Fálkinn - 11.07.1952, Blaðsíða 4

4
FÁLKINN
Frá baðströndinni í Wellington, höfuðborg Nýja Sjálands.'
Nýja Sjáland í dag
'C'F hollenski landkönnuðurinn
•*-‘4 Albert Tasman, sem fann
Nýja Sjáland 13. desember 1642,
kæmi þangað í dag mundi hann
sjá margar breytingar, sem hann
ætti bágt með að átta sig á. I
stað skipalægja í víkum og vog-
um mundi hann finna stóra hafn-
argarða. Víðsvegar hafa sprott-
ið upp bæir og borgir með fjöl-
breyttum iðnaði. — Hann mundi
sjá breiða og góða vegi um land-
ið þvert og endilangt, járnbraut-
ir yfir allt iandið. Og hann mundi
komast að raun um að frum-
byggjar landsins, Maoríar, sem
einu sinni voru hættulegir menn,
eru nú orðnir friðsamir menn
sem lifa í sátt við þá hvítu.
Allt þetta hefir gerst á miklu
skemmri tíma en þeim rúmu
þrem öldum, sem liðnar eru síð-
an Tasman fann landið. Þetta
nýja meginland var látið eiga
sig fyrstu 125 árin eftir komu
Tasmans. En árið 1769 kom
James Cook, hinn frægasti allra
Kyrrahafskönnuða, til Nýja Sjá-
lands, og eftir það fór margt að
breytast. Cook kannaði landið og
gerði uppdrátt af því, og gat
komist í nokkur kynni við frum-
byggjana.
Fyrsta nýlendan stofnuð.
Það var einkum tvennt, sem
hafði áhrif á landnámið í Nýja
Sjálandi í lok þeirrar aldar. Ann-
að var það að þarna var mikið
af hval og sel og ágætt timbur
og lín. Hitt voru trúboðarnir.
Þeir komu aðallega frá Ástralíu,
sem er 1800 kílómetrum vestar.
og lögðu mikið kapp á að kristna
Maoríana. Þó var það ekki fyrr
en um 1840, sem hvitir menn
fara að flytast til landsins í stór-
um stíl. Það ár varð Nýja Sjá-
land bresk nýlenda. Fyrsti lands-
stjórinn, William Hobson, og
voldugustu höfðingjar Maoría
gerðu með sér samning, með að-
stoð trúboðanna, Waitangi-samn-
inginn svonefnda. Þar er Victoríu
drottningu afsalað æðsta vald í
landinu, en höfðingjarnir skyldu
eiga lönd sín, fiskimið og skóga
eftir sem áður.
Og nú fóru hvítir menn að
flytjast til Nýja Sjálands. Flest-
ar elstu hvítu ættirnar í landinu
eru enskar, skotskar eða írskar
en nokkrar norskar, danskar og
sænskar, örfáar þýskar, fransk-
ar eða amerískar. Sumir Ný-
Sjálendingar hafa maoría blóð í
æðum, en langflestir eiga breska
forfeður. Fyrstu landnemarnir
voru bændur, gullgrafarar, skóg-
arhöggsmenn, verslunarmenn og
sjómenn. Fæstir þeirra voru efn-
aðir, þeir komu flestir af ævin-
týraþrá eða af því að þeir höfðu
ekki getað komið fótum fyrir sig
heima, og vildu byxja nýtt líf í
landi, sem gerði öllum jafn hátt
undir höfði.
Nýja lífið í nýja iandinu varð
ekki létt. Þessir landnemar urðu
brautryðjendur í orðsins sönnu
merkingu. Ennþá eru margir
á lífi sem muna þegar feður
þeirra voru að ryðja sér land í
frumskógunum og byggja sér
hús, kirkjur og skóla. Það var
erfið barátta við allsleysið. En
landið var gott.
Frystihúsin björguðu.
En þessir menn áttu seiglu og
festu, þeir gátu ekki gefist upp
því að ekki var í nein hús að
venda. Og þeir sigruðu. Þegar
gullið fannst, 1861, hópaðist fólk
vitanlega til Nýja Sjálands. Fyrst
komu ævintýramennirnir, en í
kjölfar þeirra, kaupmenn, iðn-
aðarmenn, bankamenn, mála-
fiutningsmenn, sem vildu eiga
skipti við gullgrafarana — og
græða á þeim. Allt var í uppgangi
um stund, en svo kom afturkipp-
urinn undir eins og gullgröftur-
inn lagðist niður. En stjórnin var
dugleg og gat bjargað málum við.
Hún hófst handa um opinberar
framkvæmdir, einkum vegalagn-
ingar, og nú var farið að vinna
markvisst að því að fá fólk til
landsins. Samt var árferði og af-
koma mjög stopult þangað til í
lok 19. aldar. Þá var gerð upp-
götvun sem gerbreytti hag þjóð-
arinnar. Það var frystingin. Áður
hafði ullin verið aðal útflutnings-
vara Ný-Sjálendinga, en nú gátu
þeir farið að senda ógrynni af
keti á heimsmarkaðinn, í full-
komnum kæliskipum. Frystingin
hefir valdið byltingu i útflutningi
landbúnaðarafurða Nýja Sjá-
lands, og nú er landið meðal
mestu útflytjenda í heimi, að því
er snertir ket, ost og smjör.
I-Ivernig hagar til á Nýja-Sjá-
landi í dag? Ibúarnir eru ekki
nema 1.9 milljónir. Þar eru fjór-
ir stórbæir: Auckland með 320.
000, höfuðstaðurinn Wellington
með 200.000, Christchurch með
175000 og Dunedin 90000 íbúa.
— I Auckland og Wellington eru
langfullkomnustu hafnirnar og
þar eru aðal samgöngumistöðv-
arnar, bæði fyrir siglingar og
flugleiðir.
Þó að meira en helmingur allra
landsbúa starfi og eigi heima í
bæjum og borgum er landbúnað-
urinn aðal atvinnuvegurinn og
undirstaða iðnaðarins í landinu.
Og útflutningur landbúnaðar-
afurða vegur langþyngst á versl-
unarskýrslunum. En einhæf
framleiðsla kenndi Ný-Sjálend-
ingum að þeim er sem öðrum
þjóðum hollast að búa sem mest
að sínu, og í rauninni er landið
svo gott að þeir geta haft fjöl-
breytta framleiðslu. Hafa þeir
lagt mikla stund á að efla iðnað-
inn undanfarna áratugi. Þarna
er þó ekki mikil stóriðja eða
„þungaiðja", því að landið vantar
járn. Hins vegar er mikil fram-
leiðsla smágerðari málmtækja,
svo sem til rafmagns. En vefn-
aðarvöruiðnaður — einkum úr
ull er afarmikill, ennfremur hús-
gagnasmíði, leðuriðnaður o. fl.
Smalamennska l Otago á Nýja Sjálandi.
Til fjalla er tœkifœri til þess að ganga á slcíðum á vetrum.