Fálkinn - 15.05.1959, Blaðsíða 4

4
FÁLKINN
SAULT STE. MARIE
.^íW,
V^vv
j MAINE
jju,sA fe.\
,, i-
\ .
IͧÍIÍ I í
gijp
.....
E ONTARlÓI""’-
tS' :
NOVA SCQTIAj

THE ST. LAWRENCE SEAWAY
MONTREAL
TO LIVERPOOL «—>
2760 MILES
Uppdrátturinn sýnir aila siglingaleiðina, frá Vötnunura og austur í Atlantshaf, en hún er nær 2300 mílna löng.
uppdráttinn.
iln sigla hafskíp á vðtnin miklu
ÞAÐ er langt síðan farið var að
bollaleggja það mikla áform — að
gera skipgengan skurð, svo djúpan
að hann væri fær stórum hafskip-
um, frá Montreal og til vatnanna
miklu á landamærum Bandaríkj-
anna og Canada. Umræður um
þetta stóðu áratugi, en loks náðist
samvinna milli landeigendanna
norðan vatnaleiðarinnar og sunnan
árið 1954 og þá var þegar tekið til
óspiltra málanna. Og nú er þessu
stórvirki lokið og .stóru hafskipin
farin að sigla frá Montreal alla leið
vestur í vötnin.
Siglingaleið hefur verið þarna
áður, fyrir smá skip, sem ekki ristu
nema 14 fet. Á þeirri leið voru 22
flóðgáttir til að lyfta skipunum
eða lækka þau. Á nýju siglingaleið-
inni eru aðeins sjö flóðgáttir, en
miklu hærri og rammbyggilegri en
þær gömlu, og minnsta dýpi í nýju
skipaskurðunum er 27 fet, en það
þýðir, að 20,000 smálesta skip geta
siglt um skurðinn.
Skipaleiðin frá Atlantshafi ligg-
ur að miklu meiru leyti um Canada
en um Bandaríkin, enda hafa Can-
adamenn borið mikinn meiri hluta
kostnaðarins, þó þeir séu tífalt
minni þjóð en Bandaríkin. Til dæm-
is hafa þeir byggt 5 af hmum sjö
stóru flóðgáttum. En Canada á líka
landið beggja vegna við St. Lawr-
encefljótið austanvert, langt vestur
fyrir Montreal.
Frá Atlantsarfi og til Montreal
er. um 100 enskra mílna skipgeng
leið eftir Lawrencefljóti, en sá er
galli á þeirri gjöf Njarðar, að erfitt
er að halda leiðinni opinni að vetr-
inum vegna frosta. Til Montreal
komst hinn frægi franski siglinga-
garpur Cartier, í rannsóknarferð
sinni inn í meginland Norður-
Ameríku, en þar fyrir ofan tóku
við strengir og hávaðar, svo að
ófært var skipum. Við Montreal eru
neðstu flóðgáttirnar í St. Lawrence-
fljótinu, ofan og neðan við borg-
ina, en hún stendur á eyju í fljót-
inu. Og skömmú ofar kemur þriðja
flóðgáttin, Iroquois Lock, ein af
þeim stærstu, enda hækkar hún svo
vatnsborðið í fljótinu fyrir vestan,
að það er skipgengt alla leið upp í
Ontariovatn. En í haftinu milli þess
og Erievatns eru Nigarafossarnir,
svo sem kunnugt er, og hæðarmun-
ur þess vegna talsvert mikill. En
áður en skipaleið sú, sem hér verð-
ur sagt frá var gerð, var kominn
myndarlegur skipaskurður milli
þessara vatna, Willand-skurðurinn.
Viðleitninni á að gera skipgengt
fljótið frá Montreal og vestur í vötn
má skipta í þrjú tímabil, um hálfar
aldar löng hvert. Fyrsta tímabilið
nær frá 1800 til 1848. Þá var graf-
inn skipaskurður, sem var 9 feta
djúpur. En um aldamótin var búið
að gera þessa skipaleið 14 feta
djúpa. En í dag er skipaleiðin orðin
nær helmingi dýpri, eða 27 fet.
Árið 1913 byrjuðu Canadamenn
á að grafa Wellandskurðmn, milli
Ontariovatns og Erievatns. Verkið
tafðist stórum vegna fyrri heims-
styrjaldarinnar, en árið 1932 var
því lokið. Kostaði þessi skurður
132 milljón dollara og þótti hið
mesta stórvirki. Hann var 25 feta
djúpur og hæðarmunurinn á vötn-
unum, sem hann tengir saman er
326 fet. Með þessum skurði var
lokið fyrsta og einna erfiðasta kafla
siglingaleiðarinnar. Nú hefur skurð-
ur þessi verið dýpkaður um 2 fet.
En á St. Lawrencefljóti, frá hafi til
Montreal er minnsta dýpi 35 fet.
— Austan frá hafi og til Montreal
er um 100 mílna sigling, en frá
Liverpool til Montreal 2760 mílur.
Leiðin inn fljótið er því meiri en
þriðjungur af allri leiðinni frá Eng-
landi, eða fljótaleiðin samsvarar
meiru en hálfri leiðinni yfir At-
lantshafið.
En nú bætist enginn smáspölur
við siglingaleiðina í vesturátt, því
að frá Montreal til vestustu hafna
við Lake Superior (Efravatn) eða
til syðstu hafna Michiganvatns (svo
sem Chicago eða bílasmiðjuborg-
anna vestan vatnsins) eru kringum
1300 mílur! Og að þessari nýju sigl-
ingaleið liggja mestu kornræktar-
héruð Canada að norðan, Manitoba,
Saskatchewan og Alberta. Lang
fólkflestu fylkin í Canada, Quebec
og Ontario liggja norðan og sunn-
an (Quebec) að St. Lawrencefljóti,
og þessi gamla samgönguæð hefur
verið sú lífæð, sem velmegun þess-
ara fylkja byggðist fyrst og fremst
á. Langt inni í landi í Quebec er
t. d. stærsta aluminiumbræðsla
veraldar (í Arvida) og námugröftur
er gífurlega mikill í Quebecfylki, að
ógleymdum öllum skóginum, sem
frá öndverðu hefur verið ein bezta
tekjulind Canada. Með opnum sigl-
ingaleiðarinnar vestur í vötn fá hin
Allar 7 flóðgáttirnar eru markaðar á
—-------- .
„Gullni draumurinn“, sem
Canadamenn kalla, hefur ræst.
En bað var draumurinn um að
gera skipgenga stórskipaleið frá
Montreal alla leið inn í Vötnin
miklu: Ontario-, Erie-, Huron-,
Superior- og Michiganvatn. —
Umferð um skipaskurðinn mikla
er hegar hafin, en hann verður
vígður af Elizabeth Bretadrottn-
ingu og Eisenhower forseta 26.
júní.
■■________________________________»
vestari fylki Canada, alla leið vest-
ur að Klettafjöllum, aðstöðu til að
njóta ódýrari flutninga fyrir fram-
leiðslu sína en áður var, og þess
vegna þarf ekki að draga í efa að
opnun hinnar nýju siglingaleiðar
verður til þess að auka stórlega
hagsæld miðvesturfylkjanna í Can-
ada. Til dæmis má nefna, að síðan
olía fór að finnast víða í Saskat-
chewan og Alberta, hafa olíuleiðsl-
ur verið lagðar alla leið frá nám-
unum austur að höfninni í Sarnia
við Efravatn, og verður nú hægt
að senda olíuna með stórum tank-
skipum þaðan og hvert á land sem
vill. Þá verður skipaleiðin afar
mikilsverð fyrir námugröft vestur-
fylkjanna, en hann er afar marg-
víslegur, en flutningur á málm-
grýti er aýr, nema hægt sé að nota
skip.
Stóru skipin, sem nota nýju sigl-
ingaleiðina verða miklu fljótari í
ferðum, en skipin sem fóru hina
gömlu 14 feta djúpu skurði og urðu
að fara gegnum 22 flóðgáttir. Til
dæmis um muninn má nefna, að á
síðasta ári, eftir að aðeins þrjár af
flóðgáttunum sjö höfðu verið teknar
í notkun styttist farartími skip-
anna urn 12—18 tíma.
í framtíðinni geta 20.000 lesta
skip siglt óhindrað frá Montreal til
vatnanna miklu. Áður varð að nota
smáskip á ýmsum köflum þessarar
leiðar og umhlaða vöruna.
Vitanlega er flutningaþörf Banda-
ríkjafylkjanna, sem að vötnunum
liggja, mikil líka. En þó teljast
Canadamenn hafa meira gagn af
þessu mikla mannvirki en Banda-
ríkjamenn, enda hefur Canada bor-
ið meirihluta kostnaðarins. Það
hefur borgað 330 milljón dollara
fyrir samgöngubótina en Banda-
ríkin ekki nema 120 milljónir. Og
frá öndverðu hafa það verið Can-
adamenn, sem höfðu forustu í mál-
inu og hafa knúið það fram. — En
þessum peningum hefur ekki verið
fleygt í sjóinn, því að þeir hafa
opnað leiðina að auðlindum stórs
hluta þjóðarinnar. Og skattgreið-
endurnir borga þá ekki heldur og
þurfa ekki að mögla undan því að
þeir hafi verið píndir og kreistir.
Því að St Lawrence-leiðin á að
Þetta er eitt af vatnaskipunum, sem halda uppi áætlunarferðum á
Vötnunum miklu. Bæði Svíar og Norðmcnn hafa gert mikið að sigling-
um þar. Nú má búast við að dagar bessara skipa séu taldir, er stór
hafskip fara að ganga um vötnin.