Fálkinn - 21.12.1945, Blaðsíða 13

JÓLABLAÐ FÁLKANS 1945 7
ur og liefur gert fjölda mynda, eins
og sjá má af ferðabókum hans. En
þarna á liéimilinu hefir hann lítið
látið á því bera. Myndirnar sínar
hafði liann i svefnherbergi sinu,
jjær sem liann annars hengdi á vegg.
Það er Wercnskjold, sem mest ber
á, — einnig i dagstofunni, sem er
skreytt allskonar dýra- og landslags-
myndum eftir hann. Fyrri kona
Nansens, frú Eva, var einnig góður
málari, og eru margar mýndir eftir
bana á veggjunum í forsalnum,
uppi og niðri. Mynd af Nansen
sjálfum hefir Werenskjold einnig
gert.
Allt stendur með sömu úmmerkj-
um á Polhögda og það gerði í tíð
Nansens. í vinnustofu hans er liver
hlutur á sínum stað, eins og þegar
hann gekk út þaðan síðast. Og
skipunin á stofunni er sama og
l)á var og bókasafnið eins. Og svo
mun þetta verða áfram að mestu
leyti. Því að nú er Polhögda opin-
ber eign. Nokkrum mánuðum eftir
að Nansen dó, 1930, afhentu ýmsir
áhugamenn háskólarektornum í Os-
lo fjáruppliæð til að lcaupa Polliögda
og vísindasöfn Nansens, svo að þau
yrðu þjóðareign. Það er Norska vís-
indafélagið, sem he-fir umsjón eign-
arinnar með höndum, en Odd Nan-
sen hefir búið þar síðan faðir hans
féll frá, og gerir enn.
Þegar gestirnir höfðu þegið veit-
ingar um stund og húsbóndinn
boðið þá velkomna, bætti liann við:
— Ykkur þykir kanske fróðlegt að
kynnast bvernig við skemtum okk-
ur á kvöldin á liernámsárunum,
eftir að búið var að byrgja glugg-
ana, svo að engin Ijósglæta komst
út. Ekki voru leikhús, liljómleikar
eða aðrir skemmtistaðir til að fara
á. En við heimsóttum livert annað
og reyndum að skemmta livert öðru.
Nú eru nokkrir af þessum vinum
oklyar hjónanna, sem stundum komu
til okkar, staddir hérna, og ætla
að halda svolitla kvöldskemmtun
fyrir ykkur. — —
Það hafði verið raðað sætum fyr-
ir alla gestina i forsalnum, og nú
fékk maður, alveg óvænt að hlusta á
þrjá listamenn hvern öðrum betri,
sem landskúnnir eru um allan Nor-
eg og víðar. Fyrstur kom frain
píanósniliingurinn Robert Riefling,
sem nú er talinn besti píanisti
Noregs og frægur víða um lönd.
Hann spilaði Grieg svo að allir
urðu gagnteknir. Þá settist við
liljóðfærið ung og upprennandi
listakona, frú Elisabeth Reiss. Hún
syngur bæði gaman og alvöru, leik-
ur allt sjálf og bregður sér í alls-
konar liki, iiermigáfu hefir liún á-
gæta og getur túlkað barnamál og
kerlinga jöfnum höndum. Norð-
menn segja, að hún sé sjálf heill
„kabarett“ og það er satt; hún
fyllir heillcvölds skemmtiskrá kvöld
eftir kvöld á samkomuliúsum í Osló.
Henni svipar að sumu leyti til
dönsku söngkonunnar Lulu Ziegler,
en fæst við fjölbreyttari viðfangs-
efni.
Lestina rak svo leikarinn frægi,
Arfred Maurstad. Hann er kunnast-
ur sem leikari en svo hefir hann
hjáverkastarf. Hann leikur á liarð-
angursfiðlu og er talinn meðal allra
fremstu Norðmanna í þeirri grein.
Eg liefi aldrei verið hrifinn af harð-
angursfiðlunni, en það verð ég að
Horn úr forsalnum og þrjú börn Odds og Kari Nansens.
ferðum liér við land á „Michael
Sars“. Nansen tók þátt í liinum
fyrstu haffræðileiðangrinum ásamt
Helland-Hansen og hefir þessu starfi
verið haldið sieitulaust áfram síð-
an um aldamót, nema þegar styrj-
öld hefir hindrað. Hafa rannsóknir
þessar haft mikla þýðingu fyrir
ísland. Árið 1912 fór hann í vís-
indaleiðangur til Spitzbergen, að-
allega til þess að komast að livaðan
hinir köldu botnstraumar Norður-
íshafsins kæmu, og tókst að ráða
þá gátu.
Hann hafði ætlað sér i nýja
rannsóknarleiðangra á árunum fyr-
ir fyrri styrjöldina, en af þvi varð
aldrei. Hinsvegar studdi hann Roald
Amundsen með ráðum og dáð, og
það var liin dýrmæta reynsla Nan-
sens úr heimskautaferðum, sem
Amundsen byggði á er hann fór
sínar frægu ferðir. Nansen lagði
grundvöllinn að þeirri tækni, sem
notuð hefir verið siðan í heim-
skautaferðum, og þeirri tækni er
það að þakka hve norskum leið-
angrum hefir tekist vel. Þar var
livert smáatriði þaulhugsað og
rannsakað, enda stóðust allar áætl-
anir.
Nansen var orðinn heimsfrægur
maður fyrir Græniandsferð sína og
Fram-ferðina, er hann ásamt Johan-
sen komst 320 km. norðar en nokk-
ur maður liafði komist á undan
honum, eða á 86° 14’ n. br. Og
hann var orðinn viðurkendur vis-
indamaður. Út fyrir það svið ætl-
aði hann sér ekki að fara, og það
hefði þótl fyrirsögn um aldamótin
ef sagt hefði verið að hann ætti
eftir að verða enn frægari af öðru
en hinum frægu afrekum æsku sinn-
ar. En þó fór það svo, að á efri
árum Nansens gleymdist liin forna
frægð hans í skugga þeirra afreka,
sem hann hafði þá með höndum.
Nansen var enginn stjórnmála-
maður, skifti sér aldrei af þeim
og kom lítið við landsmál. En þeg-
ar til hans var leitað reyndist það
jafnan svo, að raunhæfni hans i
almennum málum var óskeikanieg,
hann sá betur en aðrir hvernig
átti að framkvæma hlutina, og liann
gerði það! Hann sagði aldrei, að
neitt væri ómögulegt og kom aldrei
viðurkenna, að eftir að Maurstad
liafði leikið liinn tryllta tröilaslag
„Fanitullen“ varð ég að viðurkenna,
að þetta þjóðlegasta hljóðfæri Norð-
manna á sinn tilverurétt.
En ekki hafði þetta fólk nú allt-
af getað haldið þessum kvöld-
skemmtuníim uppi. Flest af þvi
liafði átt heima á Grini lengur eða
skemur; þar liafði húsbóndinn set-
ið og þar hafði Riefling verið og
Maurstad. Það er yfirleitt undan-
tekning að hitta málsmetandi Norð-
mann sem ekki hefir verið á Grini,
enda er Grini-stimpillinn á borð
við riddarakross. Þeim stimpli
mátti ekki spilla, og þesvegna
breytti Grini um nafn undir eins
og föngunum var hleypt út þaðan
í mai í vor. Nú heitir staðurinn
Ilebu, og það þykir ekki eins gam-
an að láta kenna sig við það nafn.
— —r — Að lokinni þessari
skemmtun var liúsið skoðað hátt
og lágt og undu gestirnir sér bar
hið besta í þessu fræga umhverfi
og í návist hinna gestrisnu og
skemmtilegu hjóna, frú Kari og
Odds Nansen þangað til lialdið var
heim um miðnætti. Var þessi heim-
sókn eins og sólargeisli í öllu
Quislingsmoldviðrinu.
II.
Þegar Friðþjófur Nansen settist
að á Polhögda gerði liann ráð fyr-
ir að verða jiar heimafastur. Hann
var orðinn prófessor við háskólann,
liafði mikilsverðar visindarannsókn-
ir með liöndum og ógrynni af efni
til að vinna úr, sem hann hafði
safnað á ferðum sínum, sérstaklega
viðvíkjandi hafstraumum í Norður-
höfum. Það var hann sem fyrstur
benti á að straumarnir í Norður-
ishafinu gengi frá austri til suð-
vesturs, og þessa kenningu sannaði
liann með ferð sinni á „Fram“, er
liann lét skipið reka austan frá
Tsjeljuskinhöfða og vestur i opið
liaf norðan Noregs. Hið sama sann-
aðist siðar við ferð „Maud“.
Bók Nansens um ferð „Fram“ er
tvö stór bindi, en liún er aðallega
ferðasaga. Visindalegi árangurinn
af ferðinni er geymdur i miklu
stærri bók, sex binda riti, sem aar
gefið út á ensku. Það má með mikl-
um rétti segja, að Nansen yrði höf-
undur þeirrar vísindagreinar sem
nefnist haffræði og lagði hann
grundvöllinn að þeim rannsóknum,
sem Norðmenn hafa lialdið áfram
siðan, einkum undir stjórn Joh.
Hjorts prófessors og fiskimálastjóra,
sem oft hefir verið i rannsóknar-
Store Frön, fœðingarstaður Friðþófs Nansens.