Fálkinn - 29.05.1942, Page 3

F Á L K I N N
3
S. A. Friid, blaðafulltrúi.
VIKUBLAÐ MEÐ MYNDUM.
Ritstjóri: Skúli Skúlason.
Framkv.stjóri: Svavar Hjaltested
Skrifstofa:
Bankastr. 3, Reykjavík. Sími 2210
Opin virka daga kl. 10-12 og-1-6.
BlaðiS kemur út hvern föstudag.
Allar áskriftir greiðist fyrirfram.
Auglýsingaverð: 30 aura millini.
HERBERTSprent.
Skraðdaraþankar.
Davíð Stefánsson kemur óþægiLega
við sum kaun þjóðarinnar, með
þvi sem liann lætur Jón sinn segja
i „Gullna hliðinu“. Skaplyndi Jóns
er nefnilega talsvert sjer-íslenskt og
ólíkt því, sem gerist meðal álíka
„þjóðfjelagsborgara" með frænd-
þjóðunum.
Jóni tekst einkum upp þegar
hann er að tala við postulana Pjet-
ur og Pál við lilið liimnarikis.
Undir niðri ber karlgreyið tals-
verða virðingu fyrir þeim, en und-
ir eins og orðinu hallar þá rís hann
' upp á afturfótunum með því „sjálf-
stæði“, sem honum er eiginlegast,
og þykist þá eiginlega ekki vera
minni maður en sjálfir þeir. Hann
svarar þeim um, að þeir hafi af-
neitað Kristi, að þeir hafi verið
bleyður og telur fram aðra ágalla
þeirra. En sjálfum sjer telur liann
það mest til framdráttar, live vel
hann sje ættaður og hvað hann sje
sjálfstæður.
Hin meinliæga og fyndna lýsing
Daviðs er þannig úr garði gerð, að
það er ekki aðeins gaman að lesa
hana heldur fróðlegt að sjá hvernig
hún endurspeglar daglegt líf, og
gagnlegt að festa sjer liana í minni,
sjálfum sjer og öðrum til eftir-
breytni. Við erum ef til vill ekki
grobbnari en aðrar þjóðir, en við
erum áreiðanlega mestir storbokk-
ar allra smáþjóða og þykjumst vera
meiri menn og gáfaðri en aðrar
þjóðir. Við eigi aðeins þykjumst
það lieldur trúum við því statt og
stöðugt að við sjeum það.
Skyldi það ekki vera vegna lang-
varandi einangrunar og vegna þess,
hve ókunnugir við höfum verið öðr-
um þjóðum og ekki haft tækifæri til
smanburðar við þær, sem þessi
skoðun hefir komist inn i hug al-
mennings? Hún er að visu elcki
alistaðar, því að sumir þreytast
ekki á að klifa á því, að íslending-
ar sjeu andlegir eftirbátar annara
þjóða, þó að það sje fágætara.
Hvorttveggja er jafn rangt. íslend-
ingar eru eflaust þjóð í góðu meðal-
lagi að öllu atgerfi, þjóð sem er að
hleypa heimdrejganum, vakna til
starfa og nugga stýrurnar úr aug-
unum.
En fyrst af öllu verður þjóðin að
skilja, að börn liennar á 20. öld
gætu vel verið amlóðar, þó að for-
feður þeirra á söguöld væru frækn-
ir menn. Og í öðru lagi verður liún
að skiija, að þjóðin getur aldrei
vaxið á þvi, að draga aðrar þjóðir
niður í svaðið. Hún hækkar ekki
þó að aðrir lækki í hennar augum,
við rógburð og lítilsvirðingar henn-
ar sjálfrar. Hjer er neikvæð aðferð
notuð til eigin uppliefðar. Til þess
að uppliefðin verði raunveruleg
verður að beita jákvæðum athöfn-
um.
Þegar sambandslögin gengu í
gildi. árið 1918, var svo ráð fyrir
gert, að Danir og íslendingar skift-
ust á stjórnarfulltrúum, að venju
fullvalda ríkja, sem viðskifti eiga.
Þetta var þegar framkvæmt, og
skömmu eftir gildistöku sambands-
laganna kom hingað út Böggild
sendiherra. En Sveinn Björnsson,
núverandi ríkisstjóri íslands varð
fyrsti sendilierra íslands í Dan-
mörku. Böggild sendiherra dvaldi
hjer aðeins skamma stund, en við
tók af honum Fr. le Sage de Fon-
tenay, sem alt fram að sumrinu 1940
var eini erlendi sendiherra erlends
rikis á íslandi, á sama hátt og
Sveinn Björnsson var fram á síð-
asta ár eini sendiherrann, sem fs-
land hafði skipað.
Ýmsar þjóðir höfðu haft hjer út-
senda ræðismenn fyrir 1918, svo
sem Norðmenn og Frakkar. Þó var,
ef jeg man rjett, enginn slíkur
starfandi lijer á landi, er sambands-
lögin gengu í gildi. En sá fyrsti,
sem skipaður var eftir 1. des. 1918,
var aðalræðismaður Norðmanna,
Henry Bay.
Síðan hefir margt breyst. Nú
sitja hjer auk aldursforsetans, dr.
Fontenay, sendiherrar Noregs, Bret-
lands og Bandarikjanna og sendi-
fulltrúi Svíþjóðar. Og við eigum
sendiherra hjá þjóðum liinna tveggja
stórvelda og Noregi og sendifulltrúa
í Danmörku og Svíþjóð.
Það er nú svona með sendiherr-
ana, að okkur vesælum blaðamönn-
um finst viðurhlutamikið að gera
lieim aðsúg, ef okkur langar til að
spyrja um einfalda hluti eða biðja
upplýsinga. Við „piltarnir í sverl-
unni“ kysum heldur að tala við
konsúlinn eða einhvern honum ó-
brotnari, er við leitum upplýsinga
um erlenda þjóð. Við kjósum helst,
að fá að tala við blaðamann —
tala við „einn af oss.“
Norðmenn urðu fyrstir allra til
þess, að senda hingað blaðafulltrúa
í opinberri þjónustu. Hann kom
hingað ásamt konu sinni fyrir rúm-
um mánuði. Og íslenskir blaða-
menn hafa haft bæði gagn og á-
nægju af, að kynnast þessum stjett-
arbróður sínum, þó að hann sje
ekki blaðamaður í venjulegri merk-
ingu, lieldur fulltrúi stjórnar sinn-
ar i málefnum þeim, sem varða
upplýsingar um norsku þjóðina,
jafnframt j)ví, sem hann er athug-
andi lieira skoðana, sem fram koma
hjer á landi gagnvart landi hans og
þjóð.
Sigvard Andreas Friid blaðafull-
trúi norsku stjórnarinnar hjer á
landi, sem valinn hefir verið til
jjess að vera fyrsti blaðafulltrúi
Noregs og allra rikja lijer á landi,
er maður rúmlega hálf sextugur, og
á langan blaðaferil að baki sjer
síðan liann sleit barnsskónum í
Bergen. En sá ferill er þannig, að
fáir blaðamenn hafa átt almennri
vinsældum og trausti að fagna í
Noregi en hann. Stjórnmálalitur
blaða þeirra, sem liann vann við,
varð aldrei til þess að að baka bon-
um nágrannakrit eða óvinsældir. En
hann hefir um langan aldur verið
einn af kunnustu blaðamönnum
Noregs, bæði sem aðalritstjóri ýmsra
alþektra blaða, og sem mikilvirkur
aðili í fjelögum o@ stofnunum þeim,
sem norska blaðaútgáfu snertir.
Eins og áður er getið er liann
fæddur i Bergen og margir undan-
gengnir ættliðir hans lifðu æfi sína
í hinum fagra höfuðstað vestur-
.landsins, sem frægur er m. a. fyrir
ætttjarðarmeðvitund sína. En ætt-
feður hans, í föður- og móðurætt
fluttust til Bergen úr bygðum sín-
um í hinum norsku fjörðum — jjar
sem landnámsmenn íslands áttu for-
feður sina.
Að loknu stúdentsprófi starfaði
Friid í nokkur ár hjá skipafjelagi
í Englandi, hvarf síðan heim aftur
og tók að nema lögfræði, uns hann
gekk í þjónustu blaðamenskunnar.
Ferill bans sem blaðamanns hófst
árið 1910 — fyrir 32 árum — við
„Morgenavisen“ í Bergen og fluttist
hann þaðan til Osló, og varð starfs-
maður við hið kunna hægrimanna-
blað „Morgenbladet“. Um þrítugt
varð liann aðalritstjóri „Örebladet“,
sem var málgagn liinna yngri og
frjálslyndari liægrimanna, og gegndi
þvi starfi um liríð, uns hann tók
að sjer ritstjórn og útgáfu „Hauge-
sunds Daghlad“. Síðan varð hann
ritstjóri blaðs þess, sem liann hafði
fyrst starfað við, „Morgenavisen“ í
Bergen. En í ársbyrjun 1930 var
liann ráðinn forstöðumaður Innan-
landsmáladeildar Norsk Telegram-
byrá í Osló, en þessi merka stofn-
un var sameign norsku blaðanna,
og unnu þar í byrjun stríðsins 50
—-60 manns. Starf lians i þessari
stöðu vissi mjög að stjórn opin-
berra málefna og ríkisstjórninni
sjálfri. Og af þvi leiddi það með-
fram, að joegar Þjóðyerjar rjeðust
inn i Osló livarf liann á burt þaðan
til þess að ganga i þjónustu kon-
ungs og stjórnar. Ásamt frú sinni,
Astrid Friid, sem einnig dvelur hjer
á landi, sem ritari eiginmanns sins,
upplifði liann hina tvo þungbæru
mánuði, frá innrásinni og til 7. júní,
á sífeldum ferli frá suðri til norð-
urs eftir fósturjörð sinni, Noregi.
Hann stóð tvær klukkustundir í
skothríðinni, sem ætlað var að gera
útaf við konung, krónprinsinn og
ráðuneytið, tveim dögum eftir að hin
lúalega árás á Noreg var gerð. Og
seinna skall oft liurð nærri hælum,
er vjelbyssum og sprengjum þýskra
flugvjela var beint að bifreiðinni,
sem hann var i, á jjjóðvegum
Noregs.
í fimm dægur var hann á ferða-
lagi með konu sinni og 25 öðrum
Vestlendingum úr liöfn í Noregi
til Tromsö, í fiskibáti. Hann fór
framlijá Kristianssund meðan bær-
inn stóð í björtu báli, eftir margra
daga látlaust sprengjuregn Þjóð-
verja. Það liefir verið fepð, sem
kom við taugarnar — sífeldur ótti
við að verða fyrir sprengjum þýsku
flugvjelanna eða lenda í greipum
liýskra varðskipa. Með samþykki
norska landvarnarstjórans, Otto
Ruge hershöfðingja, sem nú er í
fangabúðum í Þýskalandi, sendi
Friid í umboði Norsk Telegrambyrá
skeyti frá þeim hluta Noregs, sem
enn var frjáls til Englands, Frakk-
lands og Svíþjóðar, allar síðustu
vikur stríðsins, er bann liafði bæki-
stöð sina í Tromsö, og hafði sam-
vinnu um jjetta við Jacob heitinn
Vidnes, forstöðumjann frjettastofu
utanríkismálaráðuneytisins. í fyrstu
varð liann að annast l)essi störf fyr-
ir Norsk Telegrambyrá einn, en sið-
ustu tíu dagana komu hinir starfs-
Frh. á bls. U
Frú Astrid og Sigvard Friid líta yfir síðupróförk af „Norsk Tidend“