Fálkinn - 15.02.1946, Side 4

4
F Á L K I N N
Norski flotinn og stríðið
Þegar kafbátaherna'ðurinn var
sem æðisgengnastur bar það við
einu sinni í New York, að amerík-
anskur forráðamaður ávarpaði lióp
norskra farmanna, sem þar voru
staddir. „Þið hafið verið miklu
meira virði en heil miljón manna,"
sagði hann. Maðurinn, sem sagði
þessi orð var enginn annar en Land
aðmíráll, yfirmaður allra siglinga-
mála Bandaríkjanna. Hann þekkti
manna best livers virði siglingarnar
voru fyrir hernað hinna sameinuðu
þjóða, og hann kunni að meta það
hugrekki og fórnfýsi, sein farmenn-
irnir sýndu og sem nauðsynleg var
til þess að herirnir í Evrópu gætu
yfirleitt barist.
í maí síðastliðnum fékst stað-
festing á þessum orðum, og hún
sýndi að þau voru ekki nein glam-
uryrði eða að Land stæði einn
uppi með áðurnefnda skoðun. Þeg-
ar Christmas Möller, utanríkisráð-
herra Dana kom heim úr útlegð-
inni í London, en þaðan stjórn-
aði hann andstöðuhreyfingunni í
Danmörku, sagði hann: „Eitt er
víst og það er það, að stríðið vanst
með aðstoð þeirri er norski versl-
unarflotinn lét í té árin 1940 og
1941. Eg held að England, sem á
l>eim árum stóð eitt uppi, liefði
tapað stríðinu ef það hefði ekki'
haft aðstoð norska flotans þá.
Þessi styrjöld hefir verið olín-
styrjöld, öllum öðrum fremur, og
þessvegna er engin furða þó að
tankskipin liafi verið þýðingarmikil
fyrir öll þau ógrynni flugvéla, sem
verið hafa í lofti, og fyrir þá skrið-
drekaskriðu og önnur vélknúin
hernaðartæki, sem brunað hafa um
vígstöðvarnar í austri og vestri.
„Norðmönnunum var ekki hernað-
ur i liuga þegar þeir létu smiða hinn
mikla tankskipaflota sinn, en það
hefir komið á daginn að framsýni
þeirra varð bjargvættur okkar“,
skrifuðu ensku siglingablöðin á sin-
um tíma. Og af hálfu sjálfs siglinga-
málaráðuneytisins breska féllu þau
orð nokkru síðar, að „fyrir orust-
una um Atlantshafið hafði norski
tankskipaflotinn sömu þýðingu og
Spitfireflugvélarnar fyrir orustuna
um England sumarið 1940.“
Þegar verst stóð á fyrir Bretum
fengu þeir helminginn af öllu ben-
síni sínu og olíu með norskum
skipum, og það sama verður uppi á
teningnum þegar litið er á aðrar
nauðsynjar til hernaðar og fæðis.
Norsku skipin keptust um að koma
sem flestum förmum yfir Atlants-
hafið. Það var norskt tankskip,
sem fékk „bláa bandið“ i olíu-
flutningunum yfir Atlantshaf og
norsk v.oru þau skipin öll, sem
næst komust metinu. Á ákveðnum
tíma í stríðinu hafði eitt einstakt
norskt skip farið 45 ferðir yfir
Atlantshafið og flutt 575 miljón
lítra af bensíni til vígstöðvanna,
en það var nægilegt til að gera
þúsund sprengjuflugvélar út i
hundrað ferðir til óvinavigstöðv-
anna.
Hér eins og oftar sýndi norski
sjómaðurinn sannleik þeirra orða
skáldsins, að „þar sem fley getur
flotið þá er liann fremsti maður-
inn.“ Þegar sameinuðu þjóðirnar
hófust handa á þvi erfiða vcrkefni
að endurheimta töpuð svæði i Aust-
urlöndum og byrjuðu með land-
göngunni á Madagaskar, var það
engin tilviljun að fyrsta skipið með
landgönguliðið þangað var norskt.
Þetta var upphafið að óförum
Japana.
Og þegar baróttan um Miðjarðar-
hafið, sem lauk með falli Ítalíu,
færðist í aukana, var það enn
norskt skip sem var i fararbroddi
innrásarflotans og selti fyrsta lið-
ið á land í Casablanca! En áður
höfðu norsk skip unnið þau af-
rek í Miðjarðarhafi, sem Ijómi stóð
af. Meðan stóð á hinum þrotlausu
árásum á Malta hafði ekki einu
einasta skipi tekist að komast þar
í liöfn í þrjá mánuði samfleytt.
Hvað eftir annað gerðu þrautvarð-
ar skipalestir tilraun til að koma
hinum aðþrengdu eyjarskeggjum til
hjálpar, en þýskum og ítölskum
flugvélum tókst ávalt að tvístra
skipalestunum og sökktu þá mörg-
um skipum. Nú var sex skipa hóp-
ur sendur af stað og voru fjögur
skipin norsk. Þar voru skipin
„Thermopylæ“ og „Talbot“ fró
útgerðarfélagi Wilhelmsens i Töns-
berg og tvö tankskip, „Svenör“ og
„Höegh Hood“ og ennfremur enskt
skip og danskt. Skipin komust í
höfn og var fagnað innilega, en áð-
ur en þau höfðu varpað akkerum
kom fyrsta hættutilkynningin frá
loftvarnarliðinu. Það var kl. 10%.
Klukkan 12,10 var næsta merki gef-
ið og aftur kl. 14%. — Þessu áttu
skipverjar að venjast þó þrjá mán-
uði, sem þeir lágu í Valetta á Malta,
og þessu liöfðu íbúarnir ótt að
vpnjast í tvö ár.
Það ræður að líkum að norsku
skipin tóku þátt í innrásinni í
Frakkland, sem vsrð uppliafið að
síðasta þætti styrjaldarinnar og
leiddi til þess að Noregur varð
frjáls aftur. Tíunda hvert skip í
innrásarflotamim var norskt! Og
fyrsta skipið sem lagði að bryggju
i Antwerpen eftir að sú mikla sigl-
ingaborg var endurheimt, var
norska skipið „Lysland“ frá Berg-
en. V-flugurnar sprungu allt í
kringum það, en „Lysland" slapp.
— — — En öll þessi afrek hafa
kostað Noreg mörg skip og enn
fleiri mannslíf. Þegar þetta er
skrifað er enn ekki fengið endan-
legt' yfirlit um tjónið, en gera mó
róð fyrir að flotinn hafi rýrnað um
000—700 skip, að smálestatali nær
fíajidamenn gera innrás.
helmingi af flotanum eins og hann
var fyrir stríð, í ágúst 1939. Mun
láta nærri að tapast hafi um 2,3
miljón brúttósmálestir, en það svar-
ar til alls kaupskipaflota Svía og
hálfs danska flotans að auk! Það
eru stóru skipin, sem hafa orðið
hlutfallslega verst úti. Meðal ann-
ars liafa þrjú stærstu skip Noregs
sokkið, nfl. „Oslofjord“, sem var til-
tölulega nýtt skip, og hvalveiða-
móðurskipin tvö frá félcginu „Kos-
mos“.
En þetta skarð verður hægt að
fylla með tíð og tíma. Hinsvegar
verður það skarð aldrei fyllt, sem
höggið er í farmannahópinn norska.
Bráðabirgðaskráin yfir þó, sem
farist hafa og látið lífið fyrir Nor-
eg og frelsið telur 3300 nöfn, frá
15—16 ára drengjum til öldunga
yfir sjötugt. Öllum var þeim það
sameiginlegt að þeir virtu að vett-
ugi hættur kafbótanna, flugvélanna
og rónskipanna, og létu ekki hug-
fallast þó að þeir stæðu andspænis
falILyssukjöftum hinna þýsku her-
skipa . Tökum til dæmis skipið
„Borgestad“ frá Porsgrunn, Það var
eitt af mörgum skipum, sem þýskt
beitiskip réðst á í Atlantshafi. Allt
í einu sást frá hinum skipunum
hvar „Borgestad“ sigldi út frá
hópnum og stefndi beint á þýska
herskipið, sem nú varð að beina
öllum sínum skeytum að þessu
norska skipi og hélt að það væri
fullvopnað herskip í felubúningi
friðsamlegs kaupfars. Hinar fífl-
djörfu aðfarir norska skipsins urðu
til þess að hin skipin sluppu sæmi-
lega vel úr hildarleiknum, en
„Borgestad" var skotið niður, með
Grotnes skipstjóra ó brúnni og yfir
30 skipverja.
Aldrei hvarflaði það að norsku
farmönnunum að gefast upp fyrir
óvinunum. Þjóðverjar reyndu að
múta þeim; með þráðlausum skeyt-
um buðu þeir þeim of fjór ef þeir
vildu skerast úr leik sameinuðu
pjóðanna og sigla skipum sínum +
d. í japanska liöfn. Þessi boð uröu
jafnan til þess að norsku piltarni
skirptu í lófana og lögðu sig enn
betur fram en áður. En þeir gerðu
meira:
„Förti tusen norske sjöfolk
en for alle valgte strid,
valgte hjemlösliet og lengsel
valgte flammedöd og koldbrand
valgtc drift pá spinkle fláter
tusen ville mil fra hjelpen —
evig lieder skal de ha,“
segir Nordahl Grieg. Þessar fáu
línur um þann lcost, sem norsku
sjómennirnir völdu, sýndu svarið
er þeir gáfu tylliboðum Þjóðverja.
Veikbyggðu flekarnir, þúsund óra-
mílur frá lieimilinu urðu stundum
vistarverur norsku sjómannanna
svo vikum skifti. Tökum t. d. menn-
ina fimm, sem komust af af „Mold-
anger“ frá Bergen og voru á reki