar góðan
mat og leyfir sjer allskonar
„lúxus“ baðberbergi, lirein,
heil föt, loftgóðar, þægilegar i-
búðir o. s. frv.
Maður hefur ástæðu til að
óska þess, að negrarnir mættu,
eflir því, sem mögulegt er, fylgja
dæmi hvítra manna jeg á við
þá negra, sem búa í menningar-
eða hálfmenningarhverfum og
ekki við „jungle“-frumskógabú-
ana, sem í raun og veru hafa al-