Fálkinn - 29.11.1961, Síða 8

GUNNAR M. MAGNÚSS rithöf. skrifar
þessa grein fyrir FÁLKANN í tilefni
100 ára ártíðar Hannesar Hafstein 4. des.
HANNES HAFSTEIN
Á MORGNI
ÆVI SINNAR
I.
Það var fallegur og sviphýr drengur,
12 ára að aldri, sem gekk hinn 1. júlí
1874 í fyrsta sinn yfir Skólabrúna og
upp að dyrum Latínuskólans í Reykja-
vík.
Hann var hnellinn og hraustlegur,
með ljómandi augu og gáfulegt yfir-
bragð, hárprúður.
Jón rektor Þorkelsson tók á móti
drengnum og prófaði hann. Þegar því
var lokið, skrifaði hann í bækur skól-
ans: -— að reyndur hefði verið „og tek-
inn í fyrsta bekk Hannes Þórður Hav-
stein, sonur P. Havstein í Skjaldarvík
I Eyjafjarðarsýslu“.
Drengurinn skrifaði sjálfur nafn sitt:
Hannes Þ. Hafstein.
Móðir hans var Kristjana Gunnars-
dóttir prests að Laufási Gunnarssonar.
Hún var þriðja kona Péturs amtmanns
og 24 árum yngri en hann. Faðirinn var
Pétur Havstein amtmaður. Gísli Brynj-
ólfsson, skáld, sagði um Pétur amtmann,
að hann hafi haft „manna bezt vit á
og dýpsta tilfinning fyrir sönnum skáld-
skap“.
Kristjana var gáfuð og mikilhæf
stúlka. Til er frásögn af því, er fund-
um þeirra Péturs og Kristjönu bar fyrst
saman, og lýsir henni að nokkru.
Þau höfðu fyrst sézt á Stórhóli hjá
Eggert Briem sýslumanni, móðurbróður
hennar. Nokkru síðar, er hún var heima
á Hálsi 1 Fnjóskadal, bar það við, er
hún var að koma heim með mjólk úr
kvíum, að hún mætti Pétri Havstein.
Hann spurði, 'hvort þetta væri „jóm-
frú Gunnarsson11.
„Kristjana Gunnarsdóttir heiti ég,“
svaraði hún.
í svari þessu felst eimur af persónu-
legu og þjóðlegu stolti, sem lýsir henni
vel. Kristjana var alsystir Tryggva
bankastjóra og alþingismanns.
Skömmu síðar en hér var frá sagt,
fréttist það, að amtmaður hefði beðið
Kristjönu og fengið jáyrði.
Þau Kristjana og Pétur áttu saman
9 börn, 4 syni og'5 dætur. Elztur þeirra
var Hannes Þórður, sá, er síðar varð
einn umsvifamesti íslendingur síðari
hluta 19. aldar og fyrstu tugi þessarar
aldar, skáld og stjórnmálamaður. Hann
fæddist á Möðruvöllum í Hörgárdal 4.
desember 1861. Hundrað ára afmæli
hans er því um þessar mundir.
í fáum orðum skal embættisferill hans
rakinn á þessa leið: Hann tók stúdents-
próf 1880 og lagapróf í Kaupmannahöfn
1886. Þegar hann kom heim, var hann
samstundis settur sýslumaður Dalasýslu,
en undir árslok hið sama ár gerðist
hann málflutningsmaður við landsyfir-
rétt.inn. Árið eftir varð hann landshöfð-
ingjaritari, og sýslumaður í ísafjarðar-
sýslu og bæjarfógeti var hann frá 1895
til 1904. Árið 1904, þegar ráðherraemb-
ætti var stofnað á íslandi, var Hannes
valinn í það virðulega embætti. Hann
var ráðherra 1904 til 1909 og aftur 1912
til 1914. Alþingismaður ísfirðinga var
hann 1900 til 1902. Eyfirðinga 1903 til
1916 og landskjörinn alþingismaður 1916
til 1922, en sat síðast á þingi árið 1917.
Auk þessa gegndi hann fjölmörgum
trúnaðarstörfum, þótt ekki verið rakin
hér.
Hannes Hafstein kvæntist árið 1889
Ragnheiði Stefánsdóttur prests í Kálf-
holti. Hún var þá 18 ára. Björn M. Ól-
sen prófessor sagði um Ragnheiði í
Óðni 1905: — Hannes Hafstein væri
ekki sá maður, sem hann er, karlmennsk-
an í ljóðum hans væri ekki eins öflug,
lífsgleðin ekki eins björt, ef hann ætti
ekki þá konu, sem hann á. — Hún felldi
ung ást til Hannesar Hafsteins og þau
hvort til annars.------Hafa samfarir
þeirra alltaf síðan verið hinar ástúðleg-
ustu og heimili þeirra fyrirmynd að
rausn og hýbýlaprýði. — Frú Ragnheið-
ur var óvanalega fríð sýnum og fyrir-
mannleg, og að allra dómi, sem þekkja
hana, hin bezta kona, trygg og vinföst.
Þau hjón eignuðust 10 börn. Frú Ragn-
heiður lézt árið 1913, aðeins 42 ára að
aldri. Hannes Hafstein lézt 1922.
II.
Hverfum þá til þeirrar stundar, er
hinn ungi sveinn stóð á tröppum Latínu-
skólans, innritaður í hóp þeirra, sem
líklegastir voru til að taka síðar þátt
í menningarforustu þjóðarinnar.
Það var vor í lofti. Þúsund ára hátíð
var fyrir dyrum, er minnast skyldi land-
náms Ingólfs. Fyrir nokkrum dögum, er
hér var komið sögu, hafði borizt fregn
um, að fullráðið væri, að Kristján 9.
konungur Danaveldis, kæmi til íslands
með fríðu föruneyti og ætlaði með eigin
hendi að afhenda íslendingum stjórnar-
skrá. En það var fyrsti stóri marka-
steinninn á sóknarbrautinni undan er-
lendum yfirráðum.
Um þessar mundir var að myndast
8
FALKINN