Fálkinn - 15.04.1949, Page 5

FÁLKINN
5
einokunarinnar 1786, en mistu
þau aftur 1807. En síðan 1918
eru Eyjarnar kaupstaður á ný.
Kirkjur voru tvær í Eyjum til
1573 og tveir prestar og sókn-
irnar tvær, kenndar við Kirkju-
bæ og Ofanleiti. Hina fyrstu
sameiginlegu kirkju brenndu
Tyrkir 1627; stóð hún í Fornu-
Löndum og enn heitir kirkja
Vestmannaeyja Landakirlcja, þó
að nú sé hún ílutt úr þeim stað.
Síðan 1837 eru Eyjarnar aðeins
ein kirkjusókn.
hafði 16 skip, þar af 5 tólfróin
en 8 tíróin. Um miðja síðustu
öld höfðu Vestmannaeyingar
eignast 11 útróðrarskip, sem
fjölgaði nokkuð er frá leið, en
urðu jafnframt minni. Én 1906
kemur sóknin milda; þá eru
tveir vélbátar komnir i fiski-
flotann og sex árum seinna eru
þeir orðnir 58. Þá var enginn
gróðavegur greiðari á Islandi en
að gera út báta frá Eyjum. Og
á árunum 1901—1920 fertugfald-
ast fiskútflutningurinn þaðan.
Súla og ungar i Flagtabæli í Hellisey. — Ljósm.: Fr. Jesson.
Ibúafjöldi Eyja mun lengst-
um hafa verið rúm 300 fyrrum,
en þokaðist upp í 600 á síðustu
60 árum 19. aldar. En eftir alda
mótin komu vélbátarnir til sög-
unnar (1906) og á fyrstu 20
árum aldarinnar ferfaldaðist í-
búafjöldinn og liefir síðan 1920
vaxið úr 2400 upp í 3500. Inn-
flutningur fóllcs hefir verið
mikill til eyja á þessari öld, eins
og sjá má af því að í árslolc
1947 voru 1461 af Eyjaskeggj-
um fæddir annars staðar; Rang-
árvallasýsla hefir lagt til lang-
mesta skerfinn, nfl. rúmar 500
sálir, en liinsvegar var þar ekki
nema einn Strandamaður.
Einokunarverslunin við Skans
inn er viðast nefnist Garðs-
verslun, er fyrsti vísir kaup-
staðarins og í grennd við liana
byggðu tómthúsmennirnir hreysi
sín; þeir voru háðir versluninni
og reru á konungsskipunum.
Eitt hús, Kornloftið, er enn til,
sem minnisvarði þeirrar versl-
unar. Westy Petræus, sá frægi
Reykjavíkurborgari, keypti ein-
okunarverslunina og hafði þar
í seli lengi. Næsta verslunin
varð Godthaab, stofnuð af
Knudtzon í Hafnarfirði 1830, og
svo kom Juliushaab 1846 á
Tanganum, þar sem nú er Gunn
ar Ólafsson & Co. Um það leyti
voru 23 tómthús í Eyjum.
Á einokunaröldinni mátti eng-
inn gera út skip nema konungs-
verslunin, sem um eitt skeið
Er það snöggasta þensla sem
orðið hefir i nokkrum atvinnu-
vegi og stendur ekki að baki
ævintýri togaraútgerðarinnar,
sem gerðist í liöfuðstaðnum
um sömu mundir. Undir alda-
mótin fóru bátarnir að nota
línu, en netin voru að koma til
sögunnar um það bil, sem fyrri
heimsstyrjöldin skall á. Og nú
er dragnótin mikið notuð.
En þrátt fyrir hin auðugu
fiskimið fundu Vestmannaey-
ingar að maðurinn lifir ekki á
einum saman fiski. Ein eftirtekt-
arverðasta breytingin, sem orðið
hefir á Eyjunum á síðasta ald-
arfjórðungi er hin stóraukna
jarðrækt, sem meðfram leiddi
af jarðræktarlögunum og skipt-
ingu jarðnæðisins í leigulönd,
árið 1927. Þá gátu tómthús-
mennirnir fengið einn liektara
hver, og notuðu sér það vel.
Nú var slorinu, sem áður var
öllum til leiðinda, breytt í töðu.
og frá 1920 til 1940 ferfaldast
töðufengurinn þvi sem næst og
varð 13.500 hestburðir og Kýrn-
ar um 360, svo að mjólkurmagn-
ið var þá meira á mann, þrátt
fyrir mannfjölgunina, en verið
hafði um aldamót. — Hins veg-
ar hefir sauðfjáreigninni hrak-
að nolckuð. Það er takmarkað,
sem liægt er að setja af fé i
eyjarnar til útigangs en að fóðra
sauðfé box-gar sig tæplega. Eyja-
skeggjar liafa löngum keypt fé
á fæti í Rangárhéraði og flutt
það heim til slátrunar.
Fuglatekjan er sú atvinnu-
giæin Vestmannaeyinga, sem út
í frá liefir verið veitt einna
mest atlxygli, ekki végna þess
að hún skipti fjárhagslega miklu
máli nú orðið lieldur vegna þess
hve óvenjuleg hún er. Og frá-
sagnir af frægum sigmönnum
hafa löngum verið kært um-
ræðuefni. Það er hættuleg íþrótt
sem þeir iðka þessir „línudans-
arar“ bjargsins, og það er engu
minni list að síga í björg og
feta sig fram á ldettasyllum en
að ganga á línu yfir Niagara,
eða að minnsta kosti engu liættu
minni. Enda er sigmaðurinn í
heiðri hafður í. Eyjum, ekki
síður en loreadorinn á Spáni. I
þessaii bók segir margt frá
bjargsigum og aðferðum við
fuglaveiði, og er gaman að gera
Fýll með ungann sinn.
Ljósm.: G. Fr. Johnsen.
samanburð á þessu og þvi sem
segir um fuglaveiðar og eggja-
töku í bók Þorleifs Bjarnason-
ar um Hornstrandir, en þessi
tvö syæði eru tvö mestu fugla-
tekjuhéi'uð landsins.
Nú er fyrir löngu hætt að
krækja lundann með greflum
inni í holunum en háfur á nál.
4 metra löngu skafti er notaður.
Góður veiðimaður getur hrams-
að 300—400 lunda á dag. Um
skeið var afar mikið veitt með
netum, en þau siðan bönnuð
vegna þess að lundadrápið var
svo gegndarlaust. Eftir fýlnum
þarf að síga og var hann rotað-
ur með lurk og fleygt niður í
sjó eða urð og hirtur þar. Er
fýllinn drepinn um það bil og
hann er að verða fleygur, seinni
partinn i ágúst, en lundinn frá
sumarmálum og þangað til hann
fer á haustin. Fýlafiðrið þótti
Frh. á bls. 13.
Klettahellir í Ystakletti. — Ljósm.: Arinbj. ólafsson.