Fréttablaðið - 19.10.2009, Blaðsíða 14

14 19. október 2009 MÁNUDAGUR
hönd Færeyinga. Danir segja sem
svo að þeir geti ekki sótt um aðild
að samtökum sem Danir eru nú
þegar í, en hafa ekki útilokað EES-
aðildina.
En dönsk stjórnvöld hafa verið
hjálpsöm við að reyna að koma
Færeyjum í EFTA. Sú vegferð
hefur þó stöðvast í bili, meðan
beðið er niðurstöðu aðildarum-
sóknar Íslands.
Jørgen Niclasen, utanríkisráð-
herra Færeyja og formaður Fólka-
flokksins telur þó að Danmörk vilji
ekki hleypa Færeyingum í EES.
Hann vill semja um álíka samstarf
við ESB.
„Frían aðgang fyrir vörur höfum
við nú þegar. Frjálsa för fólks og
fjármagns og þjónustu viljum við
fá. Þetta fernt saman er EES. Við
getum ekki verið í því, en við getum
rætt um hvert og eitt fjórfrelsi við
ESB,“ segir hann.
Høgni Hoydal, formaður Þjóð-
veldisflokksins, stærsta stjórn-
arandstöðuflokks Færeyja, hefur
lýst því hér í blaðinu að hann stefni
á EES. „Eins og Íslendingar vita
snýst fullveldi þjóðar ekki um að
sitja einangraður í Atlantshafi held-
ur um að komast út í heiminn og inn
í alþjóðasamfélagið,“ segir hann.
Evran það sem koma skal
Allir færeyskir flokkar vilja nota
Evru sem gjaldmiðil, en deila um
hvort það skuli gert nú þegar, eða
um leið og Danmörk tekur hana
upp. Sambandsflokkur lögmanns-
ins vill bíða eftir Danmörku. Kaj
Leo minnist á að Færeyingar fengu
að vera með í bankapakka Dana, til
að tryggja innistæður og rekstur
bankanna í kjölfar yfirstandandi
kreppu. Óheppilegt er að segja skil-
ið við það öryggisnet að svo stöddu,
að hans mati.
Jørgen utanríkisráðherra vill
fara hraðar í málið: „Gjaldeyris-
málin eru stóra spurningin í dag.
En ólíkt Íslandi, myndum við fara
inn í ESB án þess að hafa rétt á að
fá evruna. Við þyrftum að halda í
dönsku krónuna þar til Danmörk
ákvæði annað. Innganga í ESB er
því allt önnur spurning fyrir okkur
og sá er munurinn á stöðu Íslands
og Færeyja. Það er mikilvægt að
hafa voldugan gjaldmiðil og þetta
sjáum við sem okkar áskorun, að
geta tekið hana upp án inngöngu,“
segir hann.
Kári P. Højgaard, formaður Sjálf-
stjórnarflokksins, er á svipuðu
máli. Vextir af danskri krónu séu
of háir. „Við teljum að evran sé sá
gjaldmiðill sem flestar þjóðir koma
til með að nota. Það er bara eðlilegt
að kanna hvort við getum verið ein
að þeim þjóðum,“ segir hann. Fær-
eyingar geti hvort eð er engin áhrif
haft á gengi dönsku krónunnar.
Læra af öðrum smáríkjum
Hluti af Evrópustarfi núverandi
landsstjórnar er að ræða við smá-
ríki svo sem San Marínó og Mónakó
og læra af reynslu þeirra í samn-
ingagerð við ESB. Fyrir utan fyrr-
greindar þjóðréttarlegar flækjur
og sjávarútvegsmál, er ein helsta
meginástæða andstöðu færeyskra
stjórnmálamanna við aðild að ESB
sú að Færeyingar hafi ekki bol-
magn til þess. Stjórnkerfi Færey-
inga sé of smátt í sniðum.
„Þetta er ákveðið vandamál fyrir
ESB, hvað gera skuli við smáþjóð-
irnar. San Marínó [þar sem búa um
30.000 manns] verður til dæmis
ekki tekið inn sem alvöru aðildar-
ríki og látið stýra ESB í hálft ár í
senn! Hvað á þá að gera? Það skipt-
ir ESB máli að finna einhverja
lausn fyrir þessi ríki. San Marínó
getur ekki verið þar á sömu for-
sendum og Þýskaland,“ segir utan-
ríkisráðherrann.
Um aðildarumsókn Íslands segist
hann ekki vilja ræða sem utanríkis-
ráðherra. Hann hafi þó fullan skiln-
ing á stöðu Íslendinga og að þeir
þurfi sterkari gjaldmiðil. „Íslend-
ingar eiga bara að gera það sem er
gott fyrir Ísland,“ segir hann.
Sjálfstæðissinnar Færeyja, Þjóðveldisflokkurinn
og Sambandsflokkurinn, hafa löngum deilt um
framtíðarstað Færeyja í samfélagi þjóðanna við
sambandssinna, sem vilja tryggja sambandið
við Danmörku. Þessir flokkar standa fyrir öfg-
arnar í utanríkismálum.
Seint í júlí, í sömu vikunni, skrifuðu þing-
mennirnir Hergeir Nielsen úr Þjóðveldisflokkn-
um og sambandsflokksmaðurinn Edmund
Joensen, fyrrverandi lögmaður Færeyja, sína
greinina hvor í færeysku blöðin um aðildarum-
sókn Íslands.
Sambandsmaðurinn Edmund reið á vaðið og
skrifaði að umsókn Íslendinga neyddi Fær-
eyinga til að endurhugsa Evrópupólitík sína.
Íslendingar hefðu tekið stórt utanríkispólitískt
skref og væru þar með komnir lengra áleiðis en
Færeyingar. Þetta skref væri afar þýðingarmikið
fyrir Færeyinga því það hefði mikil áhrif á sam-
keppnisfærni þeirra. Með tollafrelsi Íslendinga
yrði færeyskur sjávarútvegur í klípu. „Okkur fer
þá að blæða fjárhagslega“ með döprum afleið-
ingum fyrir velferðarkerfið. Edmund telur að
Ísland fái skjóta inngöngu, því íslenski utan-
ríkisráðherrann sé „kominn í vinnufötin“.
Að mati Edmunds leiðir þetta af ESB-
inngöngu Íslands fyrir Færeyinga:
■ Hoyvíkursamningur landanna er úr
sögunni.
■ Hið veika EFTA veikist enn og „besti
vinur“ Færeyja hverfur úr því. Um leið
gerist EFTA „fullkomlega óáhugavert“
fyrir Færeyinga því helsti
keppinauturinn (Íslend-
ingar) er farinn á aðrar
slóðir.
■ Ísland verður áhugaverður fjárfestingarkostur
og spennandi fyrir ungt fólk að búa þar.
■ Ísland fær möguleika á að verða
fjárhagslega stöðugt.
Stjórnarþingmaðurinn Edmund
gagnrýnir utanríkisráðherra sinn
harðlega. Umsókn Íslands beri
merki um þor til að komast
að því hvað sé í boði hjá ESB.
Sérlega áhugavert verði að sjá
hvaða tilboð Íslendingar fái í
sjávarútvegsmálum. Íslendingar
vilji vita en ekki giska á. Slíka
djörfung sýni núverandi
landsstjórn Fær-
eyinga ekki,
en utanríkis-
ráðherrann
hefur lýst því yfir að umsókn Íslendinga breyti
ekki Evrópustefnu Færeyinga að svo komnu
máli.
Stjórnarandstæðingurinn Hergeir Nielsen,
segir að síðan 1995 hafi Færeyingar rætt um
stöðu sína í Evrópu, án nokkurrar niðurstöðu.
Núverandi stjórn viti ekki í hvorn fótinn hún
eigi að stíga. Í fjögur ár hafi ekki verið fjallað
um utanríkismál í Lögþinginu.
Hergeir notar Evrópumálin til að vekja
athygli á þjóðréttarlegri stöðu Færeyinga
undir Dönum. Réttarstaða eyjanna sem hluti
Danmerkur sé helsti Þrándur í Götu þess að
Færeyingar geti staðið jafnfætis öðrum löndum.
En Ísland hafi engan slíkan akkilesarhæl og
geti því sótt um aðgang að hvaða milliríkjasam-
starfi sem er. Á fjögurra ára fresti séu hins vegar
sett stefnumið um að tryggja að ekkert haggist
í Færeyjum.
SEGIR ÍSLENDINGA KOMNA SKREFINU Á UNDAN – FÆREYSK STJÓRNVÖLD HIKA
Töluvert hefur verið rætt
um aðildarumsókn Íslands
að Evrópusambandinu í
Færeyjum, enda hefði inn-
ganga Íslands í ESB áhrif á
færeyska hagsmuni. Fær-
eyskir stjórnmálamenn ótt-
ast jafnvel að staða eyjanna
gagnvart ESB verði verri
fyrir vikið. Stefnt er að nán-
ara sambandi við ESB, án
þess að glata því sem hefur
áunnist í sjálfstjórnarmál-
um aftur til Danmerkur.
Allir flokkar vilja hafa evru
fremur en færeyska mynt.
Í nýlegri heimsókn sinni til Íslands
lýsti lögmaður Færeyja, Kaj Leo
Johannesen, því yfir að vel væri
fylgst með umsóknarferli Íslend-
inga til aðildar að Evrópusamband-
inu. Þau úrslit gætu haft veruleg
áhrif á evrópupólitíska umræðu í
Færeyjum.
Umsókn Íslands hefur í raun
þegar haft mikil áhrif á umræðu
um framtíðarpláss Færeyinga
meðal þjóða. Vestnorrænt sam-
starf Grænlands, Íslands og Fær-
eyja er þjóðinni afar mikilvægt og
óttast margir að úr því dragi, fari
Íslendingar í ESB. Í blaðinu á laug-
ardag kom fram að í utanríkisráðu-
neyti Færeyja er talið að fríversl-
unarsamningi Íslands og Færeyja,
Hoyvíkursamningnum, yrði slitið,
með inngöngu Íslands í ESB.
Fari Ísland inn hefði helsti
keppinautur Færeyinga í sjávar-
útvegi betri aðgang að evrópskum
mörkuðum en þeir. Margir Fær-
eyingar bíða því spenntir að sjá
hvaða samning Íslendingar beri
úr býtum. Jafnvel félag færeyskra
útgerðarmanna hefur lýst því yfir
að nú þurfi Færeyingar að fara að
íhuga kosti sína, í ljósi umsóknar
Íslands. Sjávarútvegsstefna ESB
hefur hingað til ekki verið vinsæl í
Færeyjum, en nær allur útflutning-
ur eyjanna byggir á sjávarútvegi.
Þegar Danmörk gekk í Evrópu-
bandalagið 1973 ákváðu Færey-
ingar að standa fyrir utan.
Víða í Færeyjum, til dæmis
innan Fólkaflokksins, sem gjarn-
an er kenndur við útvegsmenn, er
óttast að innganga Íslands kunni
að hafa neikvæð áhrif á samnings-
stöðu Færeyja gagnvart ESB.
Vilja nánara samstarf við ESB
Á vegum færeyska utanríkisráðu-
neytisins starfar nú Evrópunefnd
sem á að skila tillögum um fram-
tíð landsins innan Evrópu í lok
árs. „Að því loknu verður rætt um
hvaða skref við stígum í átt til Evr-
ópu,“ eins og lögmaðurinn orðar
það. Færeyingum er mikilvægt að
auka útflutning fullnýttra sjávar-
afurða og „við viljum því vita hvað
er í boði,“ segir Kaj Leo.
Fyrir inngöngu Færeyja í ESB er
þó ekki pólitískur vilji, utan raða
Sambandsflokksins. Stjórnmála-
menn telja flestir að færu Færeyj-
ar inn í núverandi stöðu sinni, sem
hluti Danmerkur, yrði þjóðréttar-
leg staða þeirra eins og staða hér-
aðs í Danaveldi. Að öll sjálfstæðis-
barátta Færeyinga í gegnum tíðina
hefði verið til einskis.
Evrópska efnahagssvæðið
En margir færeyskir stjórnmála-
menn hafa áhuga á að gera Færeyj-
ar aðila að EES. Fyrrgreind þjóð-
réttarleg staða landsins flækir þau
mál.
Samkvæmt ríkjandi samningi
þjóðanna eru það Danir sem sækja
um aðild að alþjóðasamtökum fyrir
Eyjurnar mjakast í átt til Evrópu
„Ég held að þetta sé erfitt fyrir
Íslendinga. En þeir
þurfa að læra að
setja peningana
inn á bók. Það
gera Færeyingar,
við notum ekki
alla peningana sem
við eigum,“ segir
Rigmor Olsson,
sem nú er komin
á eftirlaun.
„Við lentum
í kreppu og ef
maður hefði ekki sparað þá hefð-
um við lent í miklum vandræðum.
Maður passar upp á peningana,“
segir hún.
„Það er synd að Íslendingar hafi
misst öll þessi fínu fyrirtæki, en
síðan hafa þeir nú fengið svolitla
hjálp frá Færeyingum!“ segir hún
og hlær.
Rigmor minnir á að margir Fær-
eyingar hafi aflað tekna á Íslandi
og séu þakklátir fyrir það. Margir
sem hún þekkir hafi heimsótt
landið, maður hennar oftar en
einu sinni.
Bjørg Simonsen er færeysk en
búsett í Danmörku. Hún var í heim-
sókn í Þórshöfn fyrir skömmu, þar
sem blaðamaður rakst á hana. Hún
segir að Færeyingar séu meðvitaðir
um að Íslendingar séu staddir í
djúpri kreppu. Fyrst eftir hrunið
hafi öll blöð og allir fréttatímar
verið fullir af íslenskum fréttum.
En nú séu frekar fréttir af evrópskri
og danskri kreppu. Það vinni gegn
Íslendingum að
aðrar þjóðir séu í
vandræðum á
sama tíma, til að
mynda torveldi
það útflutning.
Endurreisn lands-
ins muni því taka
lengri tíma
en ella.
ÍSLENDINGAR
ÞURFA AÐ LÆRA
AÐ SPARA
EDMUND JOENSEN
Færeyingar geta farið jafn hratt í
sjálfstæðismálin sín og þeir vilja.
Aukið sjálfstæði hefði þó breytingar
í för með sér, til dæmis myndi
fjárhagsstuðningur Dana líklega
minnka eitthvað við aukið
sjálfstæði. Þetta segir Dan M.
Knudsen, ríkisumboðsmaður
Dana í Færeyjum.
Prentun færeyskra peninga-
seðla og aðild Færeyinga að
dönsku myntsvæði er þeim að
kostnaðarlausu. Ríkisum-
boðsmaðurinn var
spurður hvort hug-
myndir um upptöku
evru í Færeyjum
væru óvinsælar í
Danmörku, segir hann að það hafi
ekki verið rætt sérstaklega.
Um hvort ómögulegt sé, frá
Dönum séð, að Færeyingar verði
hluti af EES í gegnum EFTA,
að óbreyttri þjóðréttarlegri
stöðu Færeyja, segir hann:
„Afstaða danskra stjórn-
valda er sú að Færeyingar
geti orðið aðilar að EFTA.
Utanríkisráðherra Dana
hefur gert sitt og talað
við aðildarþjóðir
EFTA um þetta.
En um EES
treysti ég mér
ekki til að
ræða.“
MEGA FÁ SJÁLFSTÆÐI HVENÆR SEM ER
■ Meðal Færeyinga eru hrein-
tungusinnar sem telja íslenskun
færeyskunnar komna úr öllu
hófi fram.
■ Færeyingar fengu heimastjórn 1.
apríl 1948.
■ Ferilskrár Færeyinga hefjast
yfirleitt á því að rakið er hverra
manna þeir eru.
■ Færeyskar konur eru þær frjó-
sömustu í Evrópu því hver kona
fæðir að meðaltali 2,45 börn. Á
Íslandi eru þau 1,99.
Frjósömustu
konur Evrópu
TÚ ALFAGRA LAND MÍTT Íslenska efnahagshrunið hefur stöku sinnum verið nýtt sem víti til varnaðar af Færeyingum sem vilja
óbreytt eða nánari tengsl við Danmörku. FRÉTTABLAÐIÐ/HÓLMFRÍÐUR
FRÉTTASKÝRING: Ísland og Færeyjar, kreppur og framtíð FJÓRÐI OG SÍÐASTI HLUTI
FRÉTTASKÝRING
KLEMENS ÓLAFUR ÞRASTARSON
klemens@frettabladid.is
KLAKKSVÍK
ÞÓRSHÖFN