Fálkinn - 03.06.1949, Qupperneq 4

4
FÁLKINN
LAXINN ER VÍÐFÖRULL
Ennþá er margt á huldu viðvíkjandi göngu lax-
ins. Hér segir Sven Sömme, fiskifræðingur, frá
nýjustu rannsóknum, sem gerðar hafa verið á
laxgöngum við Noreg.
TNAGANA eftir 17. maí s.l. vor
sat Leiv Rosseland, ráðu-
nautur, á kassa á eyri í Sand-
víkuránni, 15 km. frá Osló. Og
á öðrum stærri kassa fyrir
framan sig hafði liann ýms á-
höld, gipsmót og stóra blikk-
skjólu, og minnisbók. Úr skjól-
unni rann vatn um gúmmíslöngu
gegnum gipsmótið. í ánni hjá
honum stóð kassi, með sigti í
báðum endum, og nokkur liundr
uð smálaxar á stærð við smá-
síld voru á iði i kassanum. Og
á einum kassanum enn sat að-
stoðarmaður Rosselands.
Stundum var Rosseland að
beygja sig. Hann þreifaði á ung-
löxunum og tók upp einn í
einu og stakk lionum inn í
gipsmótið með hausinn. Það
var aðeins hausinn, sem hvarf
inn í gipsið, en húkurinn sást.
Nú var silfurþræði stungið
gegnum hrygglengjuna á lax-
inum, rétt fyrir framan bak-
uggann og á lykkju á þræðin-
um Iiékk ofurlítill celluloid-
hólkur, gulur með fjólubláum
endum. Gegnum þynnuna var
hægt að lesa orðin: „Skerið
endann af, bréf liggur innan í.“
Bréfið í hólknum ldjóðaði svona:
Sendið þetta bréf til Zoo-
logisk Museum í Oslo, með
sem ítarlegustum upplýsing-
um um lwar og hvenær lax-
inn er veiddur og með livaða
veiðarfæri, nafn og heimilis-
fcmg veiðimannsins, þyngd
og lengd (frá nefbroddi til
sporðsýlingar) fisksins, og
leggið með 30 hreistur, tekin
milli balcugganna og liliðar-
manarinnar. Verðlaun greidd.
— Þetla bréf var bæði á
norsku og ensku.
Frá liinni ófullkomnu rann-
sóknastöð Rosselands við Sand-
víkurá synti unglaxinn svo
fjörlega úl í veröldina, með
þetta sendibréf á bakinu. Neð-
ansj ávarpós tur.
Beint fyrir framan Rosseland
var girðing úr vírneti þvert yfir
ána. Á henni voru tvö op inn i
laxagildrurnar. Þar voru laxa-
börnin tekin. Þau komu í slór-
um torfum á leið til sjávar, eft-
ir að hafa dvalist 2-3—4 bernsku-
ár sín í Sandvíkuránni. Kann-
ske voru einhver þeirra úr klak-
stöð Albert Olsens upp með
ánni. Ilann er að minnsta kosti
natinn við börnin sín og vill
hafa þau vel þroskuð þegar þau
leggja út á lífsbrautina. Hann
sal löngum á kassanum við
hliðina á Rosseland og hjálpaði
honum að merkja.
Alþjóðleg samvinna.
Þessar laxamerkingar eru lið-
ur í víðtæku samstarfi margra
þjóða. Áður en merkingarnar
liófust voru lialdnir fundir um
málið í Kaupmannahöfn og
Stokkhólmi, innan Alþjóða haf-
rannsóknarráðsins, en forseti
þess er Jolian Hjort prófessor.
Af norskri hálfu kom fram til-
laga um alþjóða laxmerkingar,
og var lnin samþykkt af 11 þjóð-
um og' liklega hætist Kanada við
í hópinn. Hins vegar er svo lílið
af lax eftir í ám Bandaríkj-
anna er falla i Atlantshaf, að
Bandaríkin þóttust ekki geta
tekið þáll i þessu.
Alþjóða hafrannsóknaráðið
hefir líka fleira á prjónunum.
Þessar rannsóknir eru ekki ein-
göngu gerðar vegna rannsókn-
anna einna, lieldur hafa þær
hagnýta ])ýðingu og geta gefið
bendingar um hvernig auka
skuli laxgöngurnar i ánum.
I lífi laxins eru margar gátur
og viðfangsefni, sem liér skal
drepið lílið eitl á.
'Hrygning ok klak.
Á sumrin keuiur laxinn af ó-
kunnum slóðum úti í hafi upp
að ströndinni og leitar upp i
árnar til að lirygna. Þegar kem-
ur fram i október byrjar hrygn-
ingin og laxinn grefur hrognin
ofan í grópir, sem hann gerir i
árbotninn, og mokar síðan
sandi og aur yfir. Að vorinu
ldekjast hrognin út og laxseiðin
grafa sig upp úr sandinum þeg-
ar þau eru um þumlungs löng
og fara að éta ýmiss konar smá-
dýr í ánni. En víða er laxinn
veiddur á haustin og hrognin
frjóvguð og sett í kassa, sem
komið er fyrir í klakhúsum og
vatn látið renna um sí og æ.
En þegar hrognin eru klakin
að vorinu er seiðunum að jafn-
aði sleppt í ána og þau látin
sjá um sig sjálf.
Amerískar rannsóknir síðari
ára virðast henda í þá átt, að
klak amerískra laxtegunda svari
tæplega kostnaði. Þess vegna
liafa Ameríkumenn lagt niður
margar hinan stærri klakstöðva
sinna og reka aðeins ldak þar,
sem þeir geta alið upp seiðin i
tjörnum og uppistöðum þangað
til þau eru orðin á við manns-
fingur á lengd og sæmilega sjálf-
bjarga. Því að laxaseiðin eiga
marga óvini í ánum, sem granda
þeim í bcrnskunni.
Eigi vitum vér hvorl það eigi
við um norskan lax i norskum
ám, að klakið svari eigi kosln-
aði. Það er ekki hægt að kom-
asl að einhlitri niðurstöðu um
þetta nema með því að hafa
full umráð yfir ákveðinni laxá
árum saman. Þess vegna hafa
norsku rannsóknirnar heinst að
mörgum ám, sem klak liefir
verið stundað við lengi, og þar
sem menn þykjast liafa reynt
að það hafi gert gagn.
Laxaseiðin vaxa seinl í ánum.
Þegar þau eru orðin 3—4 ára
eru þau aðeins 12—19 cm. á
lengd. Mörg þeirra lenda í gin-
inu á óvinunum, sérstaklega á
fyrsta árinu, og þegar þau eru
orðin svo stór að þau geti liang-
ið á öngli verða strákar oft til
að tortíma þeim. Þeim finnst
gaman að sjá seiðin sprikla á
önglinum. Liturinn á þeim er
oft skræpóttur og erfitt að
þekkja þau frá urriða.
Til hafs!
En svo lýkur dvölinni í ánni.
Ungi laxinn leitar til hafs. Þá
breytir liann lil og verður silf-
urgljáandi, hlettirnir og skræp-
urnar hverfa, og laxinn fer til
sjávar — venjulega i vatna-
vöxtunum á vorin.
Hvert fer hann? Og hve marg-