Fálkinn - 11.07.1941, Blaðsíða 8

8
F Á L K I N N
Ferðaminning eítir Heinrich 5ander:
i
Ljósið í námunni
AÐ var sumarkvöld í Tyrol.
Á leiöinni með Arlbergjárnbraul-
inni inn Oberinndalinn fagra, hafði
klefinn smámsaman fylst af ferða-
fólki, og ætlaði langflest af því til
Innsbruck.
í þessum ferðalangalióp, sem varð
til með þessum hætti, voru langflest-
ir þýskt sumarleyfisfóik og eins og
eðlilegt niá þykja voru samræðurnar
miklar og með glaðværð í klefanum.
En þó skrafaði einn mest: yfirkenn-
ari nokkur frá Heidelberg, og gekk
fram af okkur með því hve vel liann
j>ekti umhverfið, sem leiðin Iá um,
og hve laginn hann var á, að finna
nýjar lýsingar á því, hve mikil unun
væri að ferðast. Prátt fyrir allgildan
hjórmaga var liann í sífellu að rápa
um klefann og horfa út uin gluggana
á víxl og gá að einhverju fallegu eða
stöðum, sem sýndir voru á uppdrætt-
inum sem hann hafði við hendina.
Loksins settist hann i liornið sitt
og andvarpaði, en rendi tii okkar
augunum, eins og hann vildi fyrir-
gefa, að við hefðum amast við ráp-
inu í honum. Ekki hætti hann að
segja okkur frá því sem fyrir augun
har, og hann taldi merkilegt, og
hann var einmitt að segja okkur
æfintýrið um. Maximilliau keisara
er hann kom í svonefndan Martiner-
wand, en það er standberg, sem rís
um 500 metra yfir umhverfið, þegar
lestin staðnæmist 'i Zirl og nýr ferða-
maður kom inn og settist í eina sæt-
ið, sem laust var í klefanum.
Og þegar maður þessi kom inn
datt alt í dúnlogn, eins og eldingu
hefði verið slegið niður, en úr öll-
um andlitunum mátti lesa svip furðu
og andúðar.
Enda var maðurinn sem inn kom
i hæsta lagi einkennilegur. Af vaxt-
arlagi lians, andlitsfalli og lirokkna
hárinu hefði mátt halda, að hann
væri ítali; að hann væri maður á
besta aldri mátti ráða af hinum Ijettu
og mjúku hreyfingum hans; en allar
slíkar tilgátur og líkur, sem venjulegt
er að grípa til, þegar dæmt er um
þjóðerni manna strönduðu á þvi, hve
Jitarháttur mannsins var dökkur og
einkennilegur. Á andliti, hálsi og
liöndum — svo langt sem sjeð varð,
— var hörundsliturinn grænn eins
og spanskgræna. Og það var ekki
liörundið eitt sem var grænt, hfldur
var sami kynlegi græni liturinn á
hári hans, skeggi og augnahrúnum
lians, en þó ívið dekkri.
Hann hafði sest beint á móti yfir-
kennaranum digra og virtist alls ekki
taka eftir hve fólkið leit ólundarlega
til lians, eða setja það fyrir sig.
Loks fórum við að sætta okkur við
gestinn og samtalið liófst á ný.
Og það var auðvitað yfirkennarinn
frá Heidelherg sem hraut ísinn og
byrjaði að masa. Hann hjelt sem sje
áfram sögunni um æfintýr Maximil-
ians I., er hann var eitt sinn á
gemsuveiðum og hætti sjer of langt
inn í skógana í þverhnýpinu þarna
i Martinerwand, svo að liann komst
loks hvorki áfram njc aftur á bak,
en virtist kominn í opinn dauðann,
þangað til prestarnir í sveitinni og
allur söfnuðurinn höfðu kropið á
knje og beðið syo lengi fyrir honum
undir liamraveggnum, að engill koin
af himnum ofan og bjargaði honum.
Þetta sagði þjóðsagan, en sannleikur-
inn var sá, að það Var ungur og
djarfur gemsuveiðimaður, Oswald
Zips að nafni, sem keisarinn- átti Jif
sitt að launa. Og hann borgaði með
því að taka manninn í aðalsstjett,
undir nafninu Hollauer von Hohen-
felsen.
Þessa varð jeg að minsta kosti
áskynja af sögu yfirkennarans, en
annars tók jeg illa eftir, því að jeg
var altaf með hugann við græna
manninn.
Hver gat liann verið þessi undar-
hlustaði á söguna — að því er virtist
með athygli — hengt hattinn sinn,
barðastóran, hvitan flókahatt, á snag-
ann undir hillunni, og tók jeg þá eft-
ir að liattbarðinu var skift í reiti með
eintómum þverstrikum og voru nöfn
ýmsra horga og bæja skrifuð í flesta
reitina. Þetta virtist vera einskonar
skrá yfir viðkomustaði mannsins og
hófst hún i Prætoria, en Genf var
siðasta nafnið, sem skráð hafði verið
á hattharðið.
Hver gat liann verið, þessi undar-
legi ókunni maður? — Hvaðan kom
hann og livert ætlaði hann? Af hverju
stafaði þessi græni litur? Þetta voru
spurningar, sem jeg gat ekki komist
hjá að velta fyrir mjer, og líklega
hefir hitt ferðafólkið gert það líka.
En maðurinn sem hugsun okkar
snerist um sat rólegur eins og ekkert
væri og hlustaði á sögu hins mælska
Heidelbergkennara, en svipur lians
breyttist í sífellu, alveg eins og
ítalskur maður ætti i hlut.
Nú vorum við konún svo langt á-
leiðis, að við gátum sjeð Maximilians-
hellirinn uppi i klettabeltinu og fyr-
ir framan skúta þennan var lítill
kross, er þar hafði verið reistur til
minningar um björgun keisarans, og
vakti yfirkennarinn athygli okkar á
þessu um leið og iiann stóð upp og
tróðst fram hjá okkur og blæþurkaði
á okkur nefið með uppdrættinum,
sem hann skildi aldrei við sig.
En þegar hann var sestur aftur og
hjelt áfram að tala um glufuna þarna
við hellirinn, sem mannsfótur hafði
aldrei stigið á, og farið var að koma
með getgátur um, livað mundi nú
leynast þárna í gjótunni frá gamalli
tíð, tók jeg eftir að það fór sárs-
aukakend um andlit ókunna manns-
ins og liann hvarflaði flóttalegum
augum til okkar, eins og honum væri
fyrst nú að skiljast, að útlit hans
liefði vakið furðu okkar og forvitni.
Skömmu síðar runnum við inn á
stöðina í Innsbruck, kvöddumsl og
skunduðum á gistihúsin.
Tilviljunin liagaði því svo, að fimm
okkar lentu á sama gistiliúsinu,
„Tiroler Hof“ en það var næst stöð-
inni og skrautlegt húsið dregur ferða-
mennina að sjer með útlitinu.
„Þetta var gaman!“ sagði digri
Hcidelbergskennarinn og klappaði á
öxlina á mjer. „ En segið þjer mjer,“
hætti hánn við meðan við vorum að
ganga yfir götuna, „hvaða blaðagræna
er þetta, sem kom inn í klefann okk-
ar“ — og svo hló liann svo maginn
á lionum liossaðist. En síðan tók
hann sig á: „Jæja — í alvöru talað
— veslings maðurinn,“ sagði hann og
lægði röddina, „hann er sennilega
langt að kominn og hefir verið mikið
veikur. — Humm! — aumingja mað-
urinn!"
Nú kom gistihúsfólkið að taka á
móti okkur.
Nokkru seinna settumst við inn i
horðsal gistihússins, en þá sat ó-
kunni maðurinn undarlegi þar. Ilann
liafði farið úr ferðafötunum og var
kominn í snjóhvít föt, sem voru auð-
sjáanlega frá 1. fiokks skraddara, en
þó með öðru lagi og sniði en jeg
hefi vanist. Þau fóru honum vel, en
það var eins og enn meira bæri á
hörundslitnum nú en áður.
Við heilsuðum honum vingjarn-
lega um leið og við settumst og liann
heilsaði á móti og brosti sem snöggv-
ast. Annars var liann altaf mjög al-
varlegur á svipinn.
Meðan við vorum að horða töluð-
um við við hann um daginn ög veg-
inn; en smámsaman víkkaði um-
ræðusviðið, og þegar yfirkennarinn,
sem var tungumálamaður, varð þess
visari, að ókunni maðurinn talaði
flest heimsmálin jafn reiprennandi
urðum við háðir svo forvitnir, að
við buðum honum að setjast niður i
garðinn eftir matinn og þar urðu
samræðurnar frjálslegri, er við vor-
um farnir að tæma glösin og reykur-
inn af bestu vindlum gistihússins
liðaðist upp i hlátært loftið.
Og þarna sagði ókunni inaðurinn
liina merkilegu sögu sína, sem jeg
ætla nú að endursegja, eftir því sem
minni mitt leyfir.
Eitt af því, sem bar á góma hjá
okkur var undraefnið radium, þetta
merkilega geislaefni, sem þá var
fundið fyrir skemstu. Menn höfðu
afarlitla þekkingu á eiginleikum þess
þá.
Meðan við vorum að tala um það
— það var einkum yfirkennarinn,
sem liafði orðið — tók jeg eftir að
þjáningarsvipur fór um andlit ó-
kunna mannsins, sami svipurinn er
jeg hafði tekið eftir þegar verið var
að tala um ieyndardóma Maximilians-
iieliisins. Hann varð þögull og al-
varlegur og það var eins og liann
væri að leyna skapi sínu með því
að liorfa fast á dinuna fjallshlíðina,
scm biasti við á móti okkur.
Yfirkennarinn tók líka eftir að
gestinum hafði orðið skapþungt, og
nú varð óviðfeldin þögn i stað
skvaldursins áður.
' En nú sneri ókunni maðurinn sjer
alt i einu að okkur, eins og liann
væri að reyna að bjóða hinum ógeð-
feldu hugrenningum sínum byrginn,
eins og hann vildi afstýra þvi, að
glaðværð okkar færi út um þúfur.
Og í því augnabliki var liann fríð-
ur — fríður þrátt fyrir ógæfu sína,
þrátt fyrir Ijóta litinn, sem afrnynd-
aði hörund lians og hár, en sem
minna bar á þessa stundina, því að
farið var að skyggja.
„Herrar mínir,“ sagði liann og
mælti á þýsku, „jeg les hugrenning-
ar ykkar og veit ástæðuna til þagn-
arinnar, sem kom yfir okkur alt í
cinu, alveg eins Ijóst og mjer væri
sagt þetta berum orðum — jú, af-
sakið þið, herrar mínir, jeg áfellist
ykkur ekki og ekki hafið þið á nokk-
urn hátt brotið i bága við þær kurt-
eisisreglur, sem siðaðir menn um
víða veröld hafa í lieiðri. Það er hið
einkennilegt útlit mitt, sem á sökina
á þessu. — Nei, leyfið mjer að tala
áfram, herrar mínir; hjer er svo fag-
urt — kvöldið svo yndislegt — og
jeg finn andvarann frá bernskuslóð-
um mínum þarna suður frá, bak við
Alpafjöllin — mig langar að gleðjast
þrátt fyrir alt — gleðjast af því að
á morgun fæ jeg að sjá bernskuheim-
ili mitt og ástvini.
Hann tók glas sitt og bar það að
vörunum; svo setti liann það hart á
borðið, vatt sjer sígarettu, og þegar
hann hafði dregið að sjer nokkra
teyga, sagði hann:
„Jeg er frá Verona — þið þekkið
nafn mitt, herrar mínir. Þegar jeg
var seytján ára fór jeg til Milano til
að læra verkfræði. Jeg var þá — nú,
jæja, jeg var þá útlits eins og aðrir
menn sem komu i skólann, og auk
þess hraustari og lífsglaðari en flest-
ir ungir menn.
Jeg hafði lieitið móður minní því,
áður en jeg fór að heiman, að lnin
skyldi hafa ánægju af dvöl minni í
Mílano; þetta fór líka svo — jeg tók
próf með ágætis einkunn og flýtti
mjer lieim til Verona, til þess að
móðir mín og systur skyldu njóta
ánægjunnar með mjer.
Svo lifðum við áhyggjulaus næstu
ár, en eftir dauða föður míns liöfð-
um við haft úr mjög litlu að spila.
Því að iiú fjekk jeg hverja stöðuna
aunari betri — hvar sem einhver
stór mannvirki voru gerð í Ítalíu
vkr jeg þar eittlivað viðriðinn, og
eftir örfá ár var jeg kominn i liáa
stöðu og auk þess liafði jeg lagt fyrir
álitlega fúigu fjár.
Svo var það einn dag að jeg fjekk
tiiboð frá námufyrirtæki í Transvaal,
sem var í eigu ítaisks manns er
liafði verið æskuvinur föður míns.
Hann lýsti þessu fyrirtæki svo girni-
iega, að jeg — ungur maðurinn —
gat ekki staðist freistinguna, en
kvaddi móður mína og systur og
fór á burt til liins nýja og fjarlæga
starfsviðs mins.
Þetta var nokkru eftir óhappaferð
Dr. Jamesons inn í Transvaai. Óeirð-
irnar, sem áður höfðu verið eins og
mara á landinu og lamað þroska-
möguleika þess, liöfðu nú verið heft-
ar með samningum, þannig að menn
liöfðu góðar vonir um, að liægt væri
að endurreisa landið og gera þjóðina
velmegandi. Eitt af fyrstu verkefn-
unum var að virkja árnar, sem falla
til suðurs og norðurs út í landamæra-
fljótin mikiu og gera þær skipgeng-
artil þess að bæta úr samgönguleys-
inu, sem m. a. hafði hamlað námu-
rekstrinum og flutningi málmgrýtis
úr landi.
Jeg átti að fara til norðurhluta
landsins, í hjerað sem hjet Borcli
Veld, og undir eins eftir að jeg var
kominn til Prætoria leitaði jeg uppi
æskuvin föður míns, en hann átti
langa og mjóa landræmu upp með
Gimpopofljóti, en þó svo langt frá
fljótinu og svo veglaust, að það stóð
til að reyna að gera litla á, er i
fljótið fjell, skipgenga, til þess að
koma málmgrýtinu frá námum hans
þá leið til sjávar.
Jeg átti ærið starf fyrir hönduin;
en af því að jeg fjekk fjölda manns
í vinnu tókst mjer þegar á fyrsta ári
að dýpka ána og gera renslisjöfnuð
á lienni, svo að við gætum Iiafið
námureksturinn í stórum stil.“
Þarna tók verkfræðingurinn mál-
livíld, en þjónninn færði okkur
værðarvoðir okkar á meðan, til að
breiða yfir hnjen á okkur, því að nú
var farið að anda köldu ofan úr
íjöllunum.
Þegar við liöfðum komið okkur
fyrir hjelt hann áfram:
„Það er orðið framorðið og ef til