Fálkinn - 09.03.1956, Qupperneq 3

F Á L KI N N
3
ísCendingar í
^askdtchewAii
Merkileg bók um Vestur-íslendinga
CJísli J. Tohnsen
gefur S.V.F.Í björgunarbát
á 75 ára a(mcdi sínu
Einn merkasti brautryðjandi í ís-
iensku athafnalífi á síðustu áratugum,
Gísli J. Jolinsen stórkaupmaSur, verð-
ur 75 ára 10. mars n. k. Hann er ný-
kominn heim frá Svijjjóð, þer sem
liann afihenti Henry Hálfdánarsyni,
skrifstofustjóra S.V.F.Í. nýjan björg-
unarbát, sem gjöf til Slysavarnafélags-
ins í tilefni 75 ára afmælis síns.
Bátur þessi er hinn fullkonmasti
aS gerð og ber nafnið „Gísli .1. Jolin-
sen“. Hann var smíSaður hjá skipa-
smíðastöðinni Djupviksvarv á Tjörn
við Gautaborg.
Viðstaddir athöfnina, er skipið var
skirt og i reynsluförinni, voru m. a.
Gísli .1. Jolinsen og frú hans, sem gaf
því nafn, Henry Hálfdánsson skrif-
íslendingar vestra hafa lagt dyggi-
lega rækt við landnámssögu sína i
Norður-Ameríku, svo sem dæmin
sanna: hið mikla rit Þ. Þ. Þorsteins-
sonar ,-bækur Þórstínu J. Walters og
mörg fleiri. Vafalitið er, að af öllum
þeim þjóðarbrotum, sem sest hafa að
i Bandaríkjunum og Kanada, eiga
engir jafn rækileg og yfirgripsmikil
rit um landnám sitt þar og íslending-
ar, og kippir þeim þar skemmtilega
i kynið til þjóðarinnar er á frægustu
Landnámabók allra þjóða í heimi.
Nokkru fyrir nýárið bættist merki-
leg bók í þetta safn. Hún er um land-
nám íslendinga í Saskatchewan, því
fylki Kanada, sem íslendingar munu
vera fjölmennastir í, næst á eftir
Manitoba. Höfundur bókarinnar er
Valdimar J. Lindal yfirdómari í
Winnipeg, einn af mikilsmetnustu ís-
lendingum i Kanada og meðal fremstra
í ihópi þeirra manna, sem vill halda
meðvitundinni um Islendingseðlið lif-
andi meðal landa sinna. — Hann er
fæddur á íslandi en fór þriggja ára
vestur með foreldrum sínum og ólst
upp í Lögbergssveit Saskatchewan,
eignaðist jörð rúmlega tvitugur og fór
að búa, en réðst til náms og tók stúd-
entspróf við Westey College Manitoba-
háskóla og lagapróf við Saskatchewan-
háskóla 1914 og gerðist þá málaflutn-
ingsmaður í Saskatoon, en fór i fyrra
stríðið og var einn þeirra, sem urðu
siofustjóri SVFÍ, Hans Holter, for-
maður norska slysavarnafélagsins,
fulltrúar sænska slysavarnafélagsins
o. fl.
Hinn nýi björgunarbátur er allur
smíðaður úr léttum málmi. Hann er
13 metrar á lengd, ristir 1.15 m., en
breiddin er 5.5 m. Báturinn er þannig
gerður, að í honum eru 11 vatnsheld
rými, og ætti það að auka mjög öryggi
hans. Vélin er af June Munktell-gerð,
4 strokka, 70 hestafla. Rafmagnskerfi
er hið fullkomnasta í bátnum, þá er
þar talsími og öflugar dælur. Hægt
er að stjórna bátnum að öllu leyti
frá stjórnpalli eða þaki hans. Alls
konar björgunarútbúnaður af full-
komnustu gerð er í bátnum.
I hófi, sem Gísli .1. Johnsen bauð
til í Gautaborg, sæmdi Henry Hálf-
dánarson hann heiðurspeningi SVFÍ.
Gísli .1. Johnsen er fæddur og upp-
atinn i Vestmannaeyjum, og gerðu
Vestmannaeyingar hann að heiðurs-
borgara sínum á sjötugsafmæli hans
í þakklætisskyni fyrir skerf hans til
atvinnu- og framfaramála bæjarfé-
iagsins.
Hér verður æviferill Gísla .1. John-
sen ekki rakinn, enda yrði það langt
mál, ef farið væri að rekja þátt hans
í atvinnulifi landsmanna og þá sér-
staklega skerf hans i þágu sjávarút-
vegsins á uppgangstímabili þessa ])ýð-
ingarmikla undirstöðuatvinnuvegar. *
fyrir gasárás Þjóðverja við Passc-
hendale. Gerðist svo yfirdómslögmað-
ur i Manitoba 1919, en yfirdómari
varð hann 1942 og hefir verið síðan,
en jafnframt gegnt mikilsverðum
störfum í opinberum nefndum.
Bók sina nefnir Líndal: Tlie Saskat-
chewan Icelanders — A Strand of the
Canadian Fabric". Gerir höfundur þar
fyrst grein fyrir uppruna islensku
þjóðarinnar, landnáminu og fornri
sögu. Hann segir að Kanadamenn
furði sig oft á, bve íslendingar séu
fljótir að samlaga sig háttum Kana-
damanna, en bendir á þá skýringu á
þessu, að íslendingar séu bæði af nor-
rænum og keltneskum uppruna og þvi
náskyldir Engilsöxum, sem eru fjöl-
Valdimar J. Líndal.
mennasla þjóðarbrotið i Kanada, og
nefnir í því sambandi hve íslending-
ar til forna hafi verið handgengir
Englendingum, svo sem þeir Skalla-
grímssynir Aðalsteini konungi. Er
þessi þáttur bókarinnar hinn ihugun-
unarverðasti og athuganir höfundar
skarplegar og vel rökstuddar. Því mið-
ur er ekki hægt að segja nánar frá
þeim hér rúmsins vegna.
Lindal segir ítarlega frá baráttu
hinna fyrstu landnema fyrir lífinu.
Hún var hörð þarna vestur á að heita
mátti óbyggðri preríunni, cn þeir
stæltust við hverja pláguna. Þeir voru
eínir síns liðs, fiestir mállausir í
framandi heimsálfu, en ekki i vafa
um að þeir ætluðu að duga en ekki
drepast. Nokkrar bækur og rokkur-
inn voru helsta nestið, sem þeir höfðu
að heiman — en það var gott nesti.
Langmestur hluti bókarinnar cr
sjálf landnámssagan í Saskatchewan.
Fyrstu Íslendingarnir tóku land þar
1385, eða réttum 30 árum áður en
Saskatchew'an varð sjálfstætt fylki í
Kanadaríkinu. Þeir nefndu byggð sína
Þingvelli (Thingvalla), um 100 mílur
norðaustur al' Regina, sem nú er höf-
uðstaður fylkisins, en Churchbridge
lieitir næsli verslunarstaðurinn. Þegar
á næsta ári komu þeir á barnakennslu
. Framhald á bls. 14.
Björgunarbáturinn „Gísli J. Johnsen".