Fálkinn - 11.07.1952, Blaðsíða 3

FÁLKINN
3
Samband íslenskra samvinnufélaga 50 ðra
Skrifstofubygging Sambands islenslcra samvinnufélaga við Sölvhólsgötu í
Reykjavík.
Um þessar mundir er haldið hér
á landi þing Alþjóðasambands sam-
vinnumanna (International Cooper-
ative Alliance), og liafa í tilefni þess
komið hingað fulltrúar frá mörgum
löndum. Hafa þeir rómað injög við-
tökur þær, sem þeir hafa hlotið hér,
og alla skipulagningu. Um leið hefir
verið minnst 50 ára afmælis Samands
islenskra samvinnufélaga og 70 ára
afmælis Kaupfélags Þingeyinga, elsta
kaupfélag landsins.
Vagga samvinnuhreyfingarinnar er
talin hafa staðið í Englandi, og er Ro-
bert Owen, hinn kunni, breski hug-
sjónamaður, oft talinn faðir sam-
vinnustefnunnar. Fyrsta samvinnu-
félagið var stofnað af nokkrum vef-
urum í bænum Rochdate árið 1844.
Fyrsta kaupfélagið hér á landi var
stofnað árið 1882, og var það Kaupfé-
lag Þingeyinga á Húsavik. Áður en
það félag var stofnað, voru til ýmis
félagssamtök á sviði verslunar og
annars atvinnureksturs, sem hafa ver-
ið taiin nokkurs konar fyrirrennarar
samvinnufélaganna, en fæst þeirra
urðu langlíf. Elst þessara inn’lendu
verslunarsamtaka var verslunarfélag
Háls- og Ljósavatnshrepps, en það
var stofnað aðeins mánuði síðar en
fél'ag vefaranna í Rochdale. Félög
þessi voru stofnuð vegna andstöðu
við selstöðuverslunina dönsku, og
upp frá því vex þáttur innlendra að-
ila i versluninni.
í byrjun 20. aldarinnar var uvn
liálfur annar tugur kaupfélaga starf-
andi hér á landi. Nú'eru þau 55 með
rúnilega 31.000 félagsmönnum. Um
98.000 manns eru taldir i fjölskyld-
um samvinnumanna.
Árið 1902 stofnuðu 3 kaupfélög í
Þingeyjarsýslu til sambands með sér.
Er aldur Sambands íslenskra sam-
vinnufélaga við það myðaður, þó að
sambandinu hafi í öndverðu verið
gefið nafnið Sambandskaupfélag
Þingeyinga. 1907 var þvi breytt i
Sambandskaupfélag íslands og 1910
i núverandi nafn. Stofnfundurinn
1902 yar haldinn að Ystafelli í Köldu-
UllarverksmiÖjan Gefjun á Akureyri, stœrsta iönaöarfyrirtæki Sambands
íslenskra samvinnufélaga.
Aö neöan: Iiúsavík, þar sem fyrsta lcaupfélagiö liér á landi var
stofnaö áriö 1882. Stórhýsi Kaupfélags Þingeyinga sést til vinstri
á myndinni. — Til hægri: Framkvœmdastjórn S.l.S. ftaliö frá
vinstrij: Helgi Þorsteinsson, Villijálmur Þór (formaöur) og Helgi
Pétursson.
kinn. Fundarstjóri var Steingrímur
Jónsson, og er hann nú einn á lífi
af stofnendunum. Hefir hann verið
heiðraður sérstaklega í tilefni 50 ára
afmælis Sambandsins. Framkvæmda-
sljóri var ráðinn Pétur Jónsson frá
Gautlöndum.
Á þeim 50 árum, sem S.I.S. hefir
starfað, hafa margir merkir menn
komið við sögu, og er eigi gjörlegt
að telja þá alla upp hér. Árið 1917
fékk sambandið aðalbækistöðvar í
Reykjavik. Hefir þvi vaxið mjög fisk-
ur um hrygg síðan. Forstjórar á þessu
timabili hafa verið þeir bræðurnir
Hallgrímur og Sigurður Kristinssyn-
ir (1915—1923 og 1923—1940) og Vil-
hjálmiír Þór (siðan 1940).
Samvinnuhreyfingin hefir náð til
ýmissa greina atvinnulífsins, þó að
dýpst spor hafi liún vafalaust mark-
að i verslunarlífinu. Iðnaður, útgerð
og siglingar, byggingastarfsemi, trygg-
ingar, lánastarfsemi og ýmiss konar
félagsmál og fleira befir verið tekið
upp á arma samvinnustefnunnar. í dag
eru helstu deildir S.f.S. þessar:
Útflutningsdeild, Innflutningsdeild,
Véladeild, Iðnaðardeild og Skipa-
deild. Auk þess eru ýmsar smærri
deildir og stofnanir, sem reknar eru
á vegum Sambandsins, t. d. Samvinnu-
skólinn og Bréfaskólinn, Norðri,
Samvinnan o. fl.
Velta S.Í.S. árið 1951 var 390 mill-
jónir króna eða 12460 kr. á félags-
mann og 2048 kr. á hvern íbúa lands-
ins.
Spegilslaust í kvennabaðinu.
Yfirvöldin i Tubingen hafa lengi
hrotið heilann um hvernig þau eigi
að afgreiða fleiri í kvennadeild bað-
liússins i bænum. Þar komust færri
að en vildu, vegna þess að kvenfólk-
ið var svo lengi að dóta sig. Loks
datt einum sniðugum bæjarfulltrúa í
hug, að reyna að taka alla stóru spegl-
ana úr fataklefa baðliússins. Þetta
hreif. Nú er kvenfólkið ekki nema
5—0 minútur að klæða sig, en var
áður 15—20 mínútur.