Fálkinn - 03.10.1941, Qupperneq 8

8
F Á L K I N N
EIR mörgu vegfarendur, sem
þeystust um götuna á Hjera-
Itergi með óleyfilegum liraða,
dauðhræddir um að verða of
seinir til að ná í ferjuna, sáu í
svip gamalt hús, algróið flækju-
viði og með spjaldi vfir dyrun-
um, sem á var letrað: VERSL-
UN HANNESAR ÓLAFSSON-
AR, er þeir brunuðu framhjá.
Hannes var mikilsmetinn á
Hjerabergi; fólk talaði oft um,
að hann liefði dvalið i Argen-
tínu þegar hann var ungur, og
þeir voru mikilsvirtir sem höfðu
sjeð eitthvað af heiminum.
Hann fór á fyrirlestra og hann
las hækur, og þegar samkóma
var lialdin þarna í þorpinu þá
var hann, oft fenginn til að
halda ræður eða yrkja kvæði.
Han var fínn maður hann
Hannes, sagði fólk, — það mátti
vel dialda, að hann væri lærður
maður; en annars var hann ó-
sköp blátt áfram, því ef hann
iiefði ekki verið það þá hefði
honum verið eins gott að loka
versluninni.
Sumir töldu hann sjervitring.
,.IIann er hugsjónamaður,“ sagði
kennarinn. „Hann er kanske
full efunargjarn,“ sagði prest-
urinn. Hann koinst yfir fertugt
áður en hann gifti sig og þá loks
liann gerði það valdi hann sjer
fátæka stúlku, sem ekki var
nema átján ára.
— Er þetta nú vandlega í-
hugað? sagði presturinn þá.
Hannes svai-aði: — Það kaini
að vera að hún Lena gangist
i’yrir peningunum, en af minni
hálfu er það aðeins ástin sem
ræður .... — Maður verður að
lúta hennar hoði, sagði prest-
urinn.
EGAR Hannes hafði verið
giftur nokkur ár hafði hann
orð á því við kunningja sína, að
nú þættist liann mega leyfa sjer
að fara að lilífa sjer ofurlítið.
Óteljandi voru þau pund af
sápu, sykri, kaffi og tilbera-
smjöri sem. hann hafði vegið
um æfina, en hann hafði heldur
ekki gert það fvrir ekki neitt.
Hann var efnaður og áhvggju-
laus, svo að nú gat hann leyft
sjer að fá hjálp i verslunina.
Ilann lenti á ungum manni
sem hjet Adolf. Hann var nú-
tíma maður eins og Hannes og
átti andleg áhugamál. Hann
hafði verið á lýðháskóla og gat
talað um bækur og samtíðamál-
in, svo að þeir töluðu oft saman
á kvöldin, þegar þeir höfðu
lokað búðinni og settust að kaffi-
Lena hlustaði á viðræður
þeirra og saumaði eða prjónaði
á meðan. Þau voru jafnaldrar,
Adolf og hún, og af því að
verslunarþjónninn var til liúsa
og fæðis hjá kaupmanninum
voru þau þrjú eins og ein fjöl-
skylda. Áður en missiri var lið-
ið voru þau öll .farin að þúast
—- Harmes átti frumkvæðið að
J)VÍ.
ETTA ár hafði einmitt verið
stofnað lestrarf jelag á Hjera-
bergi og Hannes hafði skrifað
sig í Jiað. Hann vissi ekkert
betra á köldum vetrarkvöldum
en að fara snennna að hátta og
liafa bók með sjer i bólið. Það
var einmitt þetta árið, sem all-
ir töluðu um nýja bók: „Hjörtu,
sem lilutu að skilja.“
Bókin fjallaði um roskinn
mann, sem hafði gifst ungri
stúlku. Það var alveg eins og
hjá Hannesi sjálfum. Látum
okkur nú sjá hvernig sagan fer,
hugsaði Hannes. í sögunni gerð-
ist það, að ungur maður kom
á heimilið og áður en varði var
hann orðinn ástfanginn af ungu
konunni. Annað eins hefir nú
komið fyrir áður, hugsaði Hann-
es. Honum fanst unga konan i
bókinni vera svo lík Lenu, að
liann var sannfærður um, að
hún mundi ekki bregðast.
Lena var einstaklega róleg
og rásföst kona. Hann hafði al-
drei heyrt hana hlæja áður en
Adolf kom á heimilið. Hún var
alls engin tískudrós, eins og
ungt kvenfólk er flest. Hún var
ráðsett og kærði sig ekkert um
glys nje tilhald. Einmitt svo-
leiðis hafði Hannes altaf Iiugs-
að sjer að góð kona ætti að
vera. En Adolf líktist heldur
ekki vitund freistaranum í bók-
iuni, því að hann var óbreyttur
ungur maður nieð afturgreitt
hár og stórar rauðar hendur.
En söguhetjan var barón og veð-
reiðamaður. Það var annar
heimur. Fínni heimur að visu
en þá einnig sjiiltari lieinnir!
Og samt .... Allir erum við
breyskir, þegar svo ber undir?
Því niiður varð Hannes fyrir
vonbrigðum af ungu frúnni i
bókinni. Hún var ekki eins stað-
föst og liann hafði lialdið. Bók-
in var að vísu eftir tískusmekk
og höfundurinn varð að nota
efni, sem kitlaði taugarnar, svo
að hann flæmdi söguhetjurnar
miskunnarlaúst út í hættuleg-
asta ástand í tíma og ótíma.
Að lokum setti hann fullorðna
eiginmanninn í öskustóna og
annað veifið var ekki annað
sjáanlegt en að hann mundi
sópa honum á burt úr tilver-
unni. Það liefði líka ef lil vill
farið best á Jiví, en höfundinum
mun liafa þótt Jiað of gamal-
dags. Gamli maðurinn afrjeð
að lúta forlögunum og loka
augunum. Og þar endaði bókin
— eins og klipt væri á lodda-
band.
Þetta var ljóta bókin hugsaði
Hannes með sjer. Hann liafði
lialdið að eitthvað óvænt mundi
gerast, svo að dygðin bæri sig-
ur úr býtum, en svo urðu úrslit-
in þau, að sá gamli horfði upp
á sina eig'in hneisu og gerði sig
að fífli og kokkál .... Ömur-
legt! hugsaði Hannes. Lubba-
legur hugsunarliáttur.
Bókin hjelt áfram í lestrar-
fjelaginu. En jafnvel löngu eftir
að hún var farin frá Hannési
var hún eins og þyrnir í sál
lians. Þegar liann sat yfir kaff-
inu á kvöldin leit liann á víxl
n Adolf og Lenu og' hugsaði:
Mikil blessun er Jiað, að við
hjerna á Hjerabergi skulum
ekki vera orðin svo spilt, að
slíkt gæti komið fyrir lijerna!
Góða samviskan Ijómaði Saf
honum Adolf og Lenu var hon-
um óliætt að treysta.
Það er að segja .... það hafði
nú verið siðalögmálið í bókinni,
ef svo mætti að orði kveða, að
maður ætti aldrei að treysta,
neinum, sem ástin nær tangar-
lialdi á. Því að Jiá verður nátt-
úran nániinu ríkari. Og hvers-
vegna? spurði höfundurinn.
Þegar þrír rekast á í ástabralli
Jiá öðlast altaf Jiað tvent, sem
heldur saman, rjettinn.gagnvart
þeim, sem stendur eiiin! Hann-
es braut heilann mikið umþéssa
fræðikenning. Þýddi þetta það,
að ef Adolf og Lena yrði skot-
in hvorl í öðru ætti Hannes að
beygja sig og ganga úr leik? Það
gat ekki verið Iiugsanlegt? ....
Hjónahandið er samningur,
sagði liann við sjálfan sig. Hann
hafði sín plögg í lagi.
En samt hafði Jiessi viðbjóðs-
lega skáklsaga svifl liann allri
ró. Hann hafði ekkert gaman
af að fara sneinma að hátla og
lesa í bók, allan þénnari vetur.
Hann gat hevrt það alla leið
upp í svefnherbergið, sem var
uppi á lofti í vesturendanum,
Jiegar unga fólkið var að masa
og hlæja niðri i stofunni. Og
Jietta særði liann því að hann
fann, að lionum var í rauninni
alveg ofaukið.
Svo sat hann fram á kvöld.
Hingað til hafði hann verið von-
góður og aðeins trúað öllu góðu
um fólk, nú fór liann að gerast
tortrygginn. Á kvöldin ljet hann
stundum eins og liann hlundaði
i sófahorriinu, en liann hafði gát
á þeim, og þegar þau hlóu dátt
Jiá fanst honuni eins og Jiau
væru að skemta sjer á lians
kostnað. Honum fanst liann sjá
óbrigðul merki þess, að Jiau
gætu ekki hvort án annars ver-
ið. Adolf hafði það að vísu til
að sitja og rabba við Hannes
um landsins gagn og nauðsvnj-
ar þó Jieir væru einir, en Jiað
var ekki fyr en Lena kom inn
sem fjör færðist í liann og gljái
á augun á lionum. Og eins var
um Lenu. Það var eittlivað í
fasi Iiennar gagnvart Hannesi,
sem hún sýndi Adolf aldrei.
Hún sýndi Hannesi einskonar
virðing, sem átti ekkert skylt
við ásl. Það var öllu heldur eins
og hún væri altaf að hugsa um,
að hún stæði í Jiakklætisskuld
sem hún ætti að afborga. Auð-
vitað brosti hún vingjarnlega
.... jú, Jiað gerði hún .... en
Jiegar hún var með Adolf Jiá
skellililó lnin. Það var eitthvað
annað.
U ÓLIv gat ekki skili'ð livað
1 gekk að honum Ilannesi.
Hann hafði altaf gefið vingjarn-
legt orð í kaupbæti með hvaða
vöru sem hann afgreiddi yfir
diskinn. Nú liafði hann slept
Jiví. Ekki svo að skilja að hann
væri ósanngjarn eða önugur,
liann var aðeins daufur og fá-
látur eins og menn sem brjóta
heilann um vandamál. Hann gal
orðið liugsi meðan hann var að
snúa kaffikvörninni. Lengstum
sat liann í litlu kompunni hak
við búðina, sem Jieir kölluð
kontórinn. Hann var með höf-
uðbókina fyrir framan sig svo
að það skvldi sýnast svo að
liann væri eitthvað að gera, en
í rauninni sal liann þarna inni
til Jiess að þurfa ekki að tala við
fólk. Hann var meira að segja
farinn að láta Adolf tala við
farandsalana.
En þau ungu virtust ekki taka
eftir neinu. Þau mösuðu og hlóu
enn liærra en áður, eins og Jiau
ættu alll húsið. Lena var farin
að halda sjer til á sunnudögum
og Hannes rak upp stór augu
þegar liann sá að hún kom fram
i búðina og lielti í sig lir stóru
ilmvatnsflöskúnni. Þess hafði
liann ekki vænst af henni! Hún
söng þegar hún var frammi í
eldhúsinu og var að afhýða
kartöflurnar. Og Adolf var orð-
inn gleiðgosalegri líka. Hann
sagði fyndni við skiftavinina,
svo að enginn saknaði Ilannes-
ar, sem sat stúrinri inni i bak-
herberginu.
Ef liann liel'ði nú átt vin, seni
liann gat trúað fvrir áhvggj-
um sinuin! En liann var ein-
mana eins og maður, sem liéfir
slrandað við evðiey. Unga fólk-
ið hafði allan hugann við sitt
eigið glens, og Jiað tók alls ekki
eftir að Hannes var orðinn fár.
Hann varð sífelt sannfærðari
um að eitthvert'leynimakk væri
milli Adolfs og Lenu. Áður
hafði liarin aldrei gert sjer ljóst
hve ástin er Jiýðingarmikill
þáttur í mannlifinu, en nú fyrst
tók liann eftir, að allar bækur,
ÁSTIN MIKLA
EFTIR HARALD TANDRUP.

»