Fálkinn - 04.09.1959, Blaðsíða 3
FALKINN
3
fólks á jarðkringlunni væri ímynd-
un tóm, og nú, fjörutíu árum síðar,
er það e. t. v. einn af augljósustu
sigrum mannskepnunnar á fákunn-
áttu sinni og þröngsýni, að hún er
nú að komast til viðurkenningar á
þeirri staðreynd, að hinn mikli flug-
hraði gerir henni ókleift að grípa
til mannvíga, þar sem hófsamlegar
rökræður þjóta um ágreiningsefnin.
í þúsund ár trúðum við íslending-
ar því, að við værum einangraðir,
„langt frá öðrum þjóðum", og þó
að samgöngur á sjó færðu okkur
stundum í snertingu við umheim-
inn, þá var ísland, vegna legu sinn-
ar, þannig í sveit sett, að fáir hefðu
grátið fall þess í „myrkan mar“.
Með tilkomu flugsins gerbreyttist
staða íslands. Þetta land komst nú
allt í einu í þjóðbraut, varð tilval-
inn áfangastaður á leiðinni milli
gamla og nýja heimsins, megin-
landa Ameríku og Evrópu, þurfti
að gerast áttvíst á „tvennar álfu-
strendur" til þess að geta setið með
sæmd „við hafsins höfuðmið".
Það varð vitanlega einnig ljóst
öllum þeim hér heima, sem fylgd-
ust með því, sem gerðist í umheim-
inum, að þetta nýja samgöngutæki
átti mjög brýnt erindi við íslend-
inga, en vegna alls þessa var það,
að boðað var til fundar í Iðnaðar-
mannahúsinu hér í Reykjavík 28.
marz 1919, þar sem nokkrir menn
komu saman til þess að stofna fyrsta
íslenzka flugfélagið. Um 60 manns
höfðu ákveðið að gera þessa tilraun
og hver þeirra lagði fram a. m. k.
500 krónur, sem svarar, miðað við
kaupgildi krónunnar, til 13.650
króna nú. Formaður fyrstu stjórn-
arinnar var Garðar Gíslason, stór-
kaupmaður, en aðrir stjórnarmeð-
limir Pétur Halldórsson, Pétur Á.
Ólafsson, Halldór Jónasson og Axel
V. Tulinius, allt þjóð- og góðkunnir
menn. Allir eru þeir nú látnir,
nema Halldór Jónasson, sem var
fyrsti ritari félagsins, framkvæmda-
stjóri þess og ein helzta driffjöðrin
í starfseminni meðan félagið var og
hét!
Að ráði Rolf Ziemsens, dansks
liðsforingja, sem dvalizt hafði í
Reykjavík og haldið þar tvo fyrir-
lestra um flugmál, var keypt flug-
vél af Avro-gerð og hingað ráðinn
danskur maður, Faber að nafni, sem
verið hafði í brezka flughernum,
og skyldi hann vera fyrsti flugmað-
urinn.
Flugvélin kom svo hingað með
Willemoes gamla 26. júlí 1919, en
tilbúin verður hún ekki í reynslu-
flugið fyrr en 3. september. Þá eru
þeir flugfélagsmenn búnir að reisa
sér skála við grasvöll úti í Vatns-
mýri og hafa keypt land undir hann
af Eggert Briem fyrir 15 aura hvern
fermeter.
Þriðja september er mikið um
dýrðir, Þá er flugvélin tilbúin, hóp-
ur manna kominn út í Vatnsmýr-
ina, undir forystu Garðars Gísla-
sonar, formanns flugfélagsins. Hann
heldur ræðu og kl. 5 ræsir Faber
hreyfil flugvélar sinnar og hún
brunar út í loftið. Af öllum þeim
undarlegu viðbrögðum, sem urðu
vegna þessa er e. t. v. ógleyman-
legast það, sem Guðbrandur Magn-
ússon fullyrti, að hann hefði orðið
til vitnisburðar um, ^n það var, að
kýrnar á túni því, sem næst var
Briemsfjósi, duttu á rassinn, hestar
urðu furðu lostnir, hundur trylltist,
krakkar hrinu, og „það hefur ein-
kennileg áhrif á jarðbundnar ver-
ur“ að sjá flugvél lyfta sér til flugs,
segir eitt dagblaðanna í frásögn
sinni af þessum atburði.
Tveim dögum síðar, fimmta
september, flýgur fyrsti íslenzki
flugfarþeginn, Ólafur Davíðsson,
útgerðarmaður frá Hafnarfirði, sem
átt hafði sæti í undirbúningsnefnd
þeirri, er stofnaði flugfélagið, og
tveim dögum síðar fyrsta konan,
sem varð til þess að fljúga af ís-
lenzkum flugvelli, Ásta Magnús-
dóttir, síðar ríkisféhirðir.
Fyrsti starfsferill flugfélagsins
varð ekki langur. Hann hófst 3.
sept. og honum lauk 24. sama mán-
aðar. Tekjurnar vegna flugsins og
flugsýninganna höfðu orðið tæpar
5 þúsund krónur og hallir af rekstr-
inum mikill, en samt sem áður var
ákveðið að halda starfseminni á-
fram næsta sumar og var það eink-
um að þakka Garðari Gíslasyni, for-
manninum, sem vildi ekki leggja
árar í bát, þótt á móti blési.
Avro-flugvélin er aftur tekin út
úr skýli þeirra flugfélagsmanna í
júnímánuði næsta ár. Þá er kominn
til sögu nýr flugmaður, Vestur-ís-
lendingurinn Frank Fredrickson,
sem búinn var þá að vinna sér
heimsfrægð með því að vera fyrir-
liði vestur-íslenzka hópsins „Fálk-
anna“, sem unnu ísknattleikja-
keppnina á Olympíuleikjunum í
Amsterdam.
Haustið 1920 var það orðið aug-
ljóst, að hluthafarnir í flugfélaginu
voru búnir að tapa framlagi sinu.
Skilningur almennings á þessu
framtaki var mjög takmarkaður og
forystumenn þjóðarinnar, alþingis-
mennirnir, bergmáluðu afstöðu
kjósenda sinna, Flugvélin var seld
úr landi, flugskýlið varð vöru-
geymsla, forystumenn flugfélagsins
angurgapar.
Svo líður tíminn þangað til í maí-
mánuði 1928. Þá er það, að einn af
ágætustu sonum íslands, Alexander
Jóhannesson, tekur upp hið fallna
merki flugfélagsins og stofnar nýtt
Flugfélag íslands. Hann fær sér
Þjóðverja til liðveizlu og síðar
fyrsta íslendinginn, sem lýkur flug-
prófi, Sigurð Jónsson, og í þrjú ár
starfar þetta flugfélag. Það ryður
brautina á flestum þeim leiðum,
sem síðan hafa verið farnar, fer í
sjúkraflug, síldarleit, að ógleymd-
um farþegapóst og vöruflutningum.
Heimskreppa og íhaldssemi olli því,
að þetta flugfélag lagði upp laup-
ana. „Ekkert nema heil heims-
kreppa hefði getað drepið flugfélag
í höndum Alexanders Jóhannesson-
ar“ sagði Agnar Kofoed-Hansen, og
það er vissulega rétt.
Næstu þáttaskil verða árið 1936.
Þá kemur heim til íslands ungur
maður, Agnar Kofoed-Hansen, sem
þá hefur lokið flugliðsforingjaprófi
í Danmörku. Hann veit hvað klukk-
an slær og skilur hvað er í húfi.
Vegna forgöngu hans stofna menn
Flugmálafélag íslands, Svifflugfé-
lagið og hann byrjar hér flug-
kennslu. Agnar reynir að koma
mönnum í Reykjavík í skilning um
nauðsyn þess að stofna nýtt flug-
félag, en hann fer alls staðar bón-
leiður til búða höfuðstaðarbúa. Ein-
hver segir honum, að norður á Ak-
ureyri sé undrakarl, sem heiti Vil-
hjálmur Þór. Agnar fer norður
þangað, gengur fyrir Vilhjálm og
tveim dögum siðar er flugfélagið
stofnað, Flugfélag Akureyrar. Það
breytir um heimilisfang og eykur
hlutafé sitt árið 1940 og síðan heit-
ir það Flugfélag íslands og er saga
þess eftir það góðkunnug öllum
landslýð.
Veturinn 1943 koma þrír ungir
Framh. á 14. síðu.
M Y N D TIL VINSTRI:
Hvern liefði órað fyrir því fyrir 40 ár-
nm, að islenzkt flugfélag ætti eftir að
setja upp skrifstofu erlendis og það
í fjölda landa, en svo umfangsmikil er
starfsemi félagsins nú. Myndin er frá
skrifstofu Loftleiða í New York.
M Y N D T I L HÆ □ R I :
Ilandtökin eru mörg og óskild varðandi
fárþegaflug. Hér er verið að setja
benzín á eina af véliun Loftleiða.