Fálkinn - 11.02.1955, Page 9

FÁLKINN
9
mánuð ætla ég til Frakklands og
verða hjá honum í sumar.
— Til Frakklands? át hann eftir
eins og flón.
— Já, til Frakklands. Maður-
inn minn er franskur, vissirðu
það ekki?
— Ég vissi ekki að þú ættir
mann. Ég hélt að þú værir frá-
skilin — eða eitthvað í þá átt.
— Það er öðru nær. Ég er sæl
í hjónabandinu. En hamn starfar
í Frakklandi og ég hér. Svona er
nú það. Ég hefi sagt honum frá
þér, og honum finnst engin ástæða
til að vera afbrýðisamur.
Þjónninn kom með súpuna og
fór aftur.
— Þú varst að tala um bréf,
sagði Gloria. — Þú hefir vonandi
ekki sett það á póstinn.
Roger kinkaði kolli.
— Borðaðu súpuna þína, góð-
urinn, sagði Gloria. — Þér veitir
ekki af einhverri hressingu.
Roger reyndi að brosa og verða
við áskoruninni. En þegar hann
var hálfnaður með diskinn varð
honum flökurt og hann varð að
fara út.
Klukkan var ekki orðin nema
tíu þegar þau kvöddust, en Roger
ráfaði um bæinn í marga klukku-
tíma á eftir og hugsaði. Þegar
hann kom á járnbrautarstöðina
var síðasta járnbrautarlestin
farin.
En hann varð að komast heim.
Bréfið ...
Hann leigði sér bifreið og hon-
um fannst ferðin aldrei ætla að
enda. Loksins fór hann að nálg-
ast, klukkan sjö um morguninn.
Hann ók um þveran bæinn og
þegar bifreiðin kom að götunni
hans lét hann hana nema staðar
og gekk síðasta spölinn heim.
Hann var á báðum áttum er
hann kom að dyrunum. Jane
mundi vera komin á fætur og
farin að hugsa um morgunverð-
inn.
Mikið hafði hann verið heimsk-
ur! hugsaði hann angurvær. —
Hvernig gat ég verið svona mikið
flón?
Og nú varð hoinum litið á bæj-
arpóstinn niðri í götunni. Hann
tók á rás.
— Góðan daginn, herra Sted-
man, sagði gamli pósturinn ró-
lega.
— Póstinn minn! sagði Sted-
man másandi. Get ég fengið póst-
inn minn!
— Þér munuð hafa mikið að
gera í dag?
— Póstinn! sagði Stedman
gramur.
— Já, jú! Nú skuluð þér fá
póstinn. Og svo fór bréfberinn að
leita í töskunni sinni. — Gerið þér
svo vel, Stedman. Svo bar hann
höndina upp að húfunni og hélt
áfram.
Roger fletti bréfunum. Guði sé
lof, þarna var bréfið til Jane!
Hann flýtti sér að stinga því í
vasann. Svo sneri hann heim á
leið. Og nú opnaði hann og gekk
rakleitt inn.
Jane kom á móti honum, og
hann horfði kjánalega og vand-
ræðalega á hana.
— Ertu kominn, góði? Það var
Framhald á bls. 14.
Agúst sterki. —
Rétti upp skeifur og átti 300 börn
En elskaði aðeins Auroru Königsmark.
Zakarías Topelius segir margt frá
Ágústi sterka Pólverjakonungi i Sög-
um herlæknisins. Dómur hans um
þennan kraftakonung er sá, að hann
hafi verið verðugur fulltrúi hinnar
sviksamlegu stjórnmálalistar sinna
tíma og flestra lasta, sem þá voru
í tísku. Eftir dauðann er liann fræg-
astur fyrir krafta og kvennafar og
drykkjusvall. Er talið að hann liafi
látið eftir sig rúmlega 300 lausa-
leiksbörn, en af þeim eru 264 nafn-
greind, svo að tugir þúsunda geta
rakið ætt sína til Ágústs sterka.
Ágúst fæddist í Dresden árið 1670
og var yngri sonur saxneska kjör-
furstans. Móðir hans var danska
prinsessan Anna Soffia, og um hana
var Ágúst frændi Karls tólfta Svía-
konungs og Friðriks fjórða Danakon-
ungs. Kjörfurstatignin féll fyrst í arf
eldri bróður Ágústs, en hann dó ung-
ur. Atvikin að dauða hans lýsa vel
heilbrigðisástandi og tíðarandanum
undir lok 17. aldar:
ÁST OG GALDRAR.
Faðir Ágústs hét Johan Georg III.
Hann hafði verið mikill vinur
ofurstafrúarinnar von Neitschiitz,
um það leyti, sem hún eignaðist
dóttur er Sibylla liét. (Ofurstinn,
maður hennar hafði þá verið lang-
dvölum á vígvellinum). Sibylla óx
upp og varð forkunnarfrið, en þótti
laus á kostunum. Svo dó Jóhann
Georg III. og sonur hans, Jóhann
Georg IV. tók við. Þegar hann var
tvítugur kynntist liann Sibyllu, sem
var aðeins 14 ára, og giftist henni.
En eftir tæp sex ár fékk Sibylla ból-
una og dó, tæplega tvítug. Jóhann
Georg IV. var óhuggandi. Og nokkr-
um vikum síðar dó iiann úr bólunni.
Ágúst bróðir hans var að skemmta
sér erlendis, en var nú kvaddur heim.
Flestir voru á því, að fráfall Jóhanns
Georgs væri göldrum að kenna og
féllst Ágúst á það. Frú Neitschutz
var talinn höfuðpaurinn, hún var
handtekin, pyntuð og sett í gapa-
stokk ásamt ýmsum fleiri galdra-
nornum, sem sakaðar voru um að
hafa blindað Jóhann og valdið ofur-
ást hans á Sibyllu hinni fögru, sem
sjálf var talin flagð.
SAXNESKI HERKÚLES.
Þegar hér kemur sögunni var
Ágúst 24 ára, en hafði þegar hlotið
viðurnefnið „hinn sterki“. Einnig
var hann kallaður „saxneski Her-
kúles“, og fáir efuðu söguna, sem
sögð var um hann, að hann hefði
sogið kvenljón þegar hann var barn.
Margar sögur eru sagðar af kröftum
hans. Eitt sinn var hann staddur á
nautaati á Spáni og datt þá einn
lensumaðurinn af baki og nautið
réðst á hann. Ágúst vatt sér inn á
sviðið, óvopnaður, greip um liornin
á nautinu og sneri það niður. í sam-
kvæmum lék hann sér að því að taka
silfurdiska, vefja þeim utan um vísi-
fingurinn og hnoða þá svo í kúlu,
milli handanna. Og þegar vel lá á
honum lét hann færa sér nokkrar
skeifur, lét þær fyrst ganga á milli
manna, svo að það sæist að þær væru
ósviknar og síðan rétti liann úr þeim
eða sneri þær í sundur með berum
höndunum. Honum var mikið i mun
að láta sjá, að hann héldi fullum
kröftum, þrátt fyrir allt drabbið.
Hann sveigði bæði járn og kven-
hjörtu. Og auk þe'ss var hann stjórn-
málarefur og allduglegur í hernaði.
!'l 1 i !■! •■! ; 1 I '
STYRJÖLD OG KREPPA
Honum þótti of lítið að vera að-
eins kjörfursti í Saxlandi. Þegar há-
sæti Pólverja losnaði bauð hann sig
fram til konungs þar, og með Stoð
saxneska hersins og miklum mútu-
gjöfum tókst honum að sigra keppi-
nautana. Eitt loforðið sem hann gaf
Pólverjum var það, að hann skyldi
taka Biflanö af Svíum og leggja til
Póltands, og þvi gerði hann samning
við Pétur mikla og Friðrik IV. Dana-
konung, frænda sinn, gegn hinum
frændanum, Karli XII. sem þá var
17 ára. En þar hitti skrattinn ömmu
sína. Norðurlandastríðið mikla
(1700—1721) byrjaði með mörgum
ósigrum hjá Ágúst og árið 1704 var
hann sviptur konungstign í Póllandi.
Hann komst í hásætið aftur eftir
ósigur Karls XII. við Poltava, en
ekki varð það Pólverjum til góðs.
Sífelldar styrjaldir og innanlands-
óeirðir veiktu landið inn á við og
út á við, og rússnesk áhrif fóru vax-
andi þar. Saxlandi fór líka hnign-
andi og sligaðist undir herkostnaði
Ágústs og öðru fjárbruðli — i hallir,
listaverk og Veislur. Aðeins eitt ligg-
ur eftir hann, sem að gagni varð
síðar: hann kom fótum undir postu-
línsgerðina i Þýskalandi með stofn-
un smiðjunnar í Meissen.
I j i i i I" i
ÁGÚST STERKI OG KVENFÓLKIÐ.
Ágúst hafði gifst prinsessu af
Brandenburg þegar hann var 23 ára
og eignaðist með henni son (mestu
mannleysu) og dóttur. En hjóna-
bandið var ekki orðið margra daga
gamalt þegar hjákonurnar tóku að
gerast fjölmennar. Frægust þeirra
var Maria Aurora von Königsmark,
að aðalsætt frá Brandenburg, sem
hafði komist i mikið álit í Svíþjóð.
í æsku var hún talin ein gáfaðasta
stúlkan við sænsku hirðina. Með
henni eignaðist Ágúst soninn Moritz,
marskálk af Kúrlandi og Frakklandi,
en barnabarn lians var hin fræga
skáldkona barónessa Dudevant, sem
kunnari er undir nafninu George
Sand — ástmær Mussets og Chopins.
Samvistir þeirra Auroru stóðu ekki
nema nokkur ár, síðan varð hún
nefnilega abbadís við stofnun ein-
lífiskvenna. Árið 1702 gerði hún sér
ferð til herbúða Karls XII. til að fá
liann til að semja frið við Ágúst, en
liann neitaði að tala við hana —
„hún var sú eina dauðlega, sem Karl
hafði nokkurn tíma verið hræddur
við“. 1 sögum herlæknisins lýsir
Topelius henni þannig: „Hugsið yð-
ur, háa, glæsilega kvenpersónu,
fagra eins og vorsól í dimmum skýj-
um, leiftrandi augu, fagran vöxt,
töfrandi þokka, klædda sem drottn-
ingu, reisn eins og á keisarafrú —
í stuttu máli sagt: andskotann í pilsi
— Auroru Köningsmark."
Meðal annarra kvenna Ágústs
sterka má nefna greifafrú Cosel,
fyrst og fremst, sem naut hans í níu
ár. En losti hennar og drottnunar-
girnd varð til þess að hún féll í ó-
náð, og síðustu fimmtíu ár ævi sinnar
sat hún í kastalafangelsi. Með lienni
átti Ágúst son og tvær dætur, sem
hann leiddi til arfs eftir sig. Með
Úrsúlu Ladmirocsku átti liann tvö
börn, með Fatímu hinni tyrknesku
eitt og svo framvegis. Og eftir höfð-
inu dansa limirnir. Liðsforingjar
Ágústs stældu höfðingjann. Þegar
Karl tólfti óð inn í herbúðir Ágústs,
sem þá var á undanhaldi, fann hann
þar 500 kvensur, og meðal þeirra
voru margar undurfagrar hirðmeyj-
ar. En Karl tólfti, sem ekki var neitt
upp á kvenhöndina, stóðst freisting-
una og sendi allan kvennahópinn til
Kraká.
„SIC TRANSIT GLORIA
MUNDI ...!“
Árið 1927 komu sjö af áhrifamestu
fjármálamönnum heimsins saman á
Edgewater Beach Hotel í Chicago.
Þeir voru:
1. Charles Schab, „stálkonungur“,
forstjóri stærstu óháðu stálfram-
leiðslunnar i heimi.
2. Artliur Cutton, mesti hveiti-spá-
kaupmaður heimsins.
3. Richard Whitney, skráningar-
stjóri kaupliallarinnar í New
York.
4. Albert Fall ráðherra.
5. Jessie Livermore mesti verð-
bréfabraskari í Wall Street.
6. Leon Frazer, forstjóri alþjóða-
viðskiptabanka.
7. Ivar Kreuger, forstjóri allra eld-
spýtnahringa heimsins.
Þessir sjö menn höfðu yfirráð yfir
meiri auðæfum, en ríkissjóður
Bandaríkjanna átti. Þeir voru nefnd-
ir sem dæmi um menn, sem höfðu
unnið sig upp úr engu.
Nú eru bráðum 28 ár síðan. Og hvar
eru þeir nú?
1. Schwab varð að lifa á lánsfé síð-
ustu árin og dó öreigi.
2. Cutton dó i útlegð, gjaldþrota.
3. Whitney slapp úr Sing Sing-fang-
elsinu fyrir nokkrum árum.
4. Var náðaður eftir fangavist til
þess að hann fengi að deyja
heima hjá sér.
5. Livermore framdi sjálfsmorð.
6. Frazer framdi sjálfsmorð, Kreug-
er framdi sjálfsmorð — eða var
drepinn.
Svo fer um heimsins glys.