Fálkinn - 26.04.1940, Blaðsíða 3

F A L K I X X
3
VIKUBLAÐ MEÐ MYNDUM.
Rilstjórar: Skúli Skúlason.
Kagnar Jóhannesson.
Framkv.stjóri: Svavar Hjaltested
.4 d'a Is kr ifstof a:
Hankastr. 3, Reykjavík. Sími 2210
Opin virka dítga kl. 10-12 og 1-6.
Skrifstofa i Oslo:
A n l o n S c h j ö t s g a d e 1 4.
Blaði'ð kentur úl livern föstudag.
kr. 4.50 á ársl'j. og 18 kr. árg.
Erlcndis 24 kr.
Allar áskriftir greiðist fyrirfram.
Atiglýsingaverð: 20 anra millim.
HERBERTSpren/.
Skraddarafiiankar.
Það kveður oft við, að þjóðin sjc
slórum betur búin undir ófrið núna
en hún var 1914. Að vissu leyti cr
þetta rjett en að sumu leyti órjetl.
Árið 1914 átti Island engan kaup-
slupastól, hin fyrstu tvö skip Eim-
skipafjelagsins urðu ekki fullgerð
fyr en eftir að stríðið var skollið á
og annað þeirra hvarf von hráðar úr
sögunni. Stjórnin og einstakir menn
keyptu skip til þess að bæta úr
flutningaþörfinni. En sá floti var
alls ekki sambærilegur við þann
kaupskipastól, sem þjóðin á nú: hin
sex skip Eimskipafjelagsins, tvö skip
ríkisútgerðarinnar og skip einstakra
ínanna og siglingafjelaga. Hjer er
aðstaðan miklu hetri en síðast.
Fiskiskipaflotinn er líka miklu
meiri. Bæði togaraflotinn, þó að
hann hafi ekki aukist síðustu árin,
öíg floti stórra vjelbáta. Þjóðin stend-
ur því miklu betur a'ð vigi nú en
lorðuin til þess að ná l'isk úr sjó,
ef þessi liskifloti fær það, sem hann
þarf á að halda.
Ræktað laiul er orðið helmingi
meira en var fyrir 25 árum, svo að
framleiðsla landbúnaðarafurða, ernk-
um mjólkurafur'ða er meiri nú eti þá.
íslendingar eru lil dæmis hæltir að
flytja inn dósamjólk, sem lyrir 25
árum var í hverjum búðarglugga. Og
kartöflurækt og grænmetis hefir stór-
aukist si'ðan 1914.
En fjárhagur landsins út á yið er
miklu verri en 1914. Þá áttu ísleusk-
i>- bankar inuslæður erlendis, en nú
eru erlendar skuldir eins og farg á
þjpðinni. Það er hin örðuga við-
skiftavelta, sem gerði þjóðinni prð-
ugast fyrir að mæta núverandi styrj-
öld og það er ckki enn sjeð, livernig
]>að tekst, að vinna hug á þcim örð-
ugleikiun.
í síðustu styrjöld lærðu íslending-
ar að eyða. Þá varð margskonar ný-
breytni i lífsvenjum fólks og öll kost-
aði hún aukinn innflutning. Ef ís-
lendingar hefðu lifað jafn sparlega
siðan 1914 og þeii’ gerðu fram að
1914 væru hjer engir fjárhagsörðug-
leikar, þrátt fyrir hið geysimikla
fje, sem lagt hefir vcrið i allskonar
arðbær fyrirtœki. Það er eyðslan i
óþarlann, sem kemur þjóðinni i
kol) núna.
Og þessu fargi ljettir ekki fyr en
þjóðin Jærir að neita sjer um óþarf-
ann, einkum þann seni útlcndur' er.
íslendingar vila ekki af þeirri byrði,
sem l>yngst er á öllum þjóðum: land-
varnarkostnaðinum, en samt berjasf
þeir i bökkum. Þeir hafa lil'að um
cini fram, en það getur engin þjóð
lil lengdar. Yfirstandandi styrjöld
ætti að kenna okkur að spara.
FJELAGSPRENTSMIÐJAN
■ :'.x
Stivrsta prentvjel laiulsins
l r setjarasal.
.1 ð neðan: Siglivjel og strgktinarvjel
50 ÁRA.
Fjelagsprentsmiðjan, ein hin kuún-
asta prcntsmiðja landsins, verður
hálfrar aldar gömul 1. mai n.k.
En það var 1. mai 1890, sem
prentsmiðjan var stofnuð með nú-
verandi nafni sínu En Signmndur
pientari Guðmiindssoii hafði sett
hana á stofn i upphafi, árið 1883.
En 1890 var hún orðin eign Sigfúsar
bóksala Egimindssonar, og þá seldi
hann prentsmiðjuna þeim Halldóri
1‘órðarsyni hókbindara, Torfa Þor-
grimssyni prentara, Þorleifi Jónssyni
ritstjóra og Valdimar Ásmundarsyni
ritstjöra. Tóku hinir nýjn eigendur
við henni 1. maí, sem l'yr sagði,
og fluttu hana úr húsi Sigfúsar
Eymundssonar i hús Halldórs Þórð-
arsonar nr. 4 við Laugaveg.
Ári síðar gerðust þeir Ölafur Ól-
afsson og Gunnlaiigur 0. lijarnason
prentarar meðeigendur préntsmiðj-
unnar, en Torfi Þorgrimsson gekk
úr hlutafélaginu.
Árið 1911 urðu þeir hræður Pétur
Þ. ,/. Gunnarsson og Steindór Gann-
arsson meðeigendur. En siðar gerð-
ust hluthafar: Brynjólfur Björnsson
lannlæknir og Konráð Konráðsson
læknir.
Félagsprentsmiðjan var frá stofn-
un lyrirtækisins, 1. maí 1890, og
l'ram til ársins 1937 rekin scin sam-
eignarfjelag. En i árslok 1937 var
henni breytl i hlutafjelag, og liefir
lnin siðan verið rekin sem hlutafje-
lag. Hluthafar voru sömu menn og
áður höfðu átt þ. e. þeir Pjetur
Gunnarsson, Brynjólfur Björnsson og
Bjarni Konráðsson, stud. med. (kjör-
sonur Konráðs læknis). En auk ]>ess
hættust ]joir við Kristján Guðlaugs-
son lögfræðingur og Þórarinn Krist-
jánsson hafnarstjóri.
Prentsmiðjan liefir frá upphafi þótl
góð og vönduð. Hafa eigendur henn-
ar aukið hana og endurhætt á ýms-
an liátt. Árið 1916 keyptu þeir i því
skyni prentsmiðju Þjóðviljans, er
átt hafði Skúli alþm. Thoroddsen og
síðasl hafði verið starfrækt í Yon-
arstræti 12.
Þá keyplu þéir og prentsmi'Öjuna
Rún árið 1917 og fluttist þá Félags-
prenlsmiðjan i hús það við Ingólfs-
stræti. er Rún hafði látið reisa þar
1916, og hefir hún verið starfrækl
þar síðan. í kaupunum á Rún fylgdi
fyrsta setjaravjel, sem til íslnds hef-
ir komið, en siðan keypti Fjelags-
prentsm. sjer hraðpressu með fyrsta
..sjálfileggjara", sem lijer hafði sjest.
Árið 1923 eignaðist prentsmiðjan
fyrstu vjel, sem hingað hel'ir verið
keypt, lil prentunar á iipphleyptu
letri, og árið 1925 hafði hún for-
göngu á þvi, að afla sjer áhalda til
gúmmistimplagerðar. Árið 1929
keypti ])rentsmiðjan sjer vjel til ]>ess
að strika með ails konar eyðublöð
og bækur.
Árið 1934 var reist viðhótarbygg-
ing fyrir pappírsbirgðir prentsmiðj-
unnar. Sama ár voru keyptar tvær
vjelar, hraðpressa með „rotaryíleggj-
ara“ og „stopcylinderautomatvjeI“,
er annast smáprenlun, og prentar
hún 3300 cintök á klukkustund. Enn
fremur var þá keypt pappirsskurðar-
vjel, knúin rafmagni.
Árið 1937 var sú nýbreytni tekin
upp, að prentsmiðjan rjeði sjer bók-
bindara, lil þess að annast heftingu,
hlokkun o. fl. Auk þess annast hann
afgreiðslu pappírs og' skurð á hon-
um. Á árinu 1939 var starf bókbind-
arans enn aukið.
Frh. á bls. Vt.