Fálkinn - 08.03.1940, Síða 5

F Á L K 1 N N
o
nient tiltölulega betri og þægi-
legri bústaSi.
Pípuhattur við baðföt.
Negrarnir í bæjunum og stærri
þorpununi lifa í ógeðslegum
liverfum, en „villimennirnir“
hafa oft liina þægilegustu bú-
staði. Jafnvel á þessu sviði hefir
menningin gert sitt ógagn. Það
kostar sem sagt ekki neilt, að
bvgja leirhús með pálmblaðaþök-
uin úti á landinu, en í bæjunum
verður að kaupa byggingarefnið
og borga vinnulaun og verður að
láta sjer nægja að byggja á allra
ófullkomnasta hált. Yfirvöldin í
stórbæjunum í ensku og frönsku
nýlendunum hafa livað eftir ann-
að orðið að skerast í leikinn og
láta rífa niður lieil hverfi og
byggja önnur i staðinn, en negr-
arnir eru tregir á að búa í þeim,
flytja burt og býggja sjer ein-
liver hreysi utan við bæinn.
Þarna er stórt vandamál á ferð-
inni. Frumskóganegrinn týnir
ekki aðeins þeirri menningu, sem
liann liefir erft af feðrum sínum,
er hann flvtur í bæinn, heldur
inissir hann líka heimiliskendina
og verður hreint hóþmenni, eins
og íbúar aumustu fálækrahverfa
heimsborganna.
En negrinn sjálfur heldur sig
vera „civiliseraðann.“ Og þess-
vegna vill hann klæðast fötum
og liafa eitlhvað á höfðinu, því
það sjer hann alla livíta menn
gera, en þeim reynir hann að
líkjast sem mest, einkum í ytri
háttum, og í löstum og ósiðum.
Fyrir bragðið verður hánn oft
mjög hlægilegur, vegna þess að
samræmið milli flíkanna utan á
honum verður ekki altaf sem
best, og alt Evrópusniðið vantar.
Hann getur því verið i baðfötum
og haft háan pípuhatt á höfðinu
í senn. Hann á það til að vera i
heiyakjól utan yfir skiðapeysu,
ápvþess þó að vera í nokkrum
buxum. Kvenkápa og náttföt
heyra og iðulega saman — og
það er ekkert við þetta að at-
huga, finst negranum. Hinn fá-
menni mentamannahópur meðal
negranna hefir að sjálfsögðu
betri smekk en hjer hefir verið
lýst, en þeir eru aðeins til í Li-
beriu. Þessir menn ldæðast dökk-
um ullartaufötum, sem eru ó-
holl og auk þess óásjáleg —
manni hálf gremst, að horfa á
þessa kófsveittu drýldnu herra,
sem með klæðal)urði sínum vilja
sýna það, að land þeirra sje eng-
in nýlenda, heldur búi þar menn,
er klæði sig að Evrópu liætti,
enda þótt loftslagið sje alt annað
en í E'vrópu. Negri i hreinum,
hvítum fötum, tekur sig vel úl,
alveg eins og innfædd falleg
kona livitklædd í hálfsokkum
svörtu fötin eru alt of sorgleg
fyrir liana.
Fvrir kynni negranna af Ev-
rópumenningunni minkar gamli
handiðnaðurinn sí og æ. Ilin ríka
tistgáfa, sem fram kom lijá negr-
unum í Vestur-Afríku í allskon-
HEPPINN NEGRI.
bessi svarti náungi var skipverji
á skipinu „Vestris", sem fórst eigi
atls fyrir löngu. Við það tækifæri
vann liann afreksverk, seni lengi
mun í minnum haft og varðveita
nafn hans, Lionel Licirisli, frá
gleymsku. Hann steig niður í síð-
asta björgunarbátinn, sem fór frá
skipinn, og þaðan steypti hann sjer
útbyrðis, bjargaði á sundi eigi færri
en 18 — átján — farþegum, sem
börðust við dauðann i bylgjunum.
Meðal þeirra, sem hann bjargaði,
var forríkur kaffiekrueigandi frá
Suður-Ameriku. Hann varð feginn
lifinu og gaf negranum 50.000 doll-
ara i björgunarlaun.
ar myndlist, sem nú er mjög
mikils metin, hverfur ár frá ári.
Hin gamla list er að deyja út.
Vefnaður, leðurvinna og smíði
þekkist enn að vísu en hve
lengi? I bæjunum eru aðeins
búnar til ljelegar eftirlíkingar
hailda ferðamönnum. Án efa geta
negrarnir, áður en þeir missa
handlægni sína, lært handiðnir
Evrópumanna, en alt að einu fer
margt merkilegt forgörðum, ef
negrarnir týna hinum aldagömlu
handiðnum sínum.
Hin nýja menning þarf að byggj-
ast á hinni gömlu.
Hvaða andleg menningarverð-
mæti eru það þá, sem negrinn
eignast fyrir kynni sín af Ev-
rópumönnum? Ekki verður út-
koman þar betri en á efnahags-
lega sviðinu. Allmargir þeirra
læra að lesa og skrifa. En þá má
ekki gleyma því í slíku sam-
bandi, að þessi frumfræðsluat-
riði eru einungis meðal lil að
afla sjer þekkingar og auka
menningu manns, en í sjálfu sjer
verður enginn mentaður fyrir
það eitt. Því hefir líka venjulega
verið gleymt, að skólabækur, sem
liúnar eru til fyrir Evrópubörn,
eru oft næsla óskiljanlegar negra
börnunum.
Þykk ullarföt, sem góðhjartað-
ai gamlar konur hjer í Svíþjóð
gáfu heiðingjabörnunum, gátu
þau notað, jafnvel þó þau sjeu
ekki altaf sem heppilegust. Passi
þau ekki, má breyta þeim. Höf-
undar kenslubókanna hafa afl-
ur á móti gert sín verk illa.
Þeir hafa ekki gert sjer grein
fyrir því, að vestur-afríkönsk
negrabörn hafa aldrei sjeð hest
nje asna, og skilja ekki livað
riddari er, skilja ekki hvað er
fjárhús og jata, en það eru þýð-
ingarmikii orð í bibliusögunum.
Negra börnin þekkja engin deili
á ís og snjó', skautum nje skið-
um, og geta því naumast lengið
meiri áhuga fyrir þessum lilut-
um og frásögnum um þá, heldur
en hörn á Norðurlöndum fyrir
leikjum negrahna. Þeir, scm búa
langt inni í landi, og aldrei hafa
sjó sjeð, hafa ekki mikið gaman
af hreystiverkum sjógarpa eða
sjóræningja. - Et'ni, sem í sjálfu
sjer eru mjög óheppileg, en
negrabörnin þó iðulega mötuð á.
Sem betur fer er að verða breyt-
ing í þessu efni og fræðslan rek-
in á hagkvæmari grundvelli en
áður, og meira miðað við stað-
hætti og umhverfi — gróður,
dýralif og loftslag ])að, sem börn-
in þekkja. Hingað til hefir þó
um of verið gengið fram hjá því,
að setja fræðsluna í samband við
siðu og erfðavenjur negranna,
og því gleymt um oi', að það, sein
gildi hefir í þeim, má ekki líða
undir lok. Dansar, leikir, vísur,
sögur, æfintýri og margt annað
gæti lengt saman hið nýja og
gamla, ef það fengi að lifa.
í frumskóginum fá börnin
l'ræðslu þá, sem nytsöm er. í
gömlum siðareglum kynstofnsins
er margt, sem skilið á að geym-
ast.
Alt slíkt skilja börnin miklu
betur en margt af þvi nýja og
kynlega, sem þau eru nevdd til
að læra. Það ætti altaf að vera
sjálfsögð regla, að kynna sjer
vandlega menningu eins kynþátt-
ar áður en byrjað er á að veita
henni nýja fræðslu. Því miður
hafa hvorki kennararnir nje trú-
boðarnir kært sig um þetta, þó
að nú sje að verða vart tilhneig-
ingar um, að byggja hið nýja á
gainalli og traustri undirstöðu.
Menning okkar Evrópumanna á
ekki allskostar við Afríkumenn
og skyldu þeir nú vera allii'
svo mildir menningarfrömuðir,
sem sendir eru út af örkinni til
að fræða negrana?
Það er álitamál.
Það er jazzinn, sem á við negrana.
Það er ofur eðlilegt, að negr-
arnir skilji það best, sem er þeim
skvlt á einn eða annan hátt. Jeg
hafði tekið með mjer sænskar
grammófónplötur og spilaði ol't
á grammófón fyrir fólkið í þorp-
ununi þar sem jeg dvaldi. Negr-
arnir voru mjög hrifnir af mús-
ikinni, en hrifning ])eirra náði
þó hámarki, þegar jeg spilaði
jazzplöturnar. Söngplöturnar
skildu þeir ekki allskostar. Stund
um bar það við, þegar grammó-
lónninn var kominn i gang og
spiluð var plata, sem átti við
þeirra smekk, að hljómsveit
þorpsins þusti að í skyndi með
sín frumstæðu hljóðfæri og ljek
undir. Það var alveg undur, hvað
henni tókst þetta vel, þó að henni
mistækist dálitið með köflum.
Negrarnir liafa lítið fvrir þvi
og eins rndíánarnir að læra
okkar frumlegu músik, en síður
þá músik, er við höfurn stæll
eftir afrikönskum fyrirmyndum.
Með því að bvrja á hinni síðar-
nefndu er auðveldast að vekja á-
lmga þeirra, og siðan má leiða
þá nær og nær okkar músik. En
þessi sama regla gildir á öðrum
sviðum. Miklu iiefði farið betur
á því, el' hvítir menn hefðu nálg-
ast negrana frá byrjun með
rjettu móti, með meiri skilningi
á sjerkennum og verðmætum í
nienningu þeirra. En ennþá er
það ekki um seinan, vonar mað-
ur, að bæfa úr því sem mistekist
hefir í þepsu efni hingað til.
Talmyndin „Hotel lmperial“, sem
Paramount hefir tekið, er dýrasta
myndin, sem það fjelag hefir enn
tekið. — Upprunalega átti Marlene
Dietrich að leika aðalhlutverkið, en
hún fór frá Hollywood áður. Svo
tók Margaret Sullivan við hlutverk-
inu, en liún handleggsbrotnaði, þeg-
ar myndin var hálfnuð. Varð nú að
finna nýja leikkonu í hlutverkið og
varð ítalska leikkonan Isa Miranda,
sem sjest lijer á myndinni, fyrir
valinu. Og nú loks tókst að fullgera
myndina. Hollywoodbúar eru hjá-
trúarfullir og sáu undir eins orsök-
ina til þessara skakkafalla. Myndin
var nefnilega sú 13., sem fjelagið
framleiddi á árinu 1939 og flest
alriðin voru tekin á leiksviðinu nr.
13. Vonandi er Isa Miranda ekki hjá-
trúarfull. Myndin var fullgerð 13.
desember.
Málarinn Slevogl prófessor leit
hornauga til eins nemanda síns, sem
var að reykja.
— Éinkennilegur pensill þetta.
Hvað málið þjer með honum?
— Jeg mála þoku, herra pról'-
essor.