Fálkinn - 21.12.1945, Blaðsíða 36

30 JÓLABLAÐ FÁLKANS 1945
Gortarinn
Barnasaga
ANN VAR EKKI nema
í þriðja bekk en þótt-
ist vera orSinn ansi
mikill maður. Kennslu-
konan hrósaði honum
kunni alltaf lexíurnar
sinar vel, og heima fyrir var liann
potturinn og pannan í ölíu. En þar
voru margir hestar og kindur og
kýr, og yfirleitt allt þaS, sem ungur
strákur getur óskaS sér. Svo var
hann líka stór og sterkur, eftir ahlri,
svo aS öllum í bekknum fannst
sjálfsagt að lita upp til hans.
En af þ'essu öllu fannst Jóni
Árna að liann væri talsvert mikils-
háttar maður, ekki síður en Gamli-
Nói, og það var ekki laust við. að
hann fyndi dálítið til sín, hæði
heima og heiman. Þetta hafði þó
getað gengið — þó slæmt sé — ef
hann hefði ekki haft annan verri
galla. Honum hætti svo til að gorta,
og með gortinu vilja koma ýkjur.
Hann vissi vel að maður á ekki
að ljúga, en hinsvegar taldi liann
saklaust að bæta viS eða draga
frá sannleikanum, þegar svo har
undir. Og það kunni Jón Árni svo
vel, aS félagarnir í skólanum göptu
af undrun þegar þeir heyrðu sög-
urnar hans.
Einu sinni kom hann til dæmis
hlaupandi i skólann á síðustu
stundu. Og hversvegna kom Iiann
svona seint? Jú, það fæddist kálfur
í fjósinu í morgun, og hann var
svo stór að Óli, strákurinn í fjós-
inu, gat ekki komið honum i kálfa-
stíuna einn. Svo að Jón Árni varð
að hjálpa honum. En þegar hann
kom, ])á skifti um. Þið hefðuð átt
að sjá þennan kálf. ÞaS var eflaust
stærsti kálfurinn, sem nokkurn-
tíma hafði fæðst i Melasveitinni.
Og sjö lítra af mjólk drakk liann
í fyrsta málið. Og svo baulaði hann
eins og gömul kýr.
Strákarnir göptu og stelpurnar
fölnuðu.
„Mér finnst kálfarnir fallegri þeg-
ar þeir eru litlir,“ sagði lítil telpa
með fléttur og bláköflótta svuntu.
Jón Árni dæsti fyrirlitlega.
Krakkarnir í skólanum fengu oft
að lieyra, að enginn bær jafnaðist
á við Efra-Ás, livorki innan sveit-
ar né utan. Allt stórt og mikið
gerðist þar, og var meira en ann-
arsstaðar. Og strákarnir trúðu öllu,
sem Jón Árni sagði — sérstaklega
þeir minnstu. En þeir stærri fóru
að kalla liann ,,Gortarann“ sín á
milli.
Það var Iitlu betra heima. Því
að þar sagði Jón Árni skólasögur,
sem meira að segja fullorðna fólkið
trúði. Og alltaf var hann sjálfur
hetjan i sögunni.
Einn daginn kom liann heim
og sagði að nú hefði bekkurinn
verið látinn endursegja í fyrsta
sinn. Mamma var ein inni, og hún
fékk nú að heyra, að stíll Jóns
Árna hefði verið lesinn liátt í bekkn-
um, og síðan hefðu tveir strákar
boriS hann i gullstól um alla
kennslustofuna, en kennslukonan
stóð við púltið, stjórnaði öllu með
reglustikunni og hrópaði liúrra!
Mamma leit frá eldhúsborðinu til
hans. „Þetla er nú spennandi,“
sagði lnin, „en það er ekki bein-
línis fallegt af þér að ljúga svona.“
„Ljúga?“ Jón Árni þóttist móðg-
aður. „Spurðu kennslukonuna, þá
lieyrirðu livort þaS er ekki satt
að hún las upp endursögnina mína.“
„En liitt þá?“
„Æ — liitt — !“ sagði hann með
semingi. „Eg sagði það i gamni.“
„ÞaS er ljótt gaman,“ sagSi
mamma. „Þetta er hrein og bein
lygi. Og þú veist að það er ljótt
að ljúga. Og það hefnir sín alltaf"
Jón Árni glápti á gólfiS. ÞaS var
naumast mamma var alvarleg!
„Svo verður þú lika að muna,
að allt sem þú segir er skrifað
uppi á himnum,“ sagði mamma.
„Og þér þýðir ekki að gorta fyrir
Guði, og þykjast vera mikill, þvi
að liann veit hvernig þú ert.“
Jón Árni andvarpaði. Þetta var
Ijóta gamanið. Hann þorði ómögu-
lega að líta framan i mömmu sína.
■ Hún var víst alvarleg núna og rauna-
leg til augnanna.
Nú sneri hún sér aftur að eld-
húsborðinu. Og Jón Árni laumaðist
út.
Jón Árni hafði einsett sér að
gorta ekki framar. Hann stillti sig
heilan dag. En svo varð freisting-
in yfirsterkari þegar hann kom i
skólann aftur. Hann fór varlegar
heima, sérstaklega þegar mamma
var viðstödd. Og alltaf voru þessi
orð að sveima í huga hans:
„ — — allt verður skrifað upp
á himnum.“
Svo kom veturinn og snjórinn.
Allt varð hvítt. Nú var gaman!
En Jón Árni átti engin skíði
og það var lítilmótlegt fyrir annan
eins mann. Hvað rfkyldu hinir
því að hann
strákarnir segja? Hann hafði verið
að biðja pabba sinn um skiði á
hverjum degi síðan um réttir. En
pabbi sagSi, að livergi væri hægt
að fá keypt skíði. En hvernig sem
þaS nú var, náði Jón Árni sér nú
í skíði samt. ÞaS var gamall smiður
í sveitinni sem bjó þau til, að vísu
voru þau bara úr furu, en þau litu
vel út.
„Farðu varlega með þau,“ sagði
pabbi. „Þau eru ekki sterk.“
Jón Árni lofaði því. Hann var
glaður aS þurfa ekki að koma í
skíðabrekkuna skíðalaus.
Sunnudaginn næsta voru allir
strákarnir samankomnir í skíða-
brckkunni. Og vitanlega var Jón
Árni þar með ný skíði. — Hickory-
skíði! lasm! — minna mátti ekki
gagn gera, sagði hann.
Strákarnir horfðu fyrst rannsókn-
ar- en siSan aðdáunaraugum á
skíðin. Jú, víst voru J)etta falleg
skíði. Þú átt gott, Jón Árni! —
Og „gortarinn“ fann til sín.
En það lækkaði á honum risið
þegar strákarnir úr efri bekkjun-
um komu og sáu skíðin. Þeir uppá-
stóðu að þau væru ekki úr hickory
— þetta voru ekki nema furufjalir!
Svei!
Jón Árni mannaði sig upp: „Þau
eru sterk eins og grjót!“ sagði
hann. En Jens, sem var hesti
hopparinn í bekknum sagði:
„Má ég prófa þau í brekkunni?"
Jón Árni liugsaSi sig um. „Þú gæt-
ir brotið þau fyrir mér,“ sagði hann.
„Sagðirðu ekki að þau væru úr
hickory,“ sagði Jens háðslega.
„Gerðu svo vel. Taktu þau!“ sagði
Jón Árni. Og svo fór Jens.
Og vitanlega braut Jens annað
skíðið. „Furusprek!" sagði Jens fyr-
irlitlega og fleygði brotunum í
Jón Árna. Og allir strákarnir æptu:
„Þú sagðir að þau væru úr hickory,
Jón Árni!“
Þó að Jón Árni væri orðinn níu
ára, grét hann þegar hann kom
heim og fór að segja mömmu sinni
frá þessum sorglega atburSi. Og
nú hvarf „gortarinn“ alveg, — eftir
var bara svolítill aumur strákur,
sem sagði mömmu sinni alveg eins
og var, og ýkti ekkert.
„Af þessu geturðu lært,“ sagði
mamma hans. „þakkaSu GuSi fyrir
að það kostaði ekki meira. Og nú
hættir þú að ýkja, er það ekki?“
„Það er svo erfitt að láta það
vera.“ Jón Árni hikstaði.
„Veistu engin ráð þegar þú átt
erfitt með eittlivað?" sagði mamma.
Jón Árni horfði á hana. Ef til
vill las liann eitthvað út úr aug-
unum á henni. Og svo kom bros á
grátbólgið andlitið: „Eg get beðið
Jesús að hjálpa mér,“ sagði liann.
Um vorið kom Jón Árni einu sinni
í skólann og sagði að Brúnka hefði
eignast folald.
„Var það mjög stórt? Var það
ekki stærra en Brúnka?“ sagði ein
telpan sakleysislega. Hún var svo
vön því að allt væri stórt á Efra-
Asi.
Jón Árni saup kveljur. „Nei, það
var bara venjulegt folald,“ sagði
hann.
Getrannir
Hvar er úrið keypt?
Ef þú setur réttan bókstaf fyr-
ir framan hvern tölustaf á úr-
skífunni þá geturSu lesið nafnið á
staSnum, sem úrið er keyp á! sagði
Óli við Árna. En þú getur lesið
margt fleira út úr tölunum. Til
dæmis eru tölurnar:
II III IV XI XII — stúlkunafn.
I VII II VI IV — bæjarnafn.
I VII IX X — hristi
VII II VI X XI XII — þrælsnafn.
II VII VII XI XII — fengur.
VI XI X X IT — innheimta.
III er sama og XI, VII sama og X,
VIII sama og XII.
Og hvað lieitir svo bærinn?
Hve mörg voru frímerkin?
Einu sinni kom maður með bréf
til tveggja skátastúlkna. Hann var
með grímu fyrir andlitinu, því að
hann vildi ekki láta þekkja sig.
Fyrst urðu stúlkurnar hræddar,
en þegar þær heyrðu að þær áttu
von á óvæntri gjöf kom annað
hljóð i strokkinn. Maðurinn vissi
að stúlkurnar söfnuðu frímerkjum,
og í bréfinu, sem hann var með
í hendinni, voru mörg sjaldgæf
frímerki. En þær fengu ekki hréf-
iS nema þær gælu sjálfar reiknað
út hve mörg frimerkin væru í því.
Til leiðbeiningar fyrir þær sagði
grímumaðurinn þeim eftirfarandi:
Frímerkin voru fleiri en 100 og
l'ærri en 400. Talan var ódeilan-
leg nema með 1 og sjálfri sér
(prímtala). El' henni var deilt meS
3, 5 eða 7 varð alltaf 1 afgangs.
Báðar skátastúlkurnar gátu ráð-
ið gátuna svo að grímumaðurinn
gaf þeim sitt bréfið hvorri. Get-
ur þú ráðið hana, ef haiin skyldi
koma til þín?